اساسنامه کمیساریای عالی امور پناهندگان سازمان ملل

نقش کلی کمیساریای عالی ملل متحد در امور پناهندگان در بند نخستین اساسنامه بعنوان "کسب حمایت بین‌المللی و جستجوی راه‌حلهای پایدار" برای پناهندگان بیان شده است. در حالی که بند دوم آن نیز بسیار بااهمیت می‌باشد کار کمیساریای عالی پناهندگان را دارای سرشتی کاملاً غیرسیاسی دانسته و از آن بعنوان "نوعدوستانه و اجتماعی" نام می‌برد.

فصل دوم اساسنامه به بیان صلاحیت کمیساریای عالی می‌پردازد. بندهای شش و هفت اساسنامه به تعریف واژه پناهنده پرداخته است. در این تعریف ضمن تأیید تعریف موجود در مقررات پیشین، پناهنده را کسی می‌شناسد که "در نتیجه حوادث اتفاق افتاده قبل از اول ژانویه 1951" در معرض تعقیب قرار دارد و هر شخص دیگری که بدلیل نژاد، مذهب، ملیت یا عقیده سیاسی خود و بدلیل ترس موجه از تعقیب خارج از کشور اصلی خود و یا اگر بدون تابعیت است، خارج از محل عادی سکونت خود بسر می‌برد و بدلیل همین ترس مایل به استفاده از حمایت دولت کشور خود نبوده و یا اگر فاقد تابعیت است بدین دلایل نمی‌تواند به محل سکونت عادی خود بازگردد.


بندهای هشت، نه و ده به تشریح و تبیین نقش دقیق کمیساریای عالی در زمینه حمایت بین‌المللی و راه‌حلهای پایدار پرداخته، در حالی که بندهای یازده، دوازده(و نیز سه و چهار و پنج) به بیان رابطه میان کمیسر عالی پناهندگان با مجمع عمومی، شورای اقتصادی یا اجتماعی و کارگزاریهای تخصصی می‌پردازد.


بخش سوم اساسنامه به سازمان کار و امور مالی اختصاص دارد که در آن بند 13 از همه بااهمیت‌تر است. براساس آن کمیسر عالی پناهندگان بایستی "با معرفی دبیرکل و تصویب مجمع عمومی" انتخاب شود. این ارتباط مستقیم میان کمیسر عالی و مجمع عمومی نشانه تأکید بر موضع مستقل کمیسر عالی بعنوان عامل غیرسیاسی جامعه بین‌المللی است. از نظر ساختاری، دفتر کمیسر عالی ملل متحد در امور پناهندگان یک ارگان فرعی مجمع عمومی به شمار آمده که همچنین رابطه مستقیمی با شورای اقتصادی و اجتماعی دارد با این حال موضوع بدان معنی نیست که کمیساریای عالی پناهندگان در نظام ملل متحد یک تشکیلات خودمختار است. هرچند اساسنامه کمیساریای عالی در امور پناهندگان هرگز به طور رسمی تغییر نکرده است لیکن توسط قطعنامه‌های مجمع عمومی، دچار تحول بسیار شده است.