علی‌اف و پاشینیان در واشنگتن؛ آیا «مسیر ترامپ» جایگزین گذرگاه زنگزور می‌شود؟

بی بی سی:خشایار جنیدی
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا جمعه در کاخ سفید میزبان رهبران جمهوری آذربایجان و ارمنستان است.

الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان و نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان به واشنگتن آمده‌اند تا در حضور دونالد ترامپ، درباره برقراری صلح بین دو کشور به توافق برسند.

آقای ترامپ پنجشنبه شب در شبکه اجتماعی تروث سوشیال، دیدار الهام علی‌اف و نیکول پاشینیان در کاخ سفید را تاریخی خواند و نوشت آنها در «مراسم رسمی امضای توافق صلح» شرکت خواهند کرد.

دونالد ترامپ نوشت: «این دو کشور سال‌هاست در جنگ هستند که منجر به مرگ هزاران نفر شده است. رهبران زیادی برای پایان دادن به جنگ تلاش کرده‌اند ولی تاکنون موفقیتی نداشته‌اند.»

آقای ترامپ که خود را «رئیس‌جمهوری صلح» می داند و چندین بار درباره نقش خود در توقف ۵ جنگ صحبت کرده، در گذشته چند بار به احتمال صلح قریب‌الوقوع بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان اشاره کرده بود.

آلکس رئوف‌اوغلو، خبرنگار خبرگزاری توران و تحلیلگر مسائل قفقاز، با مقایسه مذاکرات صلح در دوره جو بایدن با مذاکرات در دولت کنونی می گوید برخلاف دولت قبلی،‌ مذاکرات فعلی درسکوت خبری صورت گرفته است.

در ماه‌های گذشته علاوه بر یک سفر استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ریاست جمهوری آمریکا به باکو، پنج هیئت دیپلماتیک دیگر ایالات متحده هم برای وساطت بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان به منطقه سفر کردند.

آقای رئوف‌اوغلو گفت:‌ «ما تازه متوجه شده‌ایم که دیپلمات‌های آمریکایی شش سفر به منطقه داشته‌اند. آنها خیلی فعال بودند. فعالیت‌های محرمانه آنها منجر به سفر رهبران آذربایجان و ارمنستان به کاخ‌ سفید شد.»

مذاکرات صلح ارمنستان و جمهوری آذربایجان که پس از پیروزی‌ باکو در جنگ‌های سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۳ صورت گرفتند، با میانجیگری روسیه، اتحادیه اروپا و آمریکا انجام شد اما مواضع دو طرف مانع از موفقیت این گفت‌و‌گوها شد.

آقای رئوف‌اوغلو با اشاره به مذاکرات پیشین گفت، آقای ترامپ «یک غذای نیم‌پز را گرفت و پختش را تمام کرد.»

اما به رغم نقش اساسی پیشین روسیه در تنظیم روابط جمهوری‌های سابق شوروی، توافق‌های تازه بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان عملا با حذف نقش روسیه همراه شده است.

امید شکری، تحلیلگر مسائل قفقاز و آمریکا می‌گوید عدم موفقیت آقای ترامپ در متوقف کردن جنگ اوکراین توجه او را به قفقاز جنوبی معطوف کرد.

آقای شکری گفت:‌ «بعد از شش ماه که ترامپ نتوانسته جنگ در اوکراین را به رغم وعده‌های اولیه پایان دهد، توجهش به قفقاز و برقراری صلح جلب شده است.»

آقای شکری با اشاره به امکان برقراری مسیر زمینی بین دو بخش جمهوری آذربایجان در صورت امضای توافق‌نامه صلح با ارمنستان گفت: «دالان‌ها نقش مهمی در اقتصاد جهانی ایفا می‌کنند و ترامپ را به این موضوع علاقمند کرده است.»
«مسیر ترامپ» جمهوری آذربایجان را به نخجوان وصل خواهد کرددر کاخ سفید چه خبر خواهد بود؟
جمعه بعدازظهر آقای ترامپ در ابتدا دو دیدار جداگانه با همتایان خود از ارمنستان و جمهوری‌ آذربایجان خود خواهد داشت.

در ابتدا نیکول پاشینیان با آقای ترامپ دیدار خواهد کرد و پس از امضای موافقتنامه‌های دو جانبه، الهام علی‌اف با رئیس‌جمهوری آمریکا مذاکره خواهد کرد.

بخشی از توافقنامه هایی که قرار است جمعه بین آمریکا و این کشور به امضا برسد مربوط به گسترش مراودات تجاری بین واشنگتن با کشورهای جنوب قفقاز است.

اما مهم ترین موافقتنامه‌ها بعد از این دو دیدار و در نشست مشترک رهبران دو کشور امضا خواهند شد.

به گفته منابع آگاه در دولت آمریکا، رهبران ارمنستان و جمهوری آذربایجان با امضای یک بیانیه مشترک چارچوب نهایی کردن توافق صلح بین دو کشور را امضا خواهند کرد.

وزیران خارجه دو کشور همچنین قرار است در حضور رئیس‌جمهوری آمریکا طرح پیش‌نویس توافق‌نامه صلح مورد مذاکره در پنج ما گذشته را تایید کنند.

دو کشور همچنین در نامه‌ای خروج خود را از گروه مینسک اعلام می‌کنند.

گروه مینسک که ریاست آن را آمریکا، فرانسه و روسیه به طور مشترک بر عهده دارند، در سال ۱۹۹۲ برای حل و فصل صلح‌آمیز مناقشه قره‌باغ تشکیل شده بود اما موفقیتی نداشت.

انحلال گروه مینسک به نفع آمریکا و به ضرر روسیه خواهد بود.

یک توافق مهم دیگر که گفته می‌شود روز جمعه اعلام خواهد شد، تاسیس مسیر زمینی برای اتصال جمهوری آذربایجان به جمهوری خودمختار نخجوان از طریق استان سیونیک در جنوب ارمنستان در مجاورت مرزهای ایران است.

جمهوری آذربایجان همواره خواستار برقراری یک دالان ارتباطی بین سرزمین اصلی خود و نخجوان بوده و طرح تاسیس کریدور زنگزور از جمله اختلافاتی بوده که دستیابی به توافق صلح را دچار مشکل کرده است.

طبق خواسته جمهوری آذربایجان، تامین امنیت این دالان را باید کشور دیگری مانند روسیه برعهده می‌گرفت.

اما به گفته منابع مطلع، مسیر زمینی بین جمهوری آذربایجان و نخجوان به صورت مشترک به وسیله ارمنستان و آمریکا احداث خواهد شد و اداره آن طبق قوانین ارمنستان و بدون استقرار نیروی امنیتی خارجی تامین خواهد شد.

برای از بین بردن حساسیت‌ها نسبت به نام «دالان زنگزور» قرار است از این گذرگاه به عنوان «مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی TRIPP» نام برده شود.

این مسیر در ارتقای جایگاه قفقاز جنوبی و ترکیه در ترانزیت انرژی و کالا از آسیا به اروپا نقش مهمی ایفا خواهد کرد.
جمهوری آذربایجان میلیاردها دلار صرف نوسازی و احداث جاده‌هایش کردهنگرانی ایران
ایران به عنوان همسایه هر دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان از مخالفان تاسیس دالان زنگزور بود و آیت الله علی خامنه ای سال گذشته در دیدار با نیکول پاشینیان در تهران درباره این احداث این کریدور هشدار داده بود.

بسیاری از مخالفان ایرانی احداث این کریدور بر این باورند که احداث این گذرگاه دسترسی زمینی ایران به ارمنستان و روسیه را قطع می کند و آن را «خفگی ژئوپلیتیک» توصیف کرده‌اند.

حتی سال گذشته،‌ اختلاف بر سر تاسیس این دالان برای مدت کوتاهی روابط تهران و مسکو را دچار تنش کرد.

امید شکری، تحلیلگر مسائل قفقاز با اشاره به نگرانی‌ها درباره نقش احتمالی ایجاد یک دالان ترانزیتی در باز کردن پای ناتو در مرزهای شمالی ایران گفت اگر چنین موضوعی واقعیت دارد «چرا چین و روسیه با آن مخالفت نکرده اند؟»

به رغم مخالفت‌ها، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران که به تازگی به جمهوری آذربایجان سفر کرده در دیداری با کارکنان وزارت امورخارجه ایران خواستار «حساسیت زدایی» در رابطه با دالان زنگزور شده بود.

آقای پزشکیان گفت: «اگر گسترش روابط و همکاری‌های با همسایگان و کشور‌های منطقه را از منظری جامع ببینیم، نیاز نیست نگران برخی مسائل جزئی‌تر از جمله در موضوع گذرگاه‌های مرزی شمال غرب کشور باشیم.»

این سخنان با استقبال ناظران در جمهوری آذربایجان و ترکیه همراه شده است.