از وعده «رسیدن به قله» تا بازگرداندن اجباری مردم به زندگی با پنکه و آفتابه

ایندیپندنت فارسی: بحران شدید آب، پس از استان‌هایی چون خوزستان و سیستان‌ و بلوچستان، حالا به تهران رسیده است و برخی محلات پایتخت روزانه با بیش از ۱۰ ساعت با قطعی آب مواجه‌اند. این در حالی است که بودجه بخش آب در سال ۱۴۰۴ نسبت به سال قبل از آن، ۴۱ درصد افزایش یافته و از صندوق توسعه ملی نیز میلیاردها دلار برای سدسازی و پروژه‌های پرهزینه صرف شده است.

اکنون قطعی‌های پیاپی و طولانی‌مدت آب و برق، زندگی روزمره مردم را با اختلال‌های جدی روبرو کرده است؛ به‌ طوری‌ که نه‌تنها استفاده از وسایل سرمایشی در گرمای بالای ۴۵ درجه ممکن نیست، بلکه مردم در تامین نیازهای اولیه مانند آشامیدن، حمام و استفاده از سرویس بهداشتی نیز با مشکل مواجه شده‌اند.

در چنین شرایطی، بسیاری از خانواده‌ها به‌ناچار به روش‌های سنتی بازگشته‌اند. چنانچه گزارش‌های میدانی هم از افزایش تقاضا برای خرید آفتابه در بازار حکایت دارد.

مردم می‌گویند برق در طول شبانه‌روز بین دو تا سه بار و در بازه‌های زمانی طولانی قطع می‌شود و مجبورند گرمای شدید را تحمل کنند. وقتی هم که برق هست، امکان استفاده از کولر آبی یا گازی را ندارند، زیرا آب قطع است. همین مسئله باعث شده پنکه که وسیله‌ای سرمایشی و نسبتا سنتی است، به کالایی پرتقاضا تبدیل شود.

در حالی‌ که مقام‌های دولتی پیوسته مردم را به «بدمصرفی» متهم و با وضع تعرفه‌های نجومی آب و برق تهدید می‌کنند، گزارش‌های میدانی و روایت‌های مردمی نشان می‌دهد که آن‌ها علاوه بر چالش‌های مواجهه با گرمای شدید، ناچارند برای انطباق با شرایط طاقت‌فرسا، هزینه‌های مالی سنگینی هم بپردازند. خرید پنکه در حالی ضروری شده که بسیاری از خانه‌ها سال‌ها پیش با صرف هزینه به کولرهای مدرن مجهز شده بودند، اما این سرمایه‌گذاری‌ها اکنون در اثر قطع مکرر آب و برق، عملا بی‌فایده شده‌اند.

از سوی دیگر، قطع آب یا افت شدید فشار آن باعث شده است خانواده‌ها برای مصارف روزمره، به روش‌های منسوخ بازگردند. افزایش فروش آفتابه تنها نماد کوچکی از بازگشت ناخواسته به شیوه‌ ده‌ها سال پیش است.

این وضعیت در تضاد کامل با وعده‌های مسئولان جمهوری اسلامی قرار دارد که در چهار دهه گذشته از رفاه، آسایش و پیشرفت به‌عنوان شعارهای کلیدی خود یاد کرده‌اند. اکنون، در شرایطی که مقام‌ها از «رسیدن به قله» و «اقتدار ملی» سخن می‌گویند، جامعه با واقعیاتی مواجه است که بیشتر به دوران پیشا‌مدرن شباهت دارد تا جامعه‌ای در مسیر توسعه.

همین چند روز پیش بود که مدیرعامل آبفای استان تهران، آب پاکی را روی دست ساکنان پایتخت ریخت و به‌صراحت گفت که امکان آبرسانی به طبقات دوم به بالا نیست و مردم برای رفع مشکل بی‌آبی، باید پمپ و مخزن آب بخرند؛ پیشنهادی که عملا تنها برای اقشار برخوردار قابل‌اجرا است و خطر طبقاتی شدن آب را در پی دارد.

طی روزهای اخیر، مسئولان دولتی از وزیر نیرو گرفته تا استاندار تهران، به تناوب ادعا کرده‌اند که قطع برنامه‌ریزی‌شده آب وجود ندارد و آنچه اتفاق افتاده، افت فشار آب است. با این حال، گزارش‌های پرتعدادی از گوشه‌وکنار تهران منتشر می‌شود که از قطعی‌های طولانی‌مدت آب که گاه به یک شبانه‌روز و حتی بیشتر می‌رسد، حکایت دارد.

شرکت آبفای تهران به مردم پیشنهاد کرده است که برای دسترسی به آب در ساختمان‌های مسکونی مخزن نصب کنند. این پیشنهاد به‌ظاهر ساده به معنای تحمیل هزینه‌های مضاعف به شهروندانی است که در بحران اقتصادی برآمده از سیاست‌های حاکمیت گرفتار شده‌اند.

سایت تجارت‌نیوز در گزارشی درباره افزایش میزان تقاضا برای خرید مخزن و پمپ در تهران نوشت: «این روزها وقتی وارد بازار آهن شادآباد می‌شوی، کافی‌ است رد ازدحام خودروها را بگیری تا تو را به راسته فروش مخزن و پمپ آب برسانند.» در این گزارش به نقل از یکی از مردم آمده است که نصب مخزن، پمپ، لوازم جانبی و  دستمزد نصاب برایش بیشتر از ۲۰ میلیون تومان هزینه برداشته است. یکی از فروشندگان مخزن و پمپ آب در بازار آهن شادآباد تهران هم گفته که گرم‌ترین تابستان یک قرن اخیر، به شلوغ‌ترین روزهای کاری او تبدیل شده است.

بررسی‌های میدانی ایندیپندنت فارسی نیز نشان می‌دهد که برای خرید پمپ و مخزن یک ساختمان سه تا چهار طبقه، باید بین ۵۰ تا ۶۰ میلیون تومان هزینه کرد و این یعنی سهم هر خانوار بیش از ۱۰ میلیون تومان است.

مخزن آب نیز با توجه به جنس و میزان ظرفیت، قیمت‌های متنوعی دارد. در این میان، مخازن خانگی با ظرفیت ۱۰۰ لیتر در فروشگاه‌های آنلاین بالغ بر یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است. قیمت مخزن‌های ۶۰۰ لیتری نیز تا حدود هفت میلیون تومان هم می‌رسد و گران‌ترین نمونه‌ها با ظرفیت سه‌هزار لیتر، نزدیک به ۲۰ میلیون تومان قیمت دارند.

افزون بر این، با تداوم قطعی‌های برق، تقاضا برای خرید موتور برق نیز رشد چشمگیری داشته است. به گزارش روزنامه جهان صنعت، قیمت کف موتور برق‌های بنزینی در بازار امروز از ۹ میلیون تومان آغاز می‌شود و تا ۳۰ میلیون تومان می‌رسد.

موتور برق‌ها در چهار نوع بنزینی، دیزلی، گازسوز و هیبریدی تولید می‌شوند که مدل بنزینی به‌ دلیل دسترسی آسان به سوخت، هزینه تعمیر کمتر و کارایی بهتر، پرکاربردترین گزینه در مصارف خانگی است. تنها ضعف آن، صدای زیاد دستگاه است. مدل‌های دیزلی مصرف سوخت کمتری دارند، اما نگهداری آن‌ها دشوارتر است و آلودگی صوتی بیشتری تولید می‌کنند. مدل‌های گازسوز نیز علی‌رغم هزینه عملیاتی پایین، به‌دلیل دسترسی دشوار به گاز، کمتر استفاده می‌شوند.

کارشناسان تاکید می‌کنند که بحران آب در ایران، نتیجه دهه‌ها تصمیم‌گیری غیرشفاف، اولویت‌ دادن به پروژه‌های نمایشی، رانت و فساد مدیریتی و بی‌توجهی به هشدارهای علمی است؛ بحرانی که حالا دیگر جان و سلامتی مردم و محیط‌زیست را در معرض تهدیدهای جدی قرار داده است.