نیروهایی که بشار اسد را سرنگون کردند،‌ کجا آموزش دیده بودند؟

احمد شرع از دانش‌آموختگان کالج به عنوان «هسته‌» ارتش جدید یاد کرده استبی بی سی: مطالب منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی و تصاویر ماهواره‌ای که بی‌بی‌سی آن‌ها را بررسی کرده، نشان می‌دهد که طی سه سال منتهی به سرنگونی بشار اسد، گروهی از نیروهای مخالف سوریه در یک دانشکده نظامی وابسته به مخالفان در شمال این کشور، آموزش نظامی دیدند.

حکومت اسد روز ۸ دسامبر سال گذشته در پی یک حمله‌ نظامی سریع و برق‌آسا فروپاشید. هیئت تحریر شام هدایت این عملیات را بر عهده داشت که رهبرش، احمد شرع، اکنون ریاست دولت انتقالی سوریه را بر عهده دارد.

ویدیوهایی که در تلگرام منتشر شده، نشان می‌دهد احمد شرع – که پیش‌تر با نام «ابو محمد جولانی» شناخته می‌شد – در نخستین مراسم «فارغ‌التحصیلی» این آکادمی نظامی در سال ۲۰۲۲ سخنرانی می‌کند.

او در این سخنرانی تاکید می‌کند که این دانشکده، یکی از عناصر کلیدی در ایجاد نظم و انضباطی بود که اپوزیسیون به شدت به آن نیاز داشت.

با وجود نقش عملی این دانشکده افسری در آموزش و سازمان‌دهی نیروهای مخالف، کارشناسانی که با بی‌بی‌سی گفت‌وگو کرده‌اند می‌گویند اهمیت نمادین و سیاسی آن حتی از نقش نظامی‌اش نیز فراتر بوده است.
درباره این آکادمی چه می‌دانیم؟
این آکادمی‌ که با عنوان «دانشکده نظامی» شناخته می‌شود، سال ۲۰۲۱ به ابتکار «دولت نجات»، تحت حمایت هیئت تحریر شام برخوردار، تاسیس شد. مقر این نهاد در استان ادلب در شمال سوریه قرار دارد.

سرهنگ احمد عبدالله، رئیس بخش آموزش این آکادمی، به بی‌بی‌سی گفت که این دانشکده نظامی در سال‌های منتهی به سقوط بشار اسد، «نقش برجسته‌ای» در یکپارچه‌ کردن گروه‌های اپوزیسیون ایفا کرده است.

با این حال، دولت جدید سوریه به رهبری شرع از افشای مکان دقیق این آکادمی خودداری کرده است.

بی‌بی‌سی توانسته است محل‌های آموزشی این آکادمی را با تحلیل ویدیوهای منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی و تصاویر ماهواره‌ای شناسایی کند.

میدان رژه‌ این آکادمی – جایی که مراسم فارغ‌التحصیلی در آن برگزار شده – در منطقه‌ای در حدود ۱۸ کیلومتری شمال غرب مرکز شهر ادلب واقع شده است.

سرهنگ احمد عبدالله، که خود از ارتش سوریه جدا شده، گفت بیش از ۱۳۰۰ نیرو از ۹ گروه مخالف در این مرکز آموزش دیده‌اند که شامل بخش‌های نظری و عملی بوده است.

او همچنین گفت که این آکادمی نقشی کلیدی در آماده‌سازی نیروها برای فعالیت تحت فرماندهی واحد، در چارچوب اتاق‌های عملیات مشترک داشته است.

تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که زمین میدان رژه آکادمی در سال ۲۰۲۰ پوشیده از درخت و پوشش گیاهی بوده است.

عملیات تسطیح زمین و ساخت مسیرهای ارتباطی از پاییز ۲۰۲۱ آغاز شد و تا تابستان ۲۰۲۲ ادامه یافت. تا پایان سال ۲۰۲۲، تسطیح زمین به پایان رسید و ساخت‌وساز در داخل محوطه و اطراف آن آغاز شد.

ویدیوها و تصاویری که از سال ۲۰۲۱ در تلگرام و یوتیوب رسمی آکادمی منتشر شده، ده‌ها نیروی تازه‌نفس را در حال تمرین‌های میدانی نظامی و حضور در کلاس‌های آموزشی نشان می‌دهد.

بی‌بی‌سی همچنین توانست محل یکی از دوره‌های آموزشی در جنگل باسل را شناسایی کند که در ۵ و نیم کیلومتری غرب شهر ادلب واقع شده است.

تصاویری که به سال ۲۰۲۲ بازمی‌گردد، مردانی را نشان می‌دهد که در حال انجام تمرین‌های بدنی و تیراندازی در میدان آموزش نظامی هستند.

بی‌بی‌سی برای تایید محل، الگوی درختان در این تصاویر را با تصاویر ماهواره‌ای گوگل و بینگ مقایسه کرده است.

در ویدیویی از اوایل همان سال، احمد شرع، در مقام رهبر هیئت تحریر شام، در حال سخنرانی در نخستین مراسم فارغ‌التحصیلی افرادی دیده شد که از آنها به عنوان «افسران ارتش» نام برده می‌شد.

شرع در آن سخنرانی گفت: «پیروزی از آن کسی است که انضباط بیشتری دارد» و فارغ‌التحصیلان را «هسته ارتشی» توصیف کرد که قرار است روند «آزادسازی سوریه» را ادامه دهد.

سرتیپ عبدالرحمن الشیخ، رئیس آکادمی، نیز در آن مراسم همین پیام‌ها را تکرار کرد.
آموزش‌های نظامیبیش از ۱۳۰۰ «افسر» از ۹ گروه مختلف اپوزیسیون از این دانشکده فارغ‌التحصیل شده‌اندبه نظر می‌رسد هیئت تحریر شام در هفته‌های منتهی به عملیات سرنگونی اسد در ماه دسامبر گذشته، آموزش‌های نظامی خود را به صورت قابل توجهی افزایش داده بود.

در ماه اکتبر رسانه‌های وابسته به این گروه شروع به برجسته کردن تمرین‌های مشترک و مراسم فارغ‌التحصیلی کردند که در آن‌ گروه‌های وابسته دیگری از جمله احرار شام و همچنین واحدهای کوچکی از نیروهای خارجی حضور داشتند.

ویدیوها و تصاویری که منتشر شده، نشان می‌دهد که در این تمرین‌ها از مهمات جنگی استفاده شده و در میدان نبرد، ساختمان‌های شبیه‌سازی‌شده با پرچم‌ حکومت سوریه دیده می‌شود. همچنین تمرین‌هایی برای تخلیه مجروحان از صحنه‌ درگیری نیز اجرا شده است.

بی‌بی‌سی مجموعه‌ای از این ویدیوهای آموزشی را که از اواسط نوامبر در حساب‌های هواداران هیئت تحریر شام در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده بود، بررسی و تحلیل کرده است.

در این ویدیوها، نیروهایی با تجهیزات رزمی ویژه عملیات شبانه دیده می‌شوند که در حال اجرای تمرین با تفنگ‌های تک‌تیرانداز مجهز به صداخفه‌کن هستند.
اهمیت سیاسی و نظامی
هیئت تحریر شام که ریشه در شبکه القاعده دارد، از سال ۲۰۱۷ بر آخرین مناطق باقی‌مانده تحت کنترل مخالفان در شمال غرب سوریه مسلط شده و از طریق نهادی موسوم به «دولت نجات سوریه» اداره آن مناطق را در دست داشته است.

آرون زِلین، پژوهشگر موسسه واشنگتن برای سیاست‌های خاور نزدیک، به بی‌بی‌سی گفت: «دانشکده نظامی بخشی از تلاش‌های هیئت تحریر شام برای حرفه‌ای‌سازی و سازمان‌یافتگی بیشتر در عملکرد خود بود.»

زلین، که نویسنده کتاب «عصر جهاد سیاسی: پژوهشی درباره هیئت تحریر شام» است، افزود:

«این دانشکده به یکپارچه‌سازی گروه‌های مسلح گوناگون زیر یک چتر واحد کمک کرد.»

از سوی دیگر، ژروم دروون، تحلیل‌گر ارشد در گروه بین‌المللی بحران، که پیش‌تر با مسئولان این آکادمی نظامی در چارچوب تحقیقات میدانی دیدار داشته، گفت: «اپوزیسیون نیازی به تشکیل یک ارتش سنتی و کامل نداشت. کافی بود از نظر حرفه‌ای بودن از حکومت بهتر عمل کند.»

او توضیح داد که آموزش‌ها در این دانشکده بر تخصص‌گرایی متمرکز بوده و نیروها به جای آموزش عمومی، در حوزه‌هایی مشخص مانند توپخانه یا پهپادها آموزش می‌دیده‌اند.

دروون همچنین به این موضوع اشاره کرد که هیئت تحریر شام از سال ۲۰۲۰ به دلیل تهدید مداوم حملات هوایی روسیه و نظارت‌ هوایی، دیگر از اردوگاه‌های ثابت نظامی استفاده نکرده است و آموزش‌ها در مکان‌هایی متغیر و متناسب با شرایط امنیتی برگزار می‌شده است.
احمد شرع در سال ۲۰۲۲ در نخستین مراسم «فارغ‌التحصیلی» آکادمی نظامی حضور یافتبا این حال، ژروم دروون معتقد است که این آکادمی عامل تعیین‌کننده‌ای در موفقیت اپوزیسیون برای سرنگونی اسد نبود.

او می‌گوید: «هیئت تحریر شام موفق شد یک دولت محلی غیرنظامی در شمال غرب سوریه ایجاد کند و بدیلی واقعی برای حکومت ارائه دهد؛ موضوعی که هم در نگاه مردم سوریه و هم در دیدگاه جامعه بین‌المللی تاثیرگذار بود.»

عروه عجوب، پژوهشگر سوری، نیز باور دارد که ارزش سیاسی این آکادمی از نقش نظامی‌اش فراتر بوده است.

او می‌گوید: «این اساسا یک اقدام سیاسی بود تا نشان دهد یک نهاد نظامی منسجم وجود دارد.»

او می‌افزاید: «پس از آن که شرع بیشتر گروه‌های رقیب را منحل، تضعیف یا جذب ساختار خود کرد، می‌خواست خود را به عنوان فرمانده اصلی و تصمیم‌گیرنده نظامی نشان دهد.»

عجوب همچنین می‌گوید که ابعاد و زمان‌بندی عملیات سرنگونی اسد همچنان جالب توجه است.

در ۸ دسامبر، تنها یازده روز پس از آغاز عملیات در حلب، احمد شرع وارد دمشق شد و در برابر جمعیت انبوهی در مسجد جامع اموی، پیروزی مخالفان را اعلام کرد.

این اعلام پیروزی، پس از ۱۳ سال جنگ داخلی در سوریه، به عنوان نقطه عطفی تاریخی در این کشور تلقی می‌شود.