آیا ترامپ فرمان حمله به ایران را خواهد داد؟

برگرفته از نشریه تلگراف

ایندیپندنت فارسی: در رویدادی قابل‌توجه، فرستاده دونالد ترامپ در امور خاورمیانه گفت که ایالات متحده آمادگی دارد به انزوای بین‌المللی جمهوری اسلامی پایان دهد و اگر ایران از جاه‌طلبی هسته‌ای خود دست بردارد، روابط با تهران رو به عادی شدن خواهد رفت.

با این حال، تنها چند روز قبل از این گفته‌ها، رئیس‌جمهوری آمریکا پیام بسیار متفاوتی ارسال کرد و ضمن دستور حمله به حوثی‌های یمن که تحت حمایت جمهوری اسلامی‌اند، در شبکه‌های اجتماعی نوشت که از این پس، ایران مسئول حمله حوثی‌ها خواهد بود و عواقب اقدام‌ها آن‌ها متوجه این کشور خواهد شد.

هم‌زمانی این دو رویکرد نشان‌دهنده فوریت و اهمیت مسئله جمهوری اسلامی به‌عنوان یک چالش پیش‌ روی کاخ سفید است. اگرچه مقام‌های ایالات متحده درباره ایران کمتر از غزه و اوکراین اظهارنظر کرده‌اند، برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی یکی از بزرگ‌ترین مسائلی است که در دستور کار ترامپ قرار دارد.

دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد و از آن زمان به بعد، پروژه‌های هسته‌ای تهران ادامه یافت تا آنجا که جمهوری اسلامی امروز به اندازه کافی اورانیوم غنی‌شده دارد که بتواند به‌منظور تولید مواد لازم برای ساخت حداقل پنج بمب اتمی استفاده کند.

ترامپ روز هفتم مارس به رهبر جمهوری اسلامی نامه‌ نوشت و برای امضای توافق هسته‌ای جدید مهلتی دو ماهه تعیین کرد. این در حالی بود که یک روز پیش از آن، جت‌های اسرائیلی با بمب‌افکن‌های بی۵۲ (B52) آمریکایی رزمایش مشترکی انجام دادند؛ این بمب‌افکن‌ها قادرند بمب‌های موردنیاز برای ضربه زدن و نابودی تاسیسات هسته‌ای ایران را حمل کنند.

به نظر می‌رسد پیام آمریکا برای ایران روشن است: چندین دهه تلاش برای جلوگیری از حمله نظامی به ایران در حال رسیدن به نقطه بحرانی است و اکنون فقط رئیس‌جمهوری آمریکا می‌تواند تصمیم بگیرد از چه طریق‌ــ دیپلماسی یا راه‌حل نظامی‌‌ــ از دستیابی تهران به تسلیحات هسته‌ای جلوگیری کند.

با این حال مشکل این است که هر دو گزینه ترامپ را با مردی که به نظر می‌رسد اکنون با هم ارتباط خوبی دارند، در تقابل قرار می‌دهند؛ ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، که متحد آیت‌الله‌های حاکم بر ایران است و از این رو، سوال این است که آیا روسیه از جمهوری اسلامی دفاع خواهد کرد یا آن‌ را در راه ارتباط نزدیک‌تر روسیه و آمریکا قربانی می‌کند؟

نشانه‌های اولیه حاکی از این است که برای آیت‌الله‌ها جای نگرانی زیادی وجود دارند. هنگامی که ترامپ و پوتین این هفته مفصل صحبت کردند‌؛ در تلاشی که ظاهرا برای پایان دادن به جنگ اوکراین صورت گرفت، سخنانی مطرح شد، مبنی بر اینکه خاورمیانه «منطقه‌ای برای همکاری بالقوه به منظور جلوگیری از درگیری‌های آینده» است.

بلافاصله پس از آن، ولادیمیر پوتین با تهران تماس گرفت و به گفته یک منبع آگاه، «گفت که ترامپ می‌خواهد گفتگو کند و آن را بر جنگ ترجیح می‌دهد». سناریو کابوس‌وار برای تهران این است که پوتین در ازای قطع حمایت ترامپ از اوکراین، از حمایت از رژیم جمهوری اسلامی عقب بکشد و اتحاد روسیه و آمریکا مسکو را مجبور کند در مورد موضوع هسته‌ای تهران، از واشینگتن تبعیت کند.

افزون بر این‌ها، ایران در سال گذشته شکست‌های نظامی تحقیرآمیز بسیاری متحمل شده است. حملات کوبنده اسرائیل به حماس و حزب‌الله از یک سو و سقوط بشار اسد در سوریه از سوی دیگر سبب شد «محور مقاومت» ادعایی تهران در هم بشکند. حملات هوایی اسرائیل به خاک ایران در سال گذشته هم به شبکه پدافند هوایی و تاسیسات تولید سوخت موشک برای موشک‌های زمین به هوا به‌شدت آسیب زد.

هم‌زمان با این تحولات، جمهوری اسلامی با چالش‌های داخلی هم درگیر است و هر بحرانی می‌تواند حاکمان ایران را سرنگون کند. اقتصاد ایران در حال سقوط آزاد است و تورمی که بیش از ۳۵ درصد شده، خشکسالی‌های شدید و طولانی‌مدت کمبود آب به وجود آورده و بحران انرژی هم سبب خاموشی‌های طولانی‌ شده است.

روی هم رفته، رژیم جمهوری اسلامی در یک بحران مشروعیت عمیق فرو رفته که هر آن ممکن است به اعتراض‌های گسترده منجر شود و جرقه تغییر رژیم را روشن کند.

در عین حال آشکار است که در داخل رژیم هم شکاف‌های بزرگی وجود دارد و برخی حامیان سابق جمهوری اسلامی اکنون معتقدند دیگر نمی‌توان به این شکل با جهان مقابله کرد. در مقابل، عده‌ای فکر می‌کنند دستیابی به بمب هسته‌ای یک الزام مطلق است و برخی دیگر معتقدند ایران به روابط بسیار قوی‌تری با چین و روسیه نیاز دارد.

در نهایت، به نظر می‌رسد تغییر رژیم به احتمال زیاد از درون ایران تحقق می‌یابد و اکنون از بسیاری جهات صحنه برای یک انقلاب جدید آماده است. حتی دیگر خودی‌های رژیم هم می‌دانند نابودی جمهوری اسلامی بیش‌از‌پیش در حال به واقعیت پیوستن است.

سیاست فشار حداکثری دولت دوم ترامپ بسیاری را به این باور رسانده که ایران دیگر نمی‌تواند دور دیگری از تحریم‌ها را تاب بیاورد و مذاکره برای رفع تحریم‌ها ضروری است. با این حال هنوز تندروهای داخلی با مذاکره مخالفت می‌کنند.

وقتی صحبت از اقدام نظامی به میان می‌آید، بیشتر ناظران تصور می‌کنند که ترامپ ترجیح می‌دهد اسرائیل ایران را بمباران کند. نیروی هوایی اسرائیل بیش از یک دهه است که در حال تمرین تخریب تاسیسات هسته‌ای ایران است و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، چندین بار تا صدور دستور حمله پیش رفته است. نیروهای اسرائیلی برخی کارهای مقدماتی را در ماه اکتبر انجام دادند و پدافند هوایی اس‌ــ۳۰۰ ایران در اطراف تهران را منهدم کردند.

نقش روسیه در اینجا نیز مهم است. حمایت‌ــ یا حداقل رضایت‌ــ ولادیمیر پوتین از حمله به جمهوری اسلامی، این ماموریت را بسیار امن‌تر و آسان‌تر می‌کند. هرچند چالش‌های عمده‌ای در این مسیر وجود دارد. بر اساس مطالعه‌ای که بخش تحقیقات کنگره آمریکا سال ۲۰۱۲ انجام داد، سرکوب پدافند هوایی ایران و ضربه زدن به اهداف اصلی به ۱۰۰ هواپیما نیاز دارد که معادل تمام ظرفیت سوخت‌گیری هوایی اسرائیل است.

این شاید به‌تنهایی مانعی عبورناپذیر برای نیروی هوایی بزرگ و آموزش‌دیده اسرائیل نباشد اما اندازه بمب‌های موردنیاز مشکل ایجاد می‌کند. بمب‌های سنگرشکنی که ایالات متحده تهیه کرده است، برای نفوذ تا شش فوت (۱.۸۳ متر) بتن طراحی شده‌اند. با این حال، تاسیسات غنی‌سازی فردو ایران در کوهی زیر ۸۹ متر سنگ جامد ساخته شده و رژیم در هر استان «شهرهای موشکی» زیرزمینی ساخته است. تنها سلاح غیرهسته‌ای شناخته‌شده موجود که می‌تواند به هدفی مانند آن ضربه بزند، بمب ۱۲ تنی شش متری است ساخت ایالات متحده است. این بمب به‌قدری عظیم است که فقط بمب‌افکن‌های سنگین آمریکایی مانند بی‌۲ اسپریت (B2 Spirit) یا بی ۵۲ (B-52) می‌توانند آن را حمل کنند که اسرائیل هیچ یک از آن‌ها را در اختیار ندارد. بنابراین دخالت آمریکا احتمالا اجتناب‌ناپذیر است.

فراتر از آن، موفقیت این ماموریت بیش از هر چیز به اطلاعات قابل‌اعتماد بستگی دارد. در طول یک سال گذشته، اسرائیل به میزان قابل‌توجهی در سرویس‌های امنیتی چمهوری اسلامی نفوذ کرده، بنابراین ممکن است موساد بتواند سایت‌های مخفی را شناسایی کند. اما اگر جاسوسان اسرائیلی و آمریکایی فقط یک مرکز زیرزمینی را از قلم انداخته باشند یا بمب‌ها نتوانند آن‌هایی را که شناسایی شده‌اند، به طور کامل از بین ببرند، این ماموریت ممکن است بی‌ثمر باشد؛ هرچند برخی مخالفان جمهوری اسلامی بر این باورند هر نوع حمله‌ای حتی بدون نتیجه کامل، می‌تواند برای از بین بردن اعتبار باقی‌مانده خامنه‌ای و تغییر رژیم در ایران کارساز باشد