اوکراین صاحب چه مواد معدنی کمیابی است که ترامپ به دنبال آن است؟

بی بی سی: اوکراین می‌گوید با چارچوب توافقی موافقت کرده که به آمریکا اجازه دسترسی به ذخایر معدنی این کشور را می‌دهد. این توافق تحت فشار شدید واشنگتن انجام شده و هفته گذشته باعث اختلاف میان روسای جمهور دو کشور شد.

دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، با استقبال از این توافق اعلام کرد که ولودیمیر زلنسکی،‌ رئیس جمهور اوکراین، برای امضای آن به واشنگتن سفر می‌کند. او گفت که این توافق امکان «ادامه مبارزه» را به اوکراین خواهد داد.

زلنسکی این پیشنهاد را در «طرح پیروزی» خود که سپتامبر گذشته به ترامپ ارائه کرده بود، مطرح کرده بود تا دلیل قانع‌کننده‌ای برای ادامه حمایت آمریکا از اوکراین پیش روی واشنگتن بگذارد.

اولگا استفانیشینا، معاون نخست‌وزیر اوکراین، تاکید کرده است که مذاکرات «بسیار سازنده» بوده و تقریبا تمامی جزئیات اصلی آن نهایی شده است.

اما این مواد معدنی یا خاکی چه کاربردی دارد و چرا ترامپ به دنبال دسترسی به آنها است؟
صخره‌های منطقه دونتسک و لوهانسک، بخشی از ارزشمندترین منابع معدنی اوکراین را در خود جا داده‌اندعناصر معدنی نادر چیست؟
اصطلاح «عناصر نادر خاکی» یا کانی‌های نادر به ۱۷ عنصر شیمیایی مشابه اطلاق می‌شود که در فناوری و صنعت مدرن به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند.

این عناصر برای تولید تلفن‌های هوشمند، رایانه‌ها، تجهیزات پزشکی و بسیاری از صنایع دیگر ضروری هستند.

این عناصر شامل اسکاندیم (Sc)، ایتریم (Y)، لانتانیم (La)، سریم (Ce)، پرازئودیمیم (Pr)، نئودیمیم (Nd)، پرومتیم (Pm)، ساماریم (Sm)، یوروپیم (Eu)، گادولینیم (Gd)، تربیم (Tb)، دیسپروزیم (Dy)، هولمیم (Ho)، اربیم (Er)، تولیم (Tm)، ایتربیم (Yb)، لوتتیم (Lu) هستند.

علت نام‌گذاری این عناصر به‌عنوان «نادر»، این است که به‌ندرت در شکل خالص خود یافت می‌شوند، اما ذخایری از آن‌ها در سراسر جهان وجود دارد.

با این ‌حال، عناصر معدنی نادر اغلب همراه با عناصر رادیواکتیو مانند توریم و اورانیوم یافت می‌شوند و فرآیند جداسازی آن‌ها نیاز به مواد شیمیایی زیان‌آور زیادی دارد که استخراج آن‌ها را دشوار و پرهزینه می‌کند.
اوکراین چه ذخایری دارد؟
اوکراین دارای ۲۱ مورد از ۳۰ ماده‌ای است که اتحادیه اروپا به‌عنوان «مواد خام حیاتی» تعریف کرده است و حدود ۵ درصد از ذخایر جهانی را در اختیار دارد.

بسیاری از مناطقی که این عناصر در آن‌ها یافت می‌شود، در جنوب سپر بلورین اوکراین (یک ساختار زمین‌شناسی باستانی که بخش بزرگی از مرکز و جنوب اوکراین را پوشش می‌دهد) و عمدتا زیر دریای آزوف قرار دارند. بخش عمده‌ای از این مناطق در حال حاضر تحت اشغال روسیه است.
با این ‌حال، پروژه‌های امیدبخشی در مناطق بوگ میانی و همچنین در مناطق کی‌یف، وینیتسیا و ژیتومیر وجود دارد.

کارشناسان می‌گویند که صدها مکان زمین‌شناسی امیدبخش شناسایی شده‌، اما تنها برخی از آن‌ها ممکن است به ذخایر قابل بهره‌برداری اقتصادی تبدیل شوند.

آدام وب، رئیس بخش مواد خام باتری در شرکت اطلاعاتی مواد معدنی بنچ‌مارک، می‌گوید: «برآوردهایی که ارائه شده‌، تخمینی هستند. و نیاز به کار بیشتری برای تبدیل این ذخایر معدنی به ذخایر اقتصادی وجود دارد.»بر اساس گزارش «فوربس اوکراین» حدود ۷۰ درصد از ذخایر معدنی این کشور در مناطق دونتسک، دنیپروپتروفسک و لوهانسک قرار دارد که بخش زیادی از آن‌ در حال حاضر تحت اشغال روسیه است.

علاوه بر مواد معدنی نادر، اوکراین دارای مواد معدنی حیاتی دیگری از جمله لیتیوم است.
لیتیوم یک ماده معدنی حیاتی است که می‌توان آن را از زینوالدیت استخراج کردبر اساس اعلام دولت اوکراین، این کشور حدود ۴۵۰ هزار تن ذخایر لیتیوم دارد. هرچند برنامه‌هایی برای شروع استخراج آن در نظر گرفته شده بود، در حال ‌حاضر استخراج این ماده آغاز نشده است.

روسیه تاکنون حداقل دو محل ذخیره لیتیوم را اشغال کرده است: ذخیره شوچنک‌ویسکه در منطقه دونتسک و ذخیره مجتمع کروتا بالکا در منطقه بردیانسک.

اما ذخایر سنگ معدن لیتیوم در منطقه کی‌رووهراد همچنان تحت کنترل اوکراین است.
چرا ترامپ به دنبال این مواد معدنی است؟علاقه آمریکا به کنترل تولید کانی‌های نادر و سایر مواد معدنی حیاتی، تا حد زیادی ناشی از رقابت با چین است که در حال حاضر بر عرضه جهانی این مواد مسلط است.

در چند دهه گذشته، چین به رهبر جهانی استخراج و فرآوری مواد معدنی نادر تبدیل شده است و ۶۰ تا ۷۰ درصد از تولید جهانی و تقریبا ۹۰ درصد از ظرفیت فرآوری را در اختیار دارد.

وابستگی آمریکا به چین در این زمینه احتمالا برای دولت ترامپ نگران‌کننده است، هم از نظر امنیت ملی و هم اقتصادی.

این مواد برای فناوری‌های بسیار پیشرفته - از خودروهای برقی گرفته تا تجهیزات نظامی - ضروری هستند.
کارخانه سیستم ذخیره‌سازی انرژی تسلا در شانگهای چین، اولین کارخانه خارج از آمریکا است که باتری‌های ذخیره‌سازی انرژی موسوم به «مگاپک» را تولید می‌کندناوین سینگ خادکا، خبرنگار محیط‌ زیست بی‌بی‌سی: این یک تناقض است
در ظاهر، این موضوع شبیه به یک تناقض به نظر می‌رسد.

ترامپ دستور افزایش تولید سوخت‌های فسیلی را داده و سیاست‌های مربوط به انرژی‌های تجدیدپذیر را کنار گذاشته است. اما در عین حال، او می‌خواهد از هر جایی که ممکن است، مواد معدنی حیاتی را که برای گذار به انرژی پاک ضروری هستند، تامین کند.

با این ‌حال، این مواد معدنی همچنین بخش اساسی صنایع الکترونیک مصرفی، تجهیزات نظامی و ناوبری و از همه مهم‌تر، مراکز داده هوش مصنوعی هستند.

ترامپ اعلام کرده است که قصد دارد زیرساخت‌های هوش مصنوعی را در کشورش گسترش دهد. این کار نیازمند تامین حجم عظیمی از مواد معدنی حیاتی است، از جمله مس، سیلیکون، پالادیوم و کانی‌های نادر.

در همین حال، عرضه این مواد معدنی حیاتی در حال کاهش است که یکی از عوامل اصلی کند شدن رشد جهانی انرژی پاک به شمار می‌رود.

به گفته کارشناسان تسلط چین بر مواد معدنی حیاتی، از جمله کانی‌های نادر، عامل اصلی این مسئله است که عمدتا ناشی از رقابت ژئوپلیتیکی میان واشنگتن و پکن است.

چین طی دهه‌ها فناوری‌های فرآوری و تخصص خود را توسعه داده و در حال حاضر ۱۰۰ درصد عرضه گرافیت طبیعی پالایش‌شده و دیسپروزیم، ۷۰ درصد کبالت و نزدیک به ۶۰ درصد از کل لیتیوم و منگنز فرآوری‌شده جهان را کنترل می‌کند. این آمار را آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدید پذیر اعلام کرده است.

علاوه بر این، چین تولیدکننده اصلی کانی‌های نادر در جهان است و کنترل شدیدی بر فلزات کلیدی در سطح بین‌المللی دارد، چرا که مالکیت معادن عمده در آفریقا، آسیا و آمریکای جنوبی را در اختیار دارد.

کمیته نیروهای مسلح مجلس نمایندگان آمریکا در دوره ریاست جمهوری جو بایدن اعلام کرد: «برای مقابله با نفوذ فزاینده چین در زنجیره تامین جهانی، ضروری است که ایالات متحده تامین نوآورانه‌ای از مواد معدنی حیاتی و استراتژیک را برای خود تضمین کند.»

به نظر می‌رسد دولت ترامپ کشورهایی مانند اوکراین و گرینلند را به‌عنوان مناطقی می‌بیند که می‌توان از طریق روش‌های نوآورانه، آن‌ها را به زنجیره تامین آمریکا افزود.
ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین در ابتدا در واکنش به پیشنهاد دونالد ترامپ برای دسترسی آمریکا به ذخایر معدنی اوکراین گفته بود « من کشورمان را نمی‌فروشم»