جابه‌جایی آستانه ترس ایران و اسرائیل در نبردهای مستقیم؛ حالا چه می‌شود؟

 یورونیوز: پس از یک دوره انتظار طولانی، اسرائیل بامداد شنبه ۲۶ اکتبر (پنجم آبان ۱۴۰۳) پاسخ خود به حمله موشکی ۱ اکتبر ایران را داد و به این کشور حمله هوایی کرد.

اسرائیل احتمالا در پاسخ به درخواست‌های دولت آمریکا و در تلاش برای مهار تشدید تنش‌ها، تنها سایت‌های نظامی ایران را هدف قرار داده است.

در حالیکه هنوز ارزیابی دقیقی از صدمات وارده وجود ندارد، اما رسانه‌های وابسته به جمهوری اسلامی ایران در ساعات اولیه برای کم اهمیت جلوه دادن حمله اسرائیل تلاش کردند. همزمان ارتش ایران از کشته شدن دو نظامی خود خبر داد.

مقامات ایرانی پیش‌تر تاکید کرده بودند که اگر حملات اسرائیل خسارات گسترده و تلفات زیادی وارد کند، تهران تلافی خواهد کرد، اما اگر اسرائیل حمله خود را به چند پایگاه نظامی و انبارهای ذخیره موشک و پهپاد محدود سازد، ایران ممکن است کاری در واکنش انجام ندهد.

علاوه بر این، نیویورک‌تایمز به نقل از منابع ایرانی نوشته بود که رهبر جمهوری اسلامی دستور داده که «اگر اسرائیل به زیرساخت‌های نفت و انرژی یا تأسیسات هسته‌ای حمله کند یا مقامات ارشد را ترور کند،» پاسخ قطعی و در حجم و قدرت «شلیک تا ۱۰۰۰ موشک بالستیک» خواهد بود.

گزارش‌های اولیه حاکی از آن است که این حملات، دقیقا تأسیسات مرتبط با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و همچنین مکان‌های ذخیره‌سازی و تولید موشک‌های بالستیک را هدف قرار داده‌ که در حمله اخیر ایران به اسرائیل نقش داشته‌اند.

اما برخلاف پاسخ قبلی اسرائیل به حمله ایران در ماه آوریل، این بار حمله‌ای گسترده، پر سر و صدا و قابل توجه در سرتاسر ایران انجام داد که توسط ده‌ها هواپیما و در سه‌ مرحله صورت گرفت.
توپ در زمین رهبری ایران
خبرگزاری تسنیم وابسته به سپاه پاسداران ایران پس از حملات اسرائیل به نقل از یک منبع آگاه گزارش داد که «ایران حق خود برای پاسخگویی به هرگونه تعرض را محفوظ می‌داند و تردیدی نیست که اسرائیل در برابر هر اقدامی واکنش متناسب دریافت خواهد کرد.»

اکنون توپ در زمین رهبری و آندسته از مقامات ایرانی است که پیش‌تر وعده داده بودند به هر حمله مهم اسرائیل پاسخ خواهند داد.

عباس عراقچی روز جمعه با تکرار مواضع پیشین خود هشدار داد که «ما دفعه گذشته قدرت خود را نشان دادیم و مطمئنا دوباره این کار را خواهیم کرد، اگر اسرائیل به ما حمله کند ما نیز به همان شکل پاسخ خواهیم داد.»

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران روز سه‌شنبه گفت که همسایگان ایران قول داده‌اند اجازه ندهند از «خاک یا حریم هوایی» آنها برای حمله به ایران استفاده شود. هنوز دقیقا مشخص نیست که اسٰرائیل این حمله هوایی متشکل از جت‌های جنگنده و هواپیماهای سوخت رسان خود را از چه فاصله‌ای انجام داده است.

حالا شورای عالی امنیت ملی ایران به ریاست مسعود پزشکیان، رئیس‌ جمهوری مورد حمایت جناح‌های اصلاح‌طلب این کشور باید به علی خامنه‌ای، رهبر ایران توصیه کند که چه کاری انجام دهد.

رئیس جمهوری ایران در واکنش به اقدام اسرائیل در کشتن حسن نصرالله، دبیر کل حزب الله گفته بود که «فرصت دادن به چنین جنایتکارانی صرفا آنها را در ارتکاب به جنایات بیشتر جری‌تر خواهد کرد.» وی در عین حال اذعان داشت که «ادعاهای سران آمریکا و کشورهای اروپایی نیز که در ازای عدم پاسخ ایران به ترور شهید هنیه وعده آتش‌بس می‌دادند، تماما دروغ بود.»

علی خامنه‌ای در خطبه‌های نماز جمعه خود در ۱۳ مهر ۱۴۰۳ گفته بود در خصوص نحوه پاسخ احتمالی به حمله اسرائیل گفته بود که «در انجام وظیفه نه تعلل میکنیم و نه شتاب‌زده می‌شویم.»
رویدادی بی‌سابقه در تاریخ چند سال اخیر ایران
حمله ۲۶ اکتبر اسرائیل به ایران یک رویداد بی‌سابقه در تاریخ چند سال اخیر ایران است. آسمان تهران از زمان جنگ ایران و عراق تا کنون چنین حملاتی را در حریم خود ندیده بود.

مقامات ایران حالا در یک دوراهی واقعی قرار دارند. آن‌ها در سیاست‌های اعلامی خود گفته‌اند که علاقه‌ای به وارد شدن به یک جنگ تمام عیار منطقه‌ای ندارند و احتمالا آگاه هستند که هرگونه پاسخ تلافی‌جویانه دیگر، آن‌ها را به جنگی بزرگتر نزدیک‌تر می‌کند.

آن‌ها از احتمال وقوع چنین درگیری، به ویژه به دلیل تشدید حضور نظامی قابل توجه ایالات متحده در خاورمیانه، نگران هستند، با این حال، آنها با این چالش نیز روبرو هستند که اگر این حمله را بدون تلافی بگذارند می‌تواند آنها را در برابر حملات آینده آسیب‌پذیر کند.

دانی سیترینوفیتش، کارشناس غیر مقیم اندیشکده آمریکایی «شورای آتلانتیک» و عضو اندیشکده اسرائیلی «موسسه مطالعات امنیت ملی» در این خصوص نوشت: «اسرائیل به زیرساخت‌ها یا سایت‌های هسته‌ای حمله نکرد،‌ اما در صورت تلافی ایران ممکن است این کار را انجام دهد. با این وجود، این حمله گسترده بود و قطعاً نمادین نبود. از منظر ایران، پاسخ به اسرائیل تعادل بازدارندگی را باز می‌گرداند.»

این کارشناس نوشت: «آستانه ترس اسرائیل برای حمله به داخل ایران شکسته است. شدت و مرگبار بودن پاسخ ایران روشن خواهد کرد که آیا آستانه ترس تهران برای ورود به جنگ تمام عیار با اسرائیل نیز شکسته خواهد شد یا خیر. مگر اینکه ایران به گونه‌ای پاسخ دهد که بدون اینکه درگیری بزرگ‌تری ایجاد شود، به قول خود عمل کند.»

سیترینوفیتش معتقد است که «دولت بایدن با تأکید بر ماهیت تدافعی حمله اسرائیل سعی خواهد کرد ایران را تحت فشار قرار دهد تا تلافی نکند، اما این کار آسانی نخواهد بود.»
نگرانی آمریکا در روزهای منتهی به انتخابات
تنها ده روز تا انتخابات آمریکا باقی ‌مانده و قاعدتا واشنگتن مایل نیست خاورمیانه بیش از این در بحران فرو برود.

گفته می‌شود مقام‌های آمریکایی و اسرائیلی بر این باور هستند که ایران به حمله اسرائیل واکنش نشان خواهد داد هرچند امیدوارند که واکنش تهران «محدود» باشد.

 اما همانطور که علی خامنه‌ای گفته بود که پاسخ ایران «شتاب‌زده» نخواهد بود، شاید باید بتوان اینگونه استدلال کرد که ایران قصد تلافی حداقل در کوتاه مدت را ندارد.

از طرف دیگر، موضوع هشدار آمریکا به ایران از طریق اعزام نیروهای بیشتر به منطقه و تلاش‌های جاری برای برقراری آتش‌بس در لبنان و همچنین بازگشت آرامش به غزه، می‌تواند گواهی باشه که قضیه فعلا در بازه زمانی کوتاهی مسکوت خواهد ماند.

اضطراب بازارهای مالی از تهران تا نیویورک و نگرانی از اختلال در جریان عرضه جهانی انرژی و کشتیرانی در خلیج فارس و تنگه هرمز نیز ایجاب می‌کند تا درگیری در مقیاسی بزرگتر در منطقه‌ شکل نگیرد.

ترس از حمله گسترده و همه‌جانبه اسرائیل طی روزهای گذشته قیمت دلار را از مرز ۷۰ هزار تومان گذرانده و یورو را به آستانه ۷۵ هزار تومان رسانده بود. با اعلام ارتش اسرائیل مبنی بر پایان یافتن پاسخ «محدود» اسرائیل که فقط مراکز نظامی ایران را شامل شد، انتظار می‌رود آرامش نسبی بر بازار ایران حاکم شود و احتمالا حاکمیت نیز تمایلی به تهییج دوباره بازار نخواهد داشت.

رسانه‌های ایران در پوشش اولیه اخبار خود تلاش کردند تا ابعاد و نتایج این حمله را به حداقل برسانند، اما تعهد رهبر ایران به واکنش «بی‌تعلل» نشان از این دارد که شاهد آغاز چرخه جدیدی از درگیری‌ها بین این دو دشمن دیرینه منطقه‌ای خواهیم بود.