رزمایش مشترک ایران و عربستان در اوج تنش‌های غزه و لبنان حامل چه پیامی است؟

یورونیوز: عربستان سعودی و ایران رزمایش‌ نظامی مشترکی را در دریای عمان برگزار کردند، پهنه آبی که در سال‌های نه چندان دور بسیاری از تحلیل‌گران آن را میدان نبرد بین این دو قدرت منطقه‌ای می‌دانستند.

سخنگوی وزارت دفاع عربستان سعودی مشارکت این کشور در این مانورهای نظامی را در تاریخ ۲۳ اکتبر تأیید کرد. سرتیپ ترکی المالکی در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد: «نیروی دریایی سلطنتی عربستان سعودی به‌تازگی تمرین دریایی مشترکی را با نیروی دریایی ایران و سایر کشورها در دریای عمان به پایان رسانده است.»

پیشتر خبرگزاری رسمی ایران، ایسنا، از قول فرمانده نیروی دریایی ایران، دریادار شهرام ایرانی، نوشته بود: «عربستان سعودی از ما خواسته است که در دریای سرخ رزمایش مرکب داشته باشیم. هر دو کشور از یکدیگر بابت حضور در بنادر هم دعوت کرده اند.»

گزارش‌های منتشر شده و اظهارات مقامات جزئیات زیادی در مورد ماهیت تمرینات و سامانه‌های مورد استفاده توسط دو طرف فاش نمی‌کند.

این رزمایش‌های نظامی کم‌سابقه پس از سفر عباس عراقچی، وزیر امورخارجه ایران به ریاض در اوایل ماه اکتبر ۲۰۲۴، انجام شد. عراقچی با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، ملاقات داشت که ظاهرا نشان از بهبود روابط میان دو  کشور دارد. وزیرخارجه ایران در ریاض از سوی بن سلمان و همتای سعودی خود مورد استقبال قرار گرفته بود.

این مانورهای نظامی یک سال پس از آن انجام شد که کشور چین میانجی صلح بین این دو قدرت منطقه‌ای شد و به چندین سال تقابل میان ایران و عربستان پایان داد.

عربستان سعودی و ایران در سال ۲۰۱۶ پس از اعدام نمر باقر النمر، روحانی شیعه منتقد حکومت در عربستان روابط دیپلماتیک خود را قطع کردند. این دو کشور در آوریل ۲۰۲۴ اعلام کردند که روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفته‌اند و از آن زمان برای تثبیت روابط دو جانبه در تلاش بوده‌اند.

همکاری‌های فزاینده و به ویژه مانورهای نظامی میان ایران و عربستان از آنجا تاریخی قلمداد می‌شود که هر دو کشور از طرف‌های متخاصم در یمن حمایت می‌کنند و دو رقیب سرسخت منطقه‌ای محسوب می‌شوند. در حالی که ائتلاف عربستان و امارات عربی متحده از دولت یمن حمایت می‌کند، ایران به شورشیان حوثی سلاح و پشتیبانی می‌دهد.
 دیدار عباس عراقچی با  وزیر خارجه عربستان
کوئنتین د پیمودان، مشاور مؤسسه تحقیقات اروپایی و آمریکایی مستقر در آتن (RIEAS)، به «نیو عرب» گفت: «توافقی که با میانجی‌گری چین میان ایران و عربستان سعودی حاصل شد، به نظر می‌رسد با خشونتی که اسرائیل در غزه و لبنان به‌کار می‌گیرد، مرتبط است و به آن قوت می‌بخشد.»

او افزود: «من شرط می‌بستم که نه ایران و نه عربستان سعودی در اجرای این توافق فعال نمی‌بودند و به‌آرامی اجازه می‌دادند که این توافق خودبه‌خود از بین برود، تا موجب ناراحتی چین نشود، اما به نظر می‌رسد که اسرائیل، با اقدامات خود، عملاً به این توافق جان دوباره می‌دهد.»

عربستان سعودی در سال‌های اخیر از وابستگی خود به حمایت امنیتی آمریکا فاصله گرفته و به سوی شرکای دیگر مانند چین، به‌عنوان شریک تجاری کلیدی و روسیه، که بخشی از چارچوب تولید نفت اوپک پلاس است، روی آورده است.

ریاض همچنین برای پیوستن به بریکس، سازمان بین‌دولتی تحت رهبری چین و روسیه که به‌عنوان توازنی در برابر هژمونی آمریکا تلقی می‌شود، دعوت شده است.

رزمایش مشترک ایران و عربستان در شرایطی انجام شد که در اوایل ماه اکتبر، دو شناور آی‌ان‌اس شاردول (۲۰۰۴) و آی‌ان‌اس تیر (ای۸۶) نیروی دریایی هند به بندرعباس ایران رسیدند تا تمرین دریایی مشترکی را در خلیج‌فارس انجام دهند.

این تمرین در حالی برگزار شد که ایران در تاریخ ۱ و ۲ اکتبر بیش از ۲۰۰ موشک به سمت اسرائیل شلیک کرد. این اولین حضور ناوگان آموزشی نیروی دریایی هند در ایران بود. پیشتر، در اوایل سال ۲۰۲۴، سه کشتی‌ آموزشی ایران در بندر بمبئی هند پهلو گرفته بودند و در ماه فوریه نیز ناو جنگی دنا ایران در تمرینات دریایی «میلان ۲۴» که به میزبانی هند در ویساکاپاتنام برگزار شد، شرکت کرد.

هند همواره روابط مثبت خود را با طرف‌های درگیر حفظ کرده است، به طوری‌که در سال ۲۰۲۳، هند و اسرائیل توافق‌نامه دوجانبه‌ای را برای اعزام ۱۰۰,۰۰۰ کارگر هندی به اسرائیل به منظور رفع کمبود نیروی کار ناشی از جنگ با حماس امضا کردند. در عین حال، دهلی نو در بندر چابهار ایران سرمایه‌گذاری کرده و پس از سال‌ها مذاکره، توافق‌نامه‌ای بلندمدت برای توسعه بندر چابهار در ماه مه ۲۰۲۴ به‌دست آمد.