فتح‌الله گولن، مخالف سرسخت اردوغان، در آمریکا درگذشت

فتح‌االله گولن از حامیان و متحدین اولیه رجب طیب اردوغان در مسیر قدرت‌یابی سیاسی او در حزب عدالت و توسعه بود اما روابط میان آن‌ دو بعدها به‌شدت تیره شدرادیو فردا: رسانه‌های اجتماعی نزدیک به فتح‌االله گولن از مرگ این روحانی مخالفِ سرسخت رجب طیب اردوغان در آمریکا خبر دادند.

این گزارش‌ها حاکی است که آقای گولن روز یکشنبه ۲۹ مهر در بیمارستانی در آمریکا درگذشت. این خطیب مذهبی و مدرس علوم اخلاقی و الهیات در دو دهه اخیر در ایالت پنسیلوانیا زندگی می‌کرد.

وبسایت «هرکول» که به جنبش گولن نزدیک است، خبر مرگ این مدرس دینی را اعلام کرد. گولن، زاده ارزروم ترکیه، هنگام مرگ ۸۳ ساله بود.

رسانه‌هایی در ترکیه مانند ان‌تی‌وی و هابر (خبر) مرگ گولن را به نقل از حساب‌های کاربری نزدیکان او در آمریکا اعلام کردند اما حکومت ترکیه هنوز رسماً به این خبر واکنش نشان نداده است.

فتح‌الله گولن بنیانگذار یک جنبش اسلامی قدرتمند در ترکیه و فراتر از آن بود اما هشت سال آخر عمر خود را در حالی که به سازماندهی «کودتا» علیه رجب طیب اردوغان متهم بود، سپری کرد.

او از حامیان و متحدین اولیه رجب طیب اردوغان در مسیر قدرت‌یابی سیاسی او در حزب عدالت و توسعه بود اما روابط میان آن‌ دو بعدها به‌شدت تیره شد.

نام فتح‌الله گولن در رویدادهای میانه تابستان سال ۲۰۱۶ میلادی در ترکیه پیاپی مطرح شد؛ زمانی که آقای اردوغان با متهم کردن گولن به «کودتا» و اعلام شکست آن جریان، هزاران تن از شهروندان را از ارتش و نهادهای قضایی گرفته تا ادارات و مدرسین دانشگاه‌ها و مدارس بازداشت کرد و به پای میز محاکمه کشاند.

پیش از آن‌چه که اردوغان و حامیان او کودتای نظامی نامیده بودند، تجمع‌های اعتراضی گسترده‌ای علیه حکومت وقت ضمن درگیری‌های بی‌وقفه میان حامیان و مخالفان اردوغان بر سر نهادهای مختلف و همچنین در زمینه پرونده‌های فساد علیه نزدیکان و وابستگان آقای اردوغان در جریان بود.

در پی اعلام «شکست کودتا»، آقای اردوغان و مسئولان جدیدی که برای ستاد ارتش، پلیس و قوه قضائیه منصوب شدند، اعلام کردند که اعضای «دولت موازی» را از این کشور حذف خواهند کرد و دیگر نفوذ عوامل مورد حمایت گولن در اداره حکومت را تحمل نمی‌کنند.

فتح‌الله گولن با رد طراحی کودتا در کشورش، آقای اردوغان را به اعمال قدرت و تسلط بیشتر بر ارکان حکومتی متهم کرده بود.

آمریکا درخواست ترکیه برای استرداد گولن را که خواهان تحویل گرفتن او برای محاکمه در کشور بود، در هر دو دولت باراک اوباما و دونالد ترامپ عملاً رد کرده بود.

فتح‌الله گولن گفته بود که اگر آمریکا او را مسترد کند، از آن پیروی خواهد کرد.

او ۲۵ سال پیش در پی متهم شدن به تضعیف سکولاریسم در ترکیه به آمریکا رفت و در تبعیدی خود خواسته در آن کشور ماندگار شد.

زندگی او در آمریکا به گسترش مؤسسات آموزشی و اجتماعی وابسته به او در کشورهای خارجی، در ادامه جنبش موسوم به «گولن» انجامید. این مؤسسات از جمله در کشورهای آسیای میانه و شرق اروپا نیز برقرار بود.

فتح‌الله گولن از دهه هفتاد میلادی قرن بیستم با ایجاد نهادهایی برای آموزش و ارائه «خدمات عمومی» دیدگاه‌های خود را در مورد نقش اسلام میانه‌رو در هدایت زندگی مردم به پیش برده بود که بعدها به برپایی مدارس، دانشگاه‌ها و مؤسسات حرفه‌ای و فنی هم منجر شد.

با اقامت او در آمریکا، این شبکه در خارج از ترکیه نیز گسترش یافت که به جذب مسلمانان زیادی در کشورهای غربی به مدارس و نهادهای دینی و تربیتی این شبکه منجر شد.
اتهام ترویج «اسلام‌گرایی» به گولن
مراکز آموزشی مورد حمایت «جنبش خدمت» از سوی تجار و بازرگانان حمایت می‌شود و دانش‌آموزانی که در این مراکز به تحصیل مشغولند، معمولا از اقشار فقیر هستند.

منتقدان، گولن را متهم می‌کنند که این افراد را به آسانی به خدمت می‌گیرد، در حالی که سازمانش فاقد ساختار رسمی بین‌المللی و یا فهرستی متشکل از اعضای رسمی است. اعضای این سازمان می‌گویند تنها از آن رو که تحت تاثیر پیام خدمات اجتماعی گولن قرار گرفته‌اند، در این سازمان در کنار یکدیگر به فعالیت مشغولند.

مدارس گولن که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در آسیای مرکزی مورد استقبال قرار گرفتند، بعد‌ها با این اتهام که در آن‌ها فعالیت‌های اسلام‌گرایانه ترویج می‌شود، از سوی دولت‌های این مناطق از دست جنبش گولن خارج شد. با این حال این جنبش در هیچ کجا به اندازه ترکیه مورد غضب قرار نگرفته است. دولت اردوغان به‌طور مکرر پیروان گولن را به سواستفاده از موقعیت خود در ساختار دولتی برای تضعیف و غصب دولت متهم کرده است.

اردوغان چندین بار گولن را به تلاش‌های پشت پرده برای مخدوش کردن دولت خود محکوم کرده بود، از جمله در سال ۲۰۱۳ و در جریان بررسی یک رسوایی از سوی پلیس که چند تن از نزدیکان اردوغان به دست داشتن در این رسوایی مالی محکوم شدند.

این رسوایی همچنین مقام‌های دولت را متهم می‌کرد که با استفاده از منابع مالی دولت و خرید طلا و ارسال آن به ایران، نه تنها به تهران برای دور زدن تحریم‌های بین‌المللی علیه برنامه هسته‌ای ایران کمک کرده‌اند، بلکه از این طریق ثروت‌اندوزی هم کرده‌اند.

دیدگاه‌های فتح‌الله گولن که به نزدیکی ادیان و تسامح دینی آوازه داشت، در خصوص ایران و حکومت شیعی آن بسیار سخت‌گیرانه توصیف شده بود و اظهارنظرهای زیادی از او علیه جمهوری اسلامی ایران وجود دارد.