چرا جمهوری اسلامی در مقابل حملات اسرائیل به کمک حزب‌الله لبنان نرفت؟

بی بی سی: با حملات و ضربات کم‌سابقه‌ اسرائیل به حزب‌الله لبنان طی یک هفته گذشته، واکنش ایران، بزرگترین حامی حزب‌الله، موضوعی است که به نگرانی و گمانه‌زنی بین‌المللی درباره درگیری بزرگ منطقه‌ای دامن زده است. آیت‌الله خامنه‌ای امروز حملات اسرائیل را کم‌اهمیت جلوه داد و «تظاهر به غلبه و برتری» توصیف کرد، یک روز پس از آن که مسعود پزشکیان در نیویورک از «صلح‌طلبی» ایران گفت.

موج تازه حملات علیه حزب‌الله که با انفجار پیجرهای این گروه در سراسر لبنان آغاز شد،‌ با کشتن «هدفمند» فرماندهان ارشد این جنبش در حملات اسرائیل ادامه یافته و مرگبارترین روزهای لبنان را از جنگ سال ۲۰۰۶ با اسرائیل، رقم زده است.

به باور برخی حملات یک هفته اخیر اسرائیل حزب‌الله را با عمیق‌ترین بحران طی چهار دهه گذشته روبرو کرده است.

حزب‌الله بزرگترین گروه شبه نظامی بین «محور مقاومت» است، ائتلافی از گروه‌های مسلح منطقه در برابر اسرائیل. این گروه از بدو تاسیس از حمایت کامل و همه‌جانبه حکومت ایران برخوردار بوده است.

بسیاری انتظار داشتند حملات کم‌سابقه اسرائیل علیه این گروه -که تا حد زیادی شیرازه ارتباطی و سازمانی آن را از هم سست کرده و «قدرتمندترین نیروی نظامی غیردولتی جهان» را در نقطه‌ای سرنوشت‌ساز قرار داده- باعث شود حکومت ایران با جدیت و صراحت بیشتر، و شاید اقداماتی عملی‌تر، به حمایت از حزب‌الله برخیزد. اما تا الان چنین اتفاقی نیفتاده است.

با این که ایران همواره حزب‌الله را «خط قرمز» خود خوانده‌، و در حالی که حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله، در آخرین سخنرانی خود گفت که اسرائیل «تمام خطوط قرمز را رد کرده»، اما ایران نه‌تنها نشانه‌ای از قصد خود برای حمایت عملی از حزب‌الله بروز نداده، بلکه حتی وعده‌های آتشین انتقام و تهدیدهای لفظی معمول در مواجهه با اسرائیل هم به شکل قابل توجهی با احتیاط و خویشتنداری همراه شده است.
آیت‌الله خامنه‌ای گفت که حزب‌الله «ضربه اساسی» نخورده است
در این سخنرانی امروز رهبر ایران فرماندهان ارشد ارتش و سپاه پاسداران نیز حضور داشتنددر شبانه‌روز گذشته، آیت‌الله خامنه‌ای رهبر و مسعود پزشکیان رئیس جمهور ایران در سخنرانی‌های خود به حملات اخیر اسرائیل پرداختند.

آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران امروز در سخنرانی خود با اشاره به حملات یک هفته اخیر اسرائیل به لبنان گفت که «بله، ضربه وارد می‌کنند، اینها به حزب‌الله خسارت بود» اما «اما این خسارتی نبود که حزب‌الله را از پا بیندازد. اقتدار، توانایی و استحکام سازمانی و انسانی حزب‌الله بسیار بیش از این است که با این شهادت‌ها ضربه‌ اساسی بخورد.»

آیت‌الله خامنه‌ای گفت: «پیروزی تا امروز برای طرف حزب‌الله و مقاومت بوده و دلیلش کشتار مردم است.» او گفت که اگر اسرائیل می‌توانست «نیروی مبارز» را شکست دهد دلیلی نداشت غیرنظامیان را هدف قرار دهد.

رهبر ایران که پس از ترور اسماعل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس در تهران، اسرائیل را به انتقام و حتی «خونخواهی» تهدید کرده بود، این بار درباره واکنش مستقیم ایران به وقایع لبنان سخنی به میان نیاورد.

آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی خود در سالگرد جنگ ایران و عراق و با حضور فرماندهان ارشد نظامی با شبیه‌سازی تاریخی درگیری‌های نظامی جاری گفت: «واقعه‌ای مشابه جنگ ایران و عراق در فلسطین و لبنان در حال رخ دادن است.»

او گفت مانند شرایط اول جنگ ایران و عراق، اسرائیل هم «از بیشترین تجهیزات برخوردار است» و هم از حمایت «آمریکا برخوردار است.»

آقای خامنه‌ای درباره برخی موضع آمریکا که از حملات اسرائیل اعلام بی‌اطلاعی کرده بود، گفت: «آمریکا می‌گوید دخالتی نداریم و خبر نداریم. خلاف واقع می‌گویند. هم خبر دارند و هم دخالت دارند.»

رهبر ایران گفت «حزب‌الله لبنان که به خاطر غزه سینه خود را سپر می‌کند و در معرض این حوادث تلخ قرار می‌گیرد، جهاد فی‌ سبیل‌الله می‌کند.»

آقای خامنه‌ای گفت: «مقاومت فلسطین و حزب‌الله پیروز هستند.»

در سخنرانی امروز رهبر ایران فرماندهان ارشد ارتش و سپاه پاسداران نیز حضور داشتند.

آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی هم که همواره شدیدترین مواضع را در قبال اسرائیل و آمریکا داشته، سه روز بعد از انفجار پیجرهای حزب‌الله هم در سخنرانی عمومی خود، بدون اشاره مستقیم به نام حزب الله، تنها یک بار از لبنان نام برد و «اولین قدم» برای مقابله با اسرائیل را در گرو «اتحاد دنیای اسلام» خواند و به پیشنهاد راه‌حل‌های تکراری از جمله همبستگی کشورهای اسلامی در قطع روابط اقتصادی و سیاسی با اسرائیل اکتفا کرد.

شاید بتوان سرنخ‌های دیگر درباره موضع ایران درباره حملات اخیر اسرائیل به حزب‌الله را در سخنان مسعود پزشکیان یافت که برای شرکت در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک رفته است.

بلومبرگ گزارش داد که بر اساس یک فایل صوتی که از سخنان آقای پزشکیان در جلسه‌‌ با مدیران رسانه‌های آمریکایی منتشر شده، او در اظهار نظری کم‌سابقه گفته است «اگر اسرائیل سلاح‌هایش را زمین بگذارد» ایران هم حاضر است اقدام مشابهی انجام دهد.
بر اساس یک فایل صوتی منتشر شده از مسعود پزشکیان - برای شرکت در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک رفته - او گفته است که «اگر اسرائیل سلاح‌هایش را زمین بگذارد» ایران هم حاضر است اقدام مشابهی انجام دهداین در حالی است که کمتر از دو ماه پیش، آقای پزشکیان نیز به دنبال ترور اسماعیل هنیه در داخل تهران گفته بود که ایران به این حمله پاسخ خواهد داد.

اظهارات محتاطانه و حتی آشتی‌جویانه در نیویورک،‌ تا حدی بازتاب داشت که عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران مجبور شد گزارش‌ها درباره «آمادگی ایران برای کاهش تنش» با اسرائیل را به شدت تکذیب کند.

محمدجواد ظریف، وزیر خارجه پیشین و معاون فعلی رئیس جمهور ایران هم در پستی در شبکه‌های اجتماعی، برای دفاع از پزشکیان به سخنان او در محکوم کردن «جنایات رژیم اسرائیل» اشاره کرد، اما با وجود این ایران را «منادی صلح و مطالبه‌گر خلع سلاح هسته‌ای در منطقه» خوانده است.

او اسرائیل را متهم کرد که یک «روایت خطرناک و دروغین» از مواضع ایران ارائه می‌دهد. به زبان ساده‌تر او در واقع این موضوع را برجسته کرد که بر خلاف آنچه اسرائیل می‌گوید، ایران به دنبال جنگ نیست.

رئیس جمهور پزشکیان در سخنان خود در مقابل خبرنگاران آمریکایی، به صراحت گفت «ما نمی‌خواهیم بجنگیم» و اسرائیل را متهم به «پهن کردن دام» برای ایران و تلاش برای کشیدن پای جمهوری اسلامی به جنگی کرد که به گفته او «پیروز نخواهد داشت.»

برخی از تحلیلگران از جمله لارنس نورمن خبرنگار وال استریت ژورنال بر این باورند که دستکم تا تا زمان انتخابات آمریکا آقای پزشکیان نمی‌تواند بر روی دور تازه‌ای از مذاکرات برای رفع تحریم و حل بحران اقتصادی حساب باز کند.

با این حال، آنها اگرچه معتقدند مسعود پزشکیان احتمالا با «دست خالی به ایران» باز می‌گردد اما او توانسته تصویری سازشگرتر از هیأت حاکمه ایران ارائه دهد.

اما آیا این روزها، ساختن تصویری منعطف، در گرو فاصله گرفتن ضمنی از درگیری فعلی در لبنان هم هست؟
در شوک یا در حال برنامه‌ریزی؟پس از آنکه آتش تهدید علیه اسرائیل در پی ترور اسماعیل هنیه فرونشانده شد، چهره‌های اصولگرا و نزدیک به مراکز قدرت در ایران هم عمدتا بر«همبستگی کشورهای اسلامی در قطع روابط با اسرائیل» تمرکز کردند. این موضع حتی شامل رسانه‌های تندرو محافظه‌کار هم می‌شود.

اگرچه همچنان برخی، از جمله نزدیکان جبهه پایداری بر دخالت مستقیم‌ و پاسخ نظامی اسرائیل اصرار دارند. از جمله امیرحسین ثابتی، نماینده تهران و نزدیک به جبهه پایداری که با انتقاد از سخنان آقای پزشکیان درباره «سلاح بر زمین گذاشتن متقابل» گفت «وجود اسرائیل نامشروع است.»

اما به نظر می‌رسد صدای محافظه‌کاران تندرو در تصمیم‌سازی و اتخاذ سیاست رسمی حکومت «پژواک» چندانی ندارد. محافظه‌کارانی که به صدر و مراکز پرنفوذ قدرت نزدیک هستند، اکنون با احتیاط بیشتری درباره وقایع خاورمیانه موضع‌گیری می‌کنند.

به این معنا که بعضی از چهره‌ها و رسانه‌های حکومتی به جای رجزخوانی‌های ضداسرائیلی به ارائه راه حل‌هایی مانند اتحاد کشورهای مسلمان علیه اسرائیل رو آورده‌اند،‌ با علم به این موضوع که این راه حل‌ها دهه‌ها است که بی‌نتیجه بوده است.

بسیاری از این رسانه‌ها از تیترهای تهدیدآمیز به همراه عکس‌هایی از موشک و تسلیحات استفاده کرده‌اند، اما در عین حال نشانی لحن انتقام‌جویانه و تند چند ماه گذشته،‌ چه در جریان حملات ناکام موشکی ایران به اسرائیل و چه ترور اسماعیل هنیه در تهران، به تهدید مشخص و ملموسی ترجمه نمی‌شود.

روزنامه تندرو و هوادار حکومت «کیهان» یکی از سرمقاله‌های اخیر خود را با سرخط ضداسرائیلی «شمارش معکوس آغاز شد!» منتشر کرده اما در مقاله با اذعان تلویحی به «برتری اطلاعاتی و تکنولوژیک» اسرائیل، آن را حاصل حمایت کشورهای پیشرفته غربی دانسته است، در حالی که نوشته حزب‌الله «صرفا» از سوی ایران، فلسطین، یمن و مقاومت عراق حمایت می‌شود.

چنین لحنی از روزنامه‌ای مانند کیهان،‌ شاید به این معنا باشد که عملیات پیچیده‌ای مانند انفجار پیجرها و واکی‌تاکی‌ها در لبنان که مقدمه‌ای بر حملات سهمگین، ضربتی و مرگبار اسرائیلی‌ها بوده،‌ نه‌تنها حزب‌الله را شوکه کرده، بلکه مقام‌های ایران را هم به فکر فرو برده است.

این تامل ممکن است به عقب‌نشینی از وعده‌های انتقام تعبیر شود،‌ اما در عین حال بعضی آن را نشانی از حساب‌گری، ارزیابی و برنامه‌ریزی جمهوری اسلامی برای وارد کردن ضربه‌ای غافلگیرکننده می‌دانند. در شرایط فعلی احتمال گزینه دوم دور از انتظار به نظر می‌رسد، اما خاورمیانه به غافلگیری عادت دارد.