سفر پزشکیان با همراهی خانواده؛ از چه زمانی سفر به نیویورک روسای جمهور ایران شکل خانوادگی گرفت؟

یورونیوز: حاشیه‌های سفر مسعود پزشکیان به مقصد نیویورک با هدف شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، به محض ترک تهران آغاز شد، برخی رسانه‌ها در ایران از همراهی فرزندان و داماد او خبر دادند و با برآورد این که هیات همراه او حدود ۴۰ نفر است، رئیس جمهور را به دلیل خلف وعده‌های انتخاباتی به باد انتقاد گرفتند.

اما سابقه سفر مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی به ایالات متحده نشانگر چیست؟ آیا هیات اعزامی ایران همواره محدود بوده؟ همراهی اعضای خانواده روسای جمهور از چه زمانی فاش و جنجال‌برانگیز شد؟
تجربه اول
مهرماه ۱۳۵۹، نخستین مقام ارشد جمهوری اسلامی برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد عازم نیویورک شد. محمدعلی رجایی، در کسوت نخست وزیر، در ۲۶ مهر ماه ۱۳۵۹ در این مجمع سخنرانی کرد که محور اصلی آن مقایسه حمله صدام به ایران با حمله هیتلر بود.

در صفحه ۱۴۱ کتاب «فرزند ملت در آیینه انقلاب اسلامی» که در دو جلد توسط وزارت ارشاد اسلامی در سال ۱۳۶۱ منتشر شده و مجموعه مستندات زندگی محمدعلی رجایی را در بر دارد، در مورد این سفر این گونه آمده است: «پس از طرح مساله جنگ ایران و عراق در سازمان ملل و ضرورت شرکت نماینده ایران در جلسات آن سازمان، آقای رجایی نخست وزیر، تصمیم گرفتند شخصاً به شورای امنیت رفته، نقطه نظرهای دولت ایران را بیان نمایند. ایشان که از چند روز قبل در جبهه جنگ حضور داشتند، عصر روز پنجشنبه بیست و پنجم مهر ماه ۱۳۵۹ از مناطق جنگی با هواپیما وارد فرودگاه مهرآباد شدند و پس از انجام مصاحبه مطبوعاتی در فرودگاه، در راس هیاتی مرکب از برادران: "بهزاد نبوی" وزیر مشاور در امور اجرایی، "گودرز افتخار" عضو شورای نگهبان، یک نفر از وزارت امور خارجه، ۳ نفر از دفتر نخست وزیر و چهار نفر خبرنگار و فیلم‌بردار از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و خبرگزاری پارس، عازم نیویورک شده پس از ۱۳ ساعت پرواز، در ساعت هشت صبح جمعه به وقت تهران (نیم ساعت پس از نیمه شب به وقت نیویورک) وارد آن شهر شدند و در فرودگاه نیویورک مورد استقبال برادران: شمس اردکانی، شمیرانی و همچنین سفیر الجزایر در آمریکا قرار گرفتند.»
هیات همراه آقای خامنه‌ای در سفر به نیویورک در سال ۱۳۶۶علی خامنه‌ای در نیویورک
علی خامنه‌ای در سال ۱۳۶۶ و در مقام رئیس جمهور، دومین مقام ارشد جمهوری اسلامی بود که در مجمع عمومی سازمان ملل متحد شرکت و سخنرانی کرد. مطابق روایت خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) در ۳۱ شهریور ۱۳۶۶، «در این سفر میرسلیم مشاور عالی رئیس جمهور، معیری معاون نخست وزیر، چند تن از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، لاریجانی معاون وزیر خارجه و زنگنه معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی» آقای خامنه‌ای را همراهی کردند.

خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی همچنین روایت کرده که آقای خامنه‌ای پس از ورود به فرودگاه جان‌اف‌ کندی، «مورد استقبال مقامات بلندپایه سازمان ملل متحد و دکتر ولایتی، وزیر خارجه وقت، سفیر و نماینده جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد و جمع کثیری از ایرانیان و مسلمانان مقیم آمریکا قرار گرفت.
اعزام هیات ۱۲ نفره
محمد خاتمی، دومین رئیس جمهور اسلامی ایران بود که در ۲۸ شهریور ۱۳۷۷ عازم نیویورک شد. مطابق اطلاعیه دفتر رئیس جمهوری ایران که یک هفته پیش از انجام این سفر منتشر، «۱۲ نفر از مسئولان کشور» آقای خاتمی را در این سفر همراهی کردند.

روزنامه جمهوری اسلامی نیز در روز ۳۰ شهریور ۱۳۷۷ در خصوص این سفر نوشت: «رئیس جمهوری و هیئت همراه در فرودگاه جان اف کندی نیویورک از سوی دکتر "کمال خرازی" وزیر امور خارجه، "محمد هادی نژادحسینیان" سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل و ایگور نویی چنکو نماینده دبیرکل سازمان ملل و چند تن دیگر از شخصیت های ایرانی فعال نیویورک مورد استقبال قرار گرفت.»

بر اساس برخی اخبار منتشر شده توسط رسانه‌های ایران، زهره صادقی، همسر محمد خاتمی در برخی سفرهای خارجی او را در مقام رئیس جمهور همراهی کرده ولی در مورد حضور او در سفر آقای خاتمی به نیویورک اطلاعاتی موجود نیست.
همراهی لاریجانی با احمدی‌نژاد
مطابق خبری که در روزنامه کیهان چاپ ۲۲ شهریور ۱۳۸۴ منتشر شده، محمود احمدی‌نژاد را در نخستین سفرش برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، «"علی لاریجانی" دبیر شورای عالی امنیت ملی، "منوچهر متکی" وزیر امور خارجه، "سعید جلیلی" معاون اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه، "مسعود زریبافان" دبیر و سخنگوی دولت، "هاشمی ثمره" مشاور ارشد رئیس جمهور، "حمیدرضا رازقی" مشاور عمرانی رئیس جمهور، "علی‌اکبر جوانفکر" مشاور رسانه‌ای رئیس جمهور، "احمد خادم المله" مدیر عامل خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران و "مظفری" مدیر کل تشریفات ریاست جمهوری» همراهی کردند.

سفر مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی به نیویورک فارغ از محتوای سخنرانی‌ آنها، از نظر تعداد همراهان و نیز افراد همراه، برای نخستین بار در سال ۱۳۹۰ جنجال‌برانگیز شد.

در حالی که خبرهای رسمی همچون سفرهای پیشین نخست وزیر و روسای جمهور ایران به نیویورک حاکی از همراهی آقای احمدی‌نژاد توسط ۸ عضو کابینه و ۲ مسئول نهاد ریاست جمهوری حکایت داشت، انتشار عکسی از حضور فرزند، عروس و مادر عروس رئیس جمهور وقت بحث‌برانگیز شد و انتقادهایی در مورد چرایی همراهی اعضای خانواده رئیس جمهوری مطرح شد.
اعضای خانواده محمود احمدی‌نژاد در مجمع عمومی سازمان ملل متحدپیگیری رسانه‌های ایرانی در آن سال نشان داد که درفهرست افرادی که امسال برای همراهی رئیس جمهور، برایشان درخواست ویزای آمریکا شده بود نام همسر، پسر، عروس، دختر، داماد و نوه آقای احمدی نژاد وجود داشته ولی داماد و دختر و نوه رئیس جمهور به دلیل عدم صدور ویزا نتوانستنداو را در این سفر همراهی کنند اما پسر، عروس، همسر و مادر عروس رئیس جمهور (همسر رحیم مشایی) در این سفر حضور داشته‌اند.
عادی‌سازی سفر خانوادگی
در هشتمین و آخرین سفر آقای احمدی نژاد به نیویورک که در دوم مهر ماه سال ۱۳۹۱ انجام شد، افزون بر این که او اعظم‌السادات فراحی، همسرش و علیرضا، پسرش را همراه برد بلکه مادر عروس رئیس جمهور (همسر رحیم مشایی) بار دیگر در این سفر حضور داشت. علاوه بر آقای مشایی که به عنوان رئیس دفتر رئیس جمهور با همسرش به این سفر رفت، همسر محمدشریف ملک‌زاده، مشاور رئیس جمهور، نیز او را در این سفر همراهی می‌کرد.

مطابق خبرهای منتشر شده توسط رسانه‌های ایرانی، در آن سال برای ۱۶۰ نفر به عنوان هیات همراه آقای احمدی نژاد درخواست ویزا شده بود که ۸۰ نفر آنها موفق به اخذ ویزا و همراهی او شدند.
روحانی و ادعای توقف سفر خانوادگی
مطابق گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، نزدیک به علی لاریجانی، حسن روحانی در نخستین سال ریاست جمهوری‌اش در سفر به آمریکا تعدادی از فعالان بخش خصوصی را هم با خود همراه کرد که همراه با تیم اقتصادی، سیاسی و دیپلماتیک ایران کمتر از ۷۰ نفر آقای روحانی را در آن سفر همراهی کردند.

این خبرگزاری تاکید کرده که در تمام سفرهای حسن روحانی و همراهانش به آمریکا، خبری از حضور خانواده و فرزندان رئیس جمهور وقت و معاونان و وزرای او نبوده است.
رئیسی و رجعت به دوره احمدی‌نژاد
ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور پیشین ایران هم دو بار برای سخنرانی در نشست مجمع عمومی سازمان ملل عازم نیویورک شد که در جریان سفر دوم او به نیویورک که سال گذشته انجام شد، حضور همسرش جمیله علم الهدی و دختر او، حاشیه‌ساز شد.

سایت وزارت خارجه ایران، در ۳۰ شهریور سال ۱۴۰۲ با انتشار خبری نوشت: «هیات همراه رئیس جمهور در این سفر حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه، محمد جمشیدی، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور، غلامحسین اسماعیلی رئیس دفتر رئیس جمهور و همسرش دکتر جمیله علم الهدی بودند.» اما اشاره‌ای به حضور دختر آقای رئیسی در این سفر نشد ولی تاکید بر این بود که هیات همراه او در این سفر سه روزه بسیار کم تعداد است.
پزشکیان و ادامه راه رئیسی و احمدی‌نژاد
اما بر پایه اخبار منتشر شده توسط برخی رسانه‌ها در ایران، مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران هم که برای نخستین بار سفر خود را به نیویورک آغاز کرده، در فقدان همسرش، دو پسر، دختر و دامادش را نیز همراه خود به آمریکا برده است. البته حسن مجیدی، داماد آقای پزشکیان، اخیرا به سمت دستیار اجرایی رئیس دفتر رئیس جمهور منصوب شده است.

همچنین، گفته شده که نزدیک به ۴۰ نفر آقای پزشکیان را در این سفر همراهی می‌کنند. بر پایه این اخبار، گروهی از مخالفان سیاسی دولت، این سفر را پرهزینه ارزیابی کردند که در تعارض آشکار با وعده‌های انتخاباتی آقای پزشکیان مبنی بر جلوگیری از نفود اعضای خانواده در دولت و ممانعت از ریخت و پاش‌های دولتی است.

در مقابل، حامیان او مدعی هستند که حضور اعضای خانواده در بسیاری از سفرهای روسای جمهور سابق مرسوم بوده ولی در اخبار رسمی این سفرها به آن اشاره نمی‌شده است. آنها همچنین ادعا می‌کنند که در تمامی سفرهای گذشته مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی به آمریکا، تیمی رسانه‌‌ای متشکل از خبرنگاران صدا و سیما و مجموعه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری و نیز برخی مسئولان نهاد ریاست جمهوری حضور داشته‌اند و به همین دلیل مجموع هیات همراه روسای جمهور را به حدود ۴۰ نفر می‌رسانده است ولی در خبرهای رسمی تنها به اعضای کابینه اشاره می‌شده است.

ادامه انتقادهای به سفر پرهزینه آقای پزشکیان توسط رسانه‌های مخالف دولت در شرایطی ادامه دارد که رسانه‌های دولتی فعلا در برابر مطالبه انتشار فهرست کامل همراهان رئیس جمهور و هزینه سفر آنها به عنوان نمونه‌ای از وعده‌های انتخاباتی او برای شفاف‌سازی، سکوت کرده‌اند.