ارزیابی اندیشکده آذربایجانی: دالان زنگزور بدون جنگ با ایران قابل راه‌اندازی است
رأی دهید
کارشناسان این اندیشکده بر این نظرند که این وضعیت برای جمهوری آذربایجان مفید است، زیرا این تنش می‌تواند فرصت‌های بیشتری برای مانور باکو علیه دو همسایه-شریک خطرناک ایجاد کند.
تحلیل اندیشکده آذربایجانی «نگاه به شرق» را در ادامه می‌خوانید:
نفع واشنگتن و خط قرمز مسکو
تلاش‌های مسکو برای پیشبرد فرآیند صلح در منطقه که بدون توجه به منافع ایران به‌خصوص نسبت به کریدور زنگزور در حال انجام است، باعث شد تا تهران در واکنش آشکارتری سفیر روسیه در ایران را به وزارت خارجه احضار کند.
به‌تازگی اعلام شد که موضوع بازگشایی مسیرهای ارتباطی از دستور کار مذاکرات فعلی صلح حذف شده است. این اقدام نشانه‌ای بود که قدرت‌های غربی مدیریت مذاکرات و فرآیند صلح را به دست گرفته‌اند.
اندکی پس از آن، شاهد فعال شدن مجدد روسیه در روند مذاکرات صلح بودیم. سرگئی شویگو، رئیس شورای امنیت روسیه به ایران و جمهوری آذربایجان سفر کرد و پیام‌هایی درباره اهمیت دور نگه‌داشتن غرب از منطقه ارائه داد.
در جریان سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه به جمهوری آذربایجان، مسکو موضوع کریدور زنگزور را دوباره به میز مذاکرات بازگرداند.
خط قرمز مسکو، تکمیل فرآیند صلح بین آذربایجان و ارمنستان با میانجی‌گری غرب، به‌ویژه آمریکا، و شکل‌گیری وضعیت جدیدی در قفقاز جنوبی است که منافع واشنگتن را تأمین می‌کند. بنابراین روسیه تلاش می‌کند تا از موضوع کریدور زنگزور به‌عنوان ابزاری برای جلوگیری از پیشرفت مذاکرات صلح تحت رهبری غرب یا حداقل به تأخیر انداختن این فرآیند استفاده کند.
بازگشایی اجباری دالان زنگزور خطرات زیادی به همراه دارد
اگرچه در سال‌های گذشته مذاکرات درباره بازگشایی مسیرهای ارتباطی به‌صورت سه‌جانبه انجام شده است، اما به نظر می‌رسد با توجه به شرایط کنونی، مسکو نمی‌تواند تلاش‌های دیپلماتیک برای حل مساله کریدور زنگزور را هم‌زمان با فشار بر ایروان ادامه دهد. در صورت به نتیجه نرسیدن این تلاش‌ها، تنها گزینه باقی‌مانده ممکن است بازگشایی اجباری کریدور زنگزور باشد. ایران به‌صراحت با چنین احتمالی مخالفت کرده است.
مداخله مستقیم جمهوری آذربایجان و استفاده این کشور از زور برای بازگشایی کریدور زنگزور، پیامدهای خطرناک و قابل توجهی به همراه خواهد داشت. از همین رو ارزیابی دقیق واکنش احتمالی غرب، وضعیت کنونی روسیه، استراتژی ترکیه در قفقاز جنوبی و تهدیدات نظامی منطقه‌ای از سوی ایران، ضروری است.
مطرح کردن دوباره مساله کریدور زنگزور توسط روسیه به نفع آذربایجان است
به صراحت می‌توان گفت که حل مساله کریدور زنگزور از طریق یک درگیری نظامی بعید به نظر می‌رسد، البته حداقل باید امیدوار بود که این‌طور باشد.
در هر حال، تصمیم روسیه برای بازگرداندن موضوع کریدور زنگزور به دستور کار مذاکرات صلح به نفع جمهوری آذربایجان است.
اولاً، تنش بین ایران و روسیه بر سر مسائل منطقه‌ای به نفع جمهوری آذربایجان است. این وضعیت فضای مانور بیشتری برای باکو در برابر دو قدرت همسایه خطرناک و شریک فراهم می‌کند: موضع ایران می‌تواند فشار روسیه را متعادل کند و موضع روسیه می‌تواند تهدیدات ایران را مهار کند.
دوماً، پیشنهاد روسیه به جمهوری آذربایجان در مورد یک مسیر ترانزیتی به نخجوان ساده و واضح است.
جمهوری آذربایجان با مطرح کردن این موضوع نزد غرب که رهبری فرآیند صلح را به دست گرفته است، می‌تواند کشورهای غربی را به ارائه امتیازات بیشتری برای مسیر ترانزیتی به نخجوان (مانند لغو کنترل مرزی و گمرکی برای محموله‌ها و مسافران آذربایجانی) ترغیب کند.
چنین مسیر ترانزیتی برای ایران که با بازگشایی مسیر ترانزیتی جایگزین به نخجوان مخالف است، و روسیه که قصد دارد این مسیر را تحت کنترل نظامی خود قرار دهد، می‌تواند یک شکست استراتژیک باشد.
با وجود همکاری‌های نظامی ایران و روسیه در مسائل مهمی مانند اوکراین، اما اختلاف علنی آن‌ها بر سر راه‌اندازی مسیر ترانزیتی به نخجوان، سیگنال‌های مثبتی به غرب ارسال می‌کند.
به‌طور خلاصه می‌توان گفت با به‌کارگیری تدابیر مناسب دیپلماتیک و مذاکرات مؤثر می‌توان بدون درگیری نظامی به راه‌اندازی مسیر ترانزیتی به نخجوان دست یافت.
