نیامده‌ام اسیری، آمده‌ام سفر که لذت ببرم؛ ضرر و زیان لغو پروازهای بین‌المللی در ایران

مسافران و آژانس‌داران ایرانی قربانیان وعده مجازات سخت جمهوری اسلامی

سینا قنبرپور - ایران وایر

لغو پروازهای بین‌المللی که از ساعت هشت شب تا شش صبح در ایران انجام می‌شده‌اند، ضرر مادی و معنوی قابل توجهی به آژانس‌داران و تورگردانان وارد کرده‌ است. تعدادی از مدیران آژانس‌های مسافرتی در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» گفته‌اند به دلیل همین ضررها، برگزاری هر تور جدیدی را متوقف کرده‌اند. آن‌ها می‌گویند تمام تورهای مسافرتی که در شهریور داشته‌اند، با ضرر در حال اجرا بوده و چون طبق قرارداد قابل لغو نیستند، در حال برگزاری آن‌ها هستند.

شنیده‌های «ایران‌وایر» حکایت از آن دارند که تنها در یک مورد برنامه سفر ۶۰۰ مسافر یک آژانس در تهران به اروپا لغو یا با تغییر زمان آن مواجه شده‌‌ است.

مسافرانی که پروازهای طولانی‌مدت دارند نیز به همین دلیل دچار سرگردانی با بیش از ۱۲ ساعت در فرودگاه دوم شده‌‌اند. این وضعیت به ویژه برای مسافرانی که مسن‌ترند، موقعیت دردناک‌تری را رقم زده‌ است.

لغو پرواز شرکت‌های هواپیمایی بزرگ به ایران پس از آن رخ داد که در پی ترور «اسماعیل هنیه» در تهران، جمهوری اسلامی وعده گرفتن انتقام سر داد و با توجه به حمله موشکی و پهپادی ۲۵ فروردین ۱۴۰۳ به اسرائیل، شرکت‌های هواپیمایی پروازهای خود در ایران را لغو کردند.

جمهوری اسلامی مدعی شده همین که زمان پاسخ به ترور هنیه نامشخص است، هزینه مضاعفی به اسرائیل و هم‌پیمانانش تحمیل می‌کند.

فرمانده سپاه «عاشورا» گفته‌ است: «اسرائیل با منتظر ماندن فشار زیادی را تحمل می‌کند.»

اما این نامشخص‌ بودن روی دیگری هم دارد که ضرر آن متوجه مردم ایران است.

در همین حال خبرگزاری «رویترز» نیز چندی قبل اعلام کرد خطوط هوایی بین‌المللی به دلیل نگرانی‌های امنیتی، حریم هوایی افغانستان را بر حریم هوایی ایران ترجیح می‌دهند و عملا جمهوری اسلامی درآمد حاصل از کرویدورهای هوایی خود را هم از دست داده‌ است.

از ۱۰ مرداد امسال که اسماعیل هنیه در تهران ترور شد تا کنون، برنامه سفر مسافران زیادی مختل شده‌ است. مرور این تجربه‌ها نشان می‌دهد علاوه بر اتلاف زمان مسافران و تحمیل هزینه‌هایی به آن‌ها، آژانس‌داران و تورگردانان که از مدت‌ها قبل تورهایی در این بازه زمانی تدارک دیده بودند، اینک با هزینه‌های سربار مجبور به اجرای این تورها هستند.

یک دهه قبل وقتی «حسن روحانی» با وعده مذاکره در ایران بر سر کار آمد، «هوشنگ غفارپور»، از فعالان صنعت توریسم و مجری تورهای ورودی به ایران وضعیت گردش‌گری کشور را با این جمله توصیف کرد: «گردش‌گری برای دولت روحانی از مساله هسته‌ای پیچیده‌تر است.» به نظر می‌رسد اینک این وضعیت پیچیده‌تر از یک دهه قبل شده‌ باشد.

نیامده‌ام اسیری، آمده‌ام سفر که لذت ببرمفارغ از این که تابستان فصل سفر است، تعطیلی‌های شهریور امسال جذابیت برای سفر را دوچندان کرده‌ است. تورگردانان از مدت‌ها قبل برنامه‌ریزی برای سفرهای شهریور را انجام و برای آن ثبت‌نام کرده بودند. اما غیر از مسافران تورها، دسته دیگری هم هستند که در این مدت تجربه‌های بدی از سفر به خاطر سپرده‌اند.

مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌های متعددی در یک ماهه گذشته برای دیدار با نوه‌های خود گرفتار لغو پروازهایی شدند که مسافرت آن‌ها را از یک پرواز ۱۲ ساعته، به سفری ۷۲ ساعته همراه با سرگردانی تبدیل کرد.

تجربه «منیر» یکی از این اتفاقات است. او ابتدا از کرمان به تهران پرواز داشت. سپس پرواز تهران به دبی او به دلیل نگرانی شرکت‌های هواپیمایی در فاصله هشت شب تا شش صبح انجام نشد و همین تاخیر، هشت ساعت انتظار در فرودگاه تهران به او تحمیل کرد. این تاخیر سبب شد تا منیر به پرواز دبی - لس‌آنجلس خود نرسد و ۲۴ ساعت در فرودگاه دبی معطل بماند.

فرزند منیر به «ایران‌وایر» می‌گوید: «سن و سالی از مادرم گذشته و این که بتواند ۲۴ ساعت در یک فرودگاه خودش را سرگرم کند، کار سختی است. آن قدر هم به زبان خارجی مسلط نیست که در فرودگاه دبی بتواند وضعیت بهتری برای خودش مطالبه کند. بعد هم ۱۲ ساعت دیگر در پرواز بود که با احتساب اختلاف زمانی (جت‌لگ)، عملا وضعیت بغرنجی را متحمل شد.»

«احسان»، مدیر فنی یکی از آژانس‌های مطرح تهران در زمینه تور خارجی تاثیر این لغو پرواز‌ها را از منظر دیگری برای «ایران‌وایر» توصیف می‌کند: «مسافر به ما می‌گوید من بعد از یک سال کار می‌خواهم به مسافرت بروم تا لذت ببرم، نیامده‌ام اسیری که یک روز در فرودگاه معطل بمانم.»

او به لغو یا تاخیر هواپیمایی‌های بزرگ و آثار آن اشاره می‌کند: «هر تور خارجی چند لگ پرواز دارد؛ مثلا تور تونس چهار لگ پرواز شامل تهران- دبی، دبی - تونس و بالعکس دارد. وقتی هواپیمایی امارات پرواز اولش از تهران به دبی را به دلیل همان گرانی از پرواز شب با تاخیر انجام می‌دهد، مسافر به لگ دوم پروازی نمی‌رسد. این‌جا هواپیمایی متعهد می‌شود که یک ویزای یک‌بار ورود و هتل برای یک شب اقامت به مسافر بدهد.»

احسان درباره چنین وضعیتی و حداقل تاثیری که بر حال و هوای مسافر می‌گذارد، می‌گوید: «مسافر می‌گوید من وقتم را که از سر راه نیاورده‌ام که یک روز و یک شب در هتل آن را به انتظار بگذرانم. ما هم مجبور می‌شویم دست‌کم یک گشت برای مسافران‌مان در دبی تدارک ببینیم تا حداقل اوقات بهتری را در آن‌جا بگذرانند. ولی این وضعیت غیرمترقبه به معنای هزینه پیش‌بینی نشده و تحمیلی به آژانس و ضرر است.»

اما همه مسافران خوش‌شانس نبوده‌اند که تصمیمی مثل اقدام هواپیمایی امارات را تجربه کنند. مسافران تورهایی که از دوحه قطر ادامه سفر می‌دهند، تجربه سخت‌تری داشته‌اند.

«مازیار»، مدیر فنی یکی از آژانس‌هایی که تورهای خارجی برگزار می‌کند، در مورد وضعیتی که در قطر برای مسافران رقم می‌خورد، می‌گوید: «قطر بابت ۱۲ ساعت یا حتی یک روز تفاوت زمانی، بین دو پرواز ویزا صادر نمی‌کند. بنابراین تورگردان و یا آژانسی که تور را برگزار کرده است، باید هتل فرودگاهی یا لانژ برای مسافر بگیرد. منظور از لانژ هم امکانات و خدمات مختلفی، از جمله مکان راحت برای نشستن همراه با نوشیدنی و غذای نامحدود یا سرگرم‌کننده است. با توجه به غیرمترقبه بودن این تغییرات، عملا ظرفیت هتل فرودگاه‌ها در چنین فصلی از سال اشغال است و گرفتن لانژ هم به همین دلیل ممکن نیست.»

این مدیر فنی درباره استانبول که در آن مشکل صدور ویزا برای ایرانی‌ها مطرح نیست هم می‌گوید: «جایگزین شدن هر پروازی که ترکیش‌ایرلاین آن را لغو می‌کند، دست‌کم دو روز زمان به سفر مسافر تحمیل می‌کند. اگر این اتفاق در آخر سفر رقم بخورد، مسافر که همه خرج سفرش را قبلا متحمل شده است، با جیب خالی در استانبول مواجه می‌شود.»

وقتی سفر با بی‌اعتمادی آغاز شودتغییر ساعت پروازی یا لغو آن به دلیل نگرانی‌های امنیتی شرکت‌های هواپیمایی، خواسته یا ناخواسته یک روز از سفر مسافران کم، یا دست‌کم یک روز به آن تحمیل می‌کند. این تغییر وضعیت به ظاهر ساده اما در عمل تورهای مسافرتی را با چالش‌های متعددی مواجه کرده است.

«افسانه شادان»، مدیر فنی آژانس مسافرتی چالش‌های تحمیلی لغو یا تاخیر در انجام پروازها از شب به روز را به دو بخش روانی و مادی تقسیم می‌کند و به «ایران‌وایر» می‌گوید:‌ «مهم‌ترین عامل در موفقیت هر توری این است که مسافر سفرش را با اعتماد آغاز کند. وقتی تغییر ساعت پروازی رخ می‌دهد، مسافر اصلا این موضوع را نمی‌پذیرد به تصور این که آژانس برای منافع خودش پرواز را تغییر داده است یا مثلا در مورد ساعات انتظار در فرودگاه دوم، مقصر این موضوع را آژانس می‌داند. این یعنی بی‌اعتماد در همان ابتدای سفر. تجربه به ما نشان داده است چنین مسافری دیگر به ما مراجعه نمی‌کند و این یعنی از دست دادن مشتری.»

او درباره تاثیرات روانی این تغییرات بر مسافر به نکته دیگری، یعنی به هم‌ریختگی برنامه سفر و خستگی تحمیلی به مسافر می‌پردازد و توضیح می‌دهد: «وقتی یک پرواز با تاخیر انجام شود، این تاخیر به کل برنامه انتقال می‌یابد. در نتیجه مسافر که باید در مقصد یک شب استراحت می‌کرده تا آماده برنامه گشت یا در تورهای سافاری حضور در طبیعت شود، با خستگی به سفر ادامه می‌دهد و این ماهیت اصلی سفر را از بین می‌برد؛ چیزی که مسافر چندین ده‌میلیون‌تومان بابت آن، یعنی لذت‌ بردن از سفر پرداخت کرده‌ است.»

همه‌چیز فقط خود تورها نیستندیکی از مشکلاتی که تورگردانان با آن در یک ماهه اخیر دست به گریبان بوده‌اند، گرفتن مدارک برای اجرای تورها است. در یک نمونه که «کریم»، تورگردان کشور پرو با آن مواجه بوده، مشکل زمانی آغاز شده که برای گرفتن ویزای مسافر به آنکارا و گرفتن مدارک از سفارتخانه مستقر در آن‌جا اقدام کرده بود. با لغو پرواز ترکیش به تهران، پرواز جایگزین بلافاصله در روز بعد انجام نشد. به این ترتیب صرفا برای آوردن مدارک مسافر، دو روز به او تحمیل و این چرخه معیوب به شکل دیگری آغاز شد.

کریم درباره برگزاری تورهای مغولستان نیز به «ایران‌وایر» می‌گوید:‌ «جایگزین کردن پرواز برای شرکت‌های هواپیمایی بزرگ که ضریب اشغال صندلی‌ آن‌ها بالا است، به سرعت انجام نمی‌شود و ما در یک فقره مجبور شدیم برای آن که مسافر طبق مرخصی و برنامه‌اش از سفر بازگردد، بین ۵۰ تا ۹۰ میلیون‌تومان هزینه اضافه برای گرفتن پرواز جدید مطابق با زمان مسافر بپردازیم.»

او به مسافرانی چون پزشکان جراح یا تاجرانی اشاره می‌کند که انعطاف کمتری در تغییر برنامه‌ها و زمان‌بندی‌های‌شان دارند و نمی‌توانند به سرعت اضافه‌ شدن یک یا دو روز به برنامه سفر را پوشش دهند.

اضافه‌کاری و استهلاک کارکنان دفتر را هم حساب کنیدمدیر یکی از آژانس‌های مطرح تهران با اشاره به تغییر برنامه سفر دست‌کم ۲۰۰ مسافر در یک ماهه اخیر به «ایران‌وایر» می‌گوید:‌ «بخشی از هزینه تحمیلی این وضعیت، استهلاک نیروی انسانی دفتری ما است. اعلام تغییر وضعیت به مسافر، یعنی تماس‌های مکرر؛ یعنی صرف زمان و انرژی و گاه متقاعد کردن مسافری که همه تقصیر را متوجه آژانس می‌داند؛ یعنی فشار روانی به پرسنل دفتر. از پرداخت هزینه اضافه‌کار بگذریم و برگزاری گشت‌های اضافه برای خالی نبودن برنامه مسافر در فرودگاه را هم کنار بگذاریم، خستگی روحی و روانی این موقعیت جبران‌ناپذیر است.»

او همچنین به سوخت‌ شدن هزینه هتل‌هایی که از ماه‌ها قبل توسط آژانس‌ها رزرو شده بودند که در چنین روزهایی اقامت مسافران را جواب‌گو باشند، اشاره می‌کند: «با همان تاخیر ۱۲ ساعته هم یک شب اقامت در هتل مقصد سوخت می‌شود. این ضرری است که به آژانس‌داران و تورگردانان تحمیل می‌شود. چاره‌ای هم فعلا نداریم.»

به گفته این فعال گردش‌گری در تهران، آسیبی که برندینگ آژانس‌های مسافرت خارجی با این وضعیت می‌بینند، در میان‌مدت و طولانی‌مدت به آن‌ها وارد می‌شود که هیچ کس از مدیران ارشد کشوری مسوولیت آن را قبول نمی‌کنند.

یکی از ضررهای تحمیلی، گرفتن ویزای یک‌روزه در فرودگاه است. آژانس‌ها وقتی از قبل برای چنین ویزایی اقدام می‌کنند، برای ویزای یک روزه دبی ۲۹۰ درهم می‌پردازند اما گرفتن این ویزا در فرودگاه، ۵۵۰ درهم برای تورگردانان آب می‌خورد.

تورهای ورودی هم ضربه خورده‌اندیکی از تجربه‌های یک ماهه اخیر متوجه یکی از شرکت‌های فعال در تورهای ورودی به ایران است. به گفته یک منبع مطلع، در این ماجرا شش تاجر اهل عمان برای عقد قراردادی، برنامه سفر به ایران داشتند که در حاشیه آن قرار بود به توری گردش‌گری هم بروند. با لغو پرواز شرکت‌های مطرح چون «لوفت‌هانزا» و سپس لغو پروازهای شبانه فرودگاه «خمینی»، این شش تاجر به طور کلی سفر خود به ایران را لغو کرده‌ و از انعقاد قرارداد نیز منصرف شدند.