مسلمانان ژاپن و مشکل دفن مردگان؛ «نمی‌خواهم جنازه‌ام را بسوزانند»

کمتر از یک درصد از جمعیت ژاپن پیرو اسلام هستندبی بی سی: جامعه مسلمانان ژاپن اقلیتی کوچک است؛ فقط ۲۰۰ هزار نفر در سرزمینی با بیش از ۱۲۰ میلیون نفر جمعیت.

اجساد ۹۹ درصد از شهروندان ژاپن طبق سنت بودایی یا شینتو سوزانده می‌شود. بنابراین مسلمانان در تنگنا قرار دارند. سوزاندن جسد در اسلام منع شده است و مسلمانان معمولاً مردگان خود را ظرف ۲۴ ساعت پس از مرگ دفن می‌کنند.

بعضی از خانواده ها مجبور می‌شوند مرده خود را صدها کیلومتر جا‌به‌جا کنند تا مراسم تدفین اسلامی مناسب برگزار کنند.

طاهر عباس خان، که برای اولین بار در سال ۲۰۰۱ برای گرفتن مدرک دکترا به ژاپن رفته، با حالتی احساساتی می‌گوید: «شب‌ها از فکر این شاید مجبور شوم یکی از نزدیکانم را بسوزانم، خوابم نمی‌برد.»

این مدرس دانشگاه پاکستانی‌الاصل، که شهروند ژاپن شده، در جامعه خود فعال است و انجمن مسلمانان بپو را تأسیس کرده است.
کشاکش طولانی
دکتر خان می‌گوید که نگران آنچه برای بدن خودش اتفاق خواهد افتاد نیست، اما از دیدن رنجی که دیگران تحمل می‌کنند ناراحت است.

«آخرین مناسک واپسین کاری است که می‌توان برای یک فرد انجام داد. اگر من نتوانم مراسم تدفین آبرومندانه‌ برای یکی از اقوام یا دوستانم برگزار کنم، نمی‌توانم زندگی عادی داشته باشم.»
دکتر خان بیش از یک دهه است که در تلاش برای ایجاد یک قبرستان مسلمانان بوده استاولین مسجد در استان اویتا در جزیره کیوشو جنوبی در سال ۲۰۰۹ تأسیس شد. اما گورستان هنوز در همان مرحله طراحی و برنامه‌ریزی برای جامعه دو هزار نفری مسلمانان در این استان متوقف شده است.

محمد اقبال خان در سال ۲۰۰۴ به همراه همسرش از پاکستان به ژاپن رفت. کسب‌و‌کار صادرات خودرو در نزدیکی توکیو به‌راه انداخت و بعداً محل‌ کارش را به شهر فوکوکا، در استان یا منطقه اداری مجاور، منتقل کرد.

زمانی که همسرش در سال ۲۰۰۹ کودک مرده‌ای به دنیا آورد، گورستان مسلمانان در همسایگی او وجود نداشت.

اقبال، که انگار دوباره مصیبت را تجربه می‌کند، می‌گوید: «جنازه را در جعبه‌ای کوچک تحویلمان دادند. گذاشتیم در ماشین و راه افتادیم به طرف یاماناشی که بیش از هزار کیلومتر دورتر است. چهار نفر از دوستانم همراهم آمده بودند. تمام مسیر را نوبتی رانندگی ‌می‌کردیم.»

مسلمانان و مسیحیان، دیگر اقلیت‌های مذهبی اصلی در ژاپن، با کمی بیش از ۱ درصد از جمعیت، از قبرستان یاماناشی، در مرکز ژاپن، استفاده می‌‌کنند.

اقبال می‌گوید: «در زمان چنین صدمه روحی‌ می‌خواستم کنار همسرم باشم. اما ممکن نبود و این سخت بود.»
بن‌بست برنامه‌ریزی
انجمن دکتر خان یک قطعه زمین در کنار قبرستان مسیحیان در بپو خرید. افرادی که مالک زمین در کنار آن بودند «گواهی عدم اعتراض» به این انجمن دادند اما نزدیکترین گروه ساکن در ۳ کیلومتری با آن مخالفت کرد.

دکتر خان می‌گوید: «آنها گفتند دفن اجساد باعث آلودگی آب‌های زیرزمینی و همچنین آب دریاچه می‌شود که با آن آبیاری می‌کنند.»

وضع در هفت سال گذشته هیچ فرقی نکرده است و اعضای این جامعه مجبورند که به دنبال گزینه‌های دیگر باشند.
مسلمانان مجبور شده‌اند این محل دفن احتمالی در بپو در استان اوئیتا را رها کنند چون نتوانسته‌اند مجوز بگیرنددکتر خان می‌گوید بعضی از مهاجران مسلمان، اجساد اعضای خانواده را به کشورشان بازگردانده‌اند. او اضافه می‌کند که کسانی که به سرطان بی‌درمان مبتلا هستند تصمیم می‌گیرند آخرین روزهای زندگی‌شان را در کشور محل تولدشان بگذرانند.

با این حال، انتقال اجساد به کشورشان شامل تشریفات اداری و کاغذبازی‌های مفصل است و به‌ناچار دفن را به تاخیر می‌اندازد.

این گزینه برای ریوکو ساتو، که مسلمان شده است و در جزیره کیوشو نیز زندگی می‌کند، ممکن نیست.

می‌گوید: «بعضی می‌گویند اگر مقررات ژاپن را رعایت نمی‌کنید، به کشور خودتان برگردید. عده‌ای دیگر می‌گویند جسد را به کشورهای همسایه ببرید که در آن دفن مجاز است.»
ریوکو ساتو (روسری قرمز) می خواهد طبق رسوم اسلامی دفن شود«شوهرم بیش از نیمی از عمر خود را در ژاپن زندگی کرده است. مدت‌ها پیش تابعیت ژاپنی را به دست آورده و مثل همه ژاپنی‌های بومی، به تعهدات مالیاتی خود عمل می‌کند.»

«نوادگان او در ژاپن به زندگی خود ادامه خواهند داد، بنابراین به نظر شما جسد او پس از مرگش کجا باید باشد؟»

ساتو می‌گوید پشت مخالفت با تدفین «تعصب فرهنگی» نهفته است.: «بعضی از مردم در مورد دفن به‌ گونه‌ای فکر می‌کنند که انگار چیزی وحشتناک یا ظالمانه است، با این‌که چند نسل پیش، به خاک‌سپاری در ژاپن بسیار رایج بود.»

او در بسیاری از مراسم سوزاندن اجساد شرکت کرده است، اما مصمم است که خودش را دفن کنند.

«اگر میل به تدفین نامش خودخواهی است، لااقل اجازه دهید در مورد جنازه‌ام خودخواه باشم.»

اما شینجی کوجیما، دانشیار جامعه‌شناسی در دانشگاه ریتسومیکان آسیا و اقیانوسیه، همان دانشگاه دکتر خان، می‌گوید که دلایل پیچیده‌تر هستند. او درباره این موضوع تحقیق کرده و به انجمن مسلمانان بپو مشاوره داده است.

این استاد دانشگاه به بی‌بی‌سی می‌گوید: «عامل تعیین‌کننده در واقع مسلمان بودن یا نبودن فرد نیست. دانستن نحوه عملکرد سیاست جامعه محلی و داشتن شبکه انسانی یا ارتباطات مناسب است که نتیجه را تعیین می‌کند.»

«بسیاری از ساختمان‌سازها، ژاپنی‌های غیرمسلمان، دیرزمانی است که با مخالفت‌هایی مواجه می‌شوند. این حرکتی است که می‌گوید در محله ما نباید چنین کاری انجام شود.»
یک راه حل ممکن
دکتر خان می‌گوید ۱۳ قبرستان مسلمانان در ژاپن وجود دارد، از جمله یکی از آنها، که اخیراً در هیروشیما ساخته شده‌اند، حدود با ماشین سه ساعت از محل زندگی او فاصله دارد.

اقبال در آنجا همراه سوگواران بوده است و می‌گوید: «هیروشیما تمام امکانات مورد نیاز ما را دارد. امکان غسل میت را داریم و جامعه محلی برای ما غذای حلال فراهم می‌کند.»

دکتر خان از نمایندگان پارلمان، وزارتخانه‌های مربوطه و مقامات محل برای حل این مشکل درخواست کمک کرده است.
مسلمانان بپو تا کنون مردگان خود را در یک قبرستان مسیحیان دفن می‌کردند اما این محل دیگر جای خالی ندارداکنون، مسئولان محلی زمینی با ۷۹ محل دفن به جامعه مسلمانان در بپو اختصاص داده‌اند که امید تازه‌ای را ایجاد کرده است.

او می‌گوید: «این ماجرا فقط مذهبی نیست، این حق اولیه انسانی است. ما هیچ چیزی را رایگان نمی‌خواهیم. ما راضی هستیم که خرجش را خودمان بدهیم. مشکل اصلی گرفتن مجوز طرح و ساخت‌و‌ساز است.»

او می‌گوید که سایر جوامع کوچک مانند یهودیان و مهاجران جدید برزیلی مسیحی هم با مشکلی مشابه مواجه هستند.

بهترین راه حل این است که یک مکان دفن مخصوص ادیان متعدد در همه استان‌های ژاپن باشد.

با این حال، بعید به نظر می‌رسد که دولت ژاپن مداخله کند. زیرا تا اینجا حل این موضوع را بر عهده مقامات محل گذاشته است.

اما دکتر خان امید خود را از دست نمی‌دهد. «ما جسدی را نمی‌سوزانیم. این کار را نخواهیم کرد. هر کاری که لازم باشد برای دفن مرد‌ه‌ها انجام خواهیم داد.»