جنگ اسرائیل-غزه: اگر ایران و آمریکا درگیر شوند، آیا احتمال آغاز جنگ جهانی سوم می‌رود؟
رأی دهید
ما صدها سؤال درباره این درگیری، اثر آن و اینکه ممکن است منتهی به چه چیزی شود دریافت کرده‌ایم و افراد بسیاری پرسیده‌اند که آیا سایر کشورها در این جنگ درگیر خواهند شد یا نه.
خبرنگاران ما که بسیاری از آنها در حال حاضر در منطقه حضور دارند، بعضی از سؤال‌های بسیار رایج را در زیر پاسخ داده‌اند.
اگر ایران و آمریکا درگیر این جنگ شوند، آیا ممکن است منجر به جنگ جهانی سوم شود؟
جرمی بوئن، سردبیر بین‌الملل بی‌بی‌سی از جنوب اسرائیل می‌گوید:
وقتی از جو بایدن درباره احتمال مداخله ایران یا متحد آن حزب‌الله لبنان سؤال کردند گفت: «نپرسید.»
آمریکایی‌ها دو ناو هواپیمابر جنگی را به منطقه شرق خاور میانه اعزام کرده تا پیامی بسیار محکم به ایران ارسال کنند که وارد این درگیری نشود.
آنها می‌گویند اگر هر کسی دخالت کند، با تمام قوای نظامی آمریکا و نه فقط اسرائیل مواجه خواهد شد.
یکی از گسل‌های مهم خاور میانه میان آمریکا و متحدانش قرار دارد و ایرانی‌ها و متحدان‌شان.
هر دو سو از خطرات آگاه‌اند. اگر این درگیری از جنگ سرد تبدیل به جنگی گرم شود، آتشی در خاورمیانه شعله خواهد زد که پیامدهایی جهانی خواهد داشت.
هدف اسرائیل از جنگ زمینی محتمل پیش رو چیست؟
لیز دوست، خبرنگار ارشد بین‌الملل در جنوب اسرائیل می‌گوید:
در جنگ‌های قبلی، اسرائیل عهد کرده بود که با نابود کردن توان پرتاب راکت به اسرائیل «ضربه سختی به حماس» بزند - و این شامل حمله با شبکه تونل‌های زیرزمینی‌شان نیز می‌شود.
این بار وضع فرق دارد. اسرائیل عهد کرده است که «حماس را نابود کند» - و می‌گوید این سازمانی است که باید مثل گروه داعش از میان برداشته شود.
اسرائیل قدرت نظامی درهم‌شکستن زیرساخت‌های حماس، نابود کردن تونل‌های‌اش و به زانو در آوردن شبکه‌های فرماندهی و کنترل‌شان را دارد.
اما روشن نیست که اسرائیل چقدر از آنچه که در غزه در انتظار اوست مطلع است.
توان نظامی حماس، از جمله شناخت حیرت‌انگیز و دقیق‌اش از امنیت اسرائیل که آن را قادر ساخت که بر خط دفاعی سهمگین اسرائیل غلبه کند، اسرائیلی‌ها را تکان داده است.
حماس احتمالاً هنگام مواجهه با واکنش اسرائیل که می‌داند بسیار سهمگین است، به همان اندازه پیچیدگی دارد.
و حماس بر خلاف گروه داعش یک سازمان سیاسی و اجتماعی است که در بطن جامعه فلسطینی ریشه دارد.
هجومی نظامی می‌تواند توان و هیمنه آن را در هم بشکند ولی نمی‌تواند به جوهر مردمی که با این کار تنها عزم‌شان برای مردن در راه هدف‌شان جزم‌تر خواهد شد صدمه‌ای وارد کند.
فرانک گاردنر خبرنگار امنیتی می‌گوید:
دلیلی که در آن موقع محمد ضیف سخنگوی حماس اعلام کرد این بود که «دیگر بس است.»
او گفت این حمله واکنشی است به آنچه که حماس تحریک و تحقیر مدامی است که فلسطینیان از دست اسرائیلی‌ها هم در غزه و هم در کرانه غربی می‌کشند.
تحلیل‌گران معتقدند که دلایل اعلام‌نشده دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشند.
پیش از حمله، اسرائیل و عربستان سعودی در آستانه عادی‌سازی روابطشان بودند.
هم حماس و هم ایران که پشتیبان حماس است مخالف این رابطه بودند. سعودی‌ها آن گفت‌وگوها را به تعلیق در آورده‌اند.
اما رهبری حماس بی‌شک متوجه شکاف‌های عمیق در داخل جامعه اسرائیل به خاطر اصلاحات قضایی که دولت راست‌گرای بنیامین نتانیاهو مطرح کرده، شده است.
قصد آنها وارد کردن ضربه‌ای دردناک به اسرائیل است - و در این کار موفق شده‌اند.
مسلمانان از برادری در اسلام سخن می‌گویند. مسلمانان مصر چطور می‌توانند مرزشان با غزه را بسته نگه دارند؟
جرمی بوئن، سردبیر بین‌الملل ما که از جنوب اسرائیل گزارش می‌کند می‌گوید:
اسلام یک دین است ولی ضرورتاً باعث از میان برداشته شدن تفاوت‌های سیاسی و امنیت ملی نمی‌شود.
یقین دارم که میلیون‌ها مسلمان مصری می‌خواهند رنج مردم غیرنظامی غزه کاهش پیدا کند.
اما دولت مصر حتی در ایام آرامش اجازه دسترسی عادی از غزه از طریق گذرگاه رفح را نمی‌دهد. مصر از زمان به قدرت رسیدن حماس در سال ۲۰۰۷، همکار محاصره‌های قبلی اسرائیل در غزه بوده است.
حماس در اخوان المسلمین ریشه دارد که سازمانی است که یک قرن پیش در مصر تأسیس شد.
اخوان المسلمین می‌خواهد دولت‌ها و جامعه را بر اساس تعالیم و عقاید اسلامی شکل دهد.
ارتش مصر مخالف این خواسته است. ارتش مصر در سال ۲۰۱۳ یک رییس جمهور منتخب این کشور را سرنگون کرد.
رژیم فعلی مصر با حماس روابطی دارد و در گذشته واسطه بین حماس و اسرائیل بوده است. ولی نمی‌خواهد شاهد سیل ورود پناهندگان فلسطینی باشد.
اردوگاه‌های غزه هنوز ۷۵ سال پس از تأسیس‌شان برای اسکان پناهندگان - که اسرائیل مستقل تازه‌تأسیس آنها را بیرون رانده بود - همچنان وجود دارد و اینها هرگز اجازه بازگشت به خانه‌شان را پیدا نکرده‌اند.
آیا حماس مرتکب جنایت جنگی شده است؟
پل آدامز، خبرنگار امور جهانی پاسخ می‌دهد:
اسرائیل تا پیش از ۷ اکتبر به رغم دوره‌های قبلی درگیری که به سال‌های قبل بازمی‌گشت خود را با حماس در جنگ نمی‌دید.
برای اسرائیل این عملی تروریستی بود نه جنگ.
دولت بنیامین نتانیاهو به شیوه خود دنبال اجرای عدالت است و تا کنون حداقل دو فرمانده حماس را که مسئول کشتارها می‌داند کشته است.
شکی نیست که افراد بسیار دیگری را نیز خواهد کشت.
پرسش‌هایی ممکن است درباره رهبری سیاسی این سازمان پیش بیاید - که در قطر و لبنان زندگی میکنند - و به گفته بعضی از برنامه‌های شاخه نظامی‌شان برای حمله به داخل اسرائیل اطلاع نداشتند.
چرا سازمان ملل در زمینه حملات هوایی اسرائیل به غزه دخالتی نمی‌کند؟
جیمز لندیل خبرنگار دیپلماتیک پاسخ می‌دهد:
دلیل اصلی اینکه کشورهای زیادی به اسرائیل اصرار نمی‌کنند که حملات هوایی‌اش را متوقف کند این است که پذیرفته‌اند حماس به این کشور حمله کرده است و این کشور حق دفاع از خود را دارد.
چیزی که جای بحث دارد توصیه به خویشتن‌داری است در نحوه دفاع اسرائیل از خود.
سازمان ملل به اسرائیل خاطرنشان کرده است که از تلفات غیرنظامیان اجتناب کند.
آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل چند روز پیش گفت: «قانون بشردوستانه بین‌المللی و قانون حقوق بشر باید محترم شمرده شده و رعایت شوندِ افراد غیر نظامی باید محافظت شوند و هرگز از آنها به عنوان سپر انسانی استفاده نشود.»
اسرائیل اصرار دارد که هواپیماهای جنگی و توپخانه‌اش مواضع حماس را در غزه هدف قرار می‌دهند. اما غیرنظامیان بسیاری واقعاً در این حملات کشته و مجروح می‌شوند.
فلسطینیان می‌گویند که دلیل این امر این است که حملات اسرائیل بیش از حد و بدون هیچ تبعیضی است. اسرائیل می‌گوید دلیل‌اش این است که حماس از غیرنظامیان به عنوان سپر انسانی استفاده می‌کند.
یولاند کنل خبرنگار خاورمیانه‌ای در بیت‌المقدس می‌گوید:
در گذشته، ارتش اسرائیل مرکز کنترل شنود غزه را به روی خبرنگاران باز کرده بود و روشن است که اطلاعات عالی و لحظه به لحظه‌ای از تحرکات روی زمین از طریق پهپادها گرفته تا سایر دوربین‌ها در اختیار دارد.
اسرائیل شبکه گسترده‌ای از خبرچینان نیز دارد.
در نبردهای ماه مه با جهاد اسلامی دیدیم که اطلاعات اسرائیل از مکان جنگجویان اصلی چقدر می‌تواند دقیق باشد.
مسؤلان نظامی اسرائیل در جلسات‌شان می‌پذیرند که ناکامی‌های امنیتی و اطلاعاتی در زمینه حمله مرگبار و بی‌سابقه حماس داشته‌اند.
اما می‌توانیم مطمئن باشیم که اسرائیل فهرستی طولانی و دقیق از مواضع حماس دارد که به محض وارد شدن سربازان‌اش به منطقه سراغ آنها خواهد رفت.
اگر لبنان درگیر شود، نیروی حزب‌الله در مقایسه با حماس چقدر بزرگ است؟
هوگو باشه‌گا از جنوب لبنان گزارش می‌دهد می‌گوید:
حزب الله که یک جنبش نظامی، سیاسی و اجتماعی لبنانی است دیر زمانی است که از نظر اسرائیل نیروی بسیار سهمگین‌تر از حماس بوده است.
به گفته مرکز مطالعات راهبردی و بین‌الملل، این گروه به شدت مسلح تحت حمایت ایران تقریباً ۱۳۰ هزار راکت و موشک دارد.
بیشتر این زرادخانه شامل راکت‌های کوچک و قابل حمل توسط انسان و توپخانه زمین به زمین غیرهدایت شونده است.
اما حزب‌الله موشک‌های ضد هواپیما و ضد کشتی و همچنین موشک‌های هدایت‌شونده قادر به نفوذ عمیق در خاک اسرائیل نیز دارد.
حزب‌الله از آنچه که حماس در اختیار دارد بسیار پیچیده‌تر است.
رهبر حزب‌الله ادعا کرده است که ۱۰۰ هزار رزمنده دارد هر چند تخمین‌های مستقل این تعداد را بین ۲۰ هزار تا ۵۰ هزار نفر می‌دانند. بسیاری از این افراد آموزش‌دیده و آبدیده در نبردند و در جنگ داخلی سوریه نیز جنگیده‌اند.
در مقام مقایسه، حماس به گفته اسرائیل حدود ۳۰ هزار نیرو دارد.
آیا حماس زیر بیمارستان‌ها و مدرسه‌ها تونل ساخته است؟
لیز دوست، خبرنگار ارشد بین‌الملل ما که از جنوب اسرائیل گزارش می‌کند می‌گوید:
تونل‌های غزه شبکه‌ای چنان گسترده هستند که ارتش اسرائیل آن را زیرزمین غزه می‌نامد.
این تونل‌ها بخشی حیاتی از عملیات حماس‌اند. از این تونل‌ها برای حمل و نقل کالاها و جابجایی افراد، ذخیره سلاح و مهمات و استقرار مراکز فرماندهی و کنترل استفاده می‌شود.
مشهور است که این تونل‌ها به شدت مجهز با بتن هستند و از تأمین برق برخوردارند. این تونل‌ها چنان عمیق‌اند گاهی تا عمق ۳۰ متر که به دشواری می‌توان با قطعیت کامل گفت که در کجا قرار دارند.
اما بسیار محتمل است که شبکه‌ای چنین گسترده در این سرزمین بسیار کوچک، از زیر محله‌ها، بیمارستان‌ها و مدرسه‌های بسیار پرجمعیت عبور کند.
گزارش‌های وجود دارد مبنی بر اینکه بعضی از گذرگاه‌ها ورودی‌هایی دارد که در طبقات پایین ساختمان‌ها، مساجد، مدارس و سایر ساختمان‌های عمومی واقع‌اند که به جنگجویان اجازه می‌دهد از شناسایی شدن بگریزند. نیروی نظامی اسرائیل به دفعات حماس را متهم کرده است که داخل این تونل‌ها پنهان می‌شود و در عمل از آنها با استفاده از سپرهای انسانی دفاع می‌کند.
چه بر سر غزه خواهد آمد؟
پل آدامز، خبرنگار امور بین‌الملل پاسخ می‌دهد:
اسرائیل می‌گوید که فقط خواهان نابودی حماس است و دلیلی ندارد که فکر کنیم بخواهد دوباره منطقه‌ای را که ۲۰ سال پیش از آن عقب‌نشینی کرده است اشغال کند.
بعضی از اعضای جناح‌های راست افراطی در اسرائیل ممکن است خواهان این کار باشند ولی اشغال از سال ۱۹۶۷ تا ۲۰۰۵ پرهزینه بود و محبوبیت ندارد.
اسرائیل نمی‌خواهد برگردد و حاکم روزمره بیش از دو میلیون نفر فلسطینی باشد که از او منزجرند.
البته هشدارهای اسرائیل به فلسطینیان برای ترک خانه‌های‌شان ناگزیر در نوار غزه این هراس را به وجود می‌آورد که اسرائیل هدفی پنهان دارد که می‌تواند به تکرار ۱۹۴۸ و چیزی بینجامد که فلسطینیان آن را نکبت می نامند و باعث شد صدها هزار فلسطینی از خانه‌های‌شان اخراج شوند.
به نظر می‌رسد راه حل پس از جنگ در حال فعلی بسیار دور از دسترس باشد.
یک افسر نظامی سابق اسرائیل گفته است که امیدوار است اسرائیل، کشورهای خلیج فارس و جامعه بین‌المللی برای بازسازی غزه گرد هم بیایند.
و صحبت‌هایی نیز از سپردن غزه به مقامات خودگردان فلسطینی در کرانه غربی در میان است که در سال ۲۰۰۷ پس از درگیری کوتاه و خون‌باری با حماس ناچار به ترک غزه شد.
با توجه به ویرانی به بار آمده پس از بمباران‌های اسرائیل، بازسازی غزه کاری بسیار عظیم خواهد بود.
وقتی از جو بایدن درباره احتمال مداخله ایران یا متحد آن حزب‌الله لبنان سؤال کردند گفت: «نپرسید.»
آمریکایی‌ها دو ناو هواپیمابر جنگی را به منطقه شرق خاور میانه اعزام کرده تا پیامی بسیار محکم به ایران ارسال کنند که وارد این درگیری نشود.
آنها می‌گویند اگر هر کسی دخالت کند، با تمام قوای نظامی آمریکا و نه فقط اسرائیل مواجه خواهد شد.
یکی از گسل‌های مهم خاور میانه میان آمریکا و متحدانش قرار دارد و ایرانی‌ها و متحدان‌شان.
هر دو سو از خطرات آگاه‌اند. اگر این درگیری از جنگ سرد تبدیل به جنگی گرم شود، آتشی در خاورمیانه شعله خواهد زد که پیامدهایی جهانی خواهد داشت.
هدف اسرائیل از جنگ زمینی محتمل پیش رو چیست؟
لیز دوست، خبرنگار ارشد بین‌الملل در جنوب اسرائیل می‌گوید:
در جنگ‌های قبلی، اسرائیل عهد کرده بود که با نابود کردن توان پرتاب راکت به اسرائیل «ضربه سختی به حماس» بزند - و این شامل حمله با شبکه تونل‌های زیرزمینی‌شان نیز می‌شود.
این بار وضع فرق دارد. اسرائیل عهد کرده است که «حماس را نابود کند» - و می‌گوید این سازمانی است که باید مثل گروه داعش از میان برداشته شود.
اسرائیل قدرت نظامی درهم‌شکستن زیرساخت‌های حماس، نابود کردن تونل‌های‌اش و به زانو در آوردن شبکه‌های فرماندهی و کنترل‌شان را دارد.
اما روشن نیست که اسرائیل چقدر از آنچه که در غزه در انتظار اوست مطلع است.
توان نظامی حماس، از جمله شناخت حیرت‌انگیز و دقیق‌اش از امنیت اسرائیل که آن را قادر ساخت که بر خط دفاعی سهمگین اسرائیل غلبه کند، اسرائیلی‌ها را تکان داده است.
حماس احتمالاً هنگام مواجهه با واکنش اسرائیل که می‌داند بسیار سهمگین است، به همان اندازه پیچیدگی دارد.
و حماس بر خلاف گروه داعش یک سازمان سیاسی و اجتماعی است که در بطن جامعه فلسطینی ریشه دارد.
هجومی نظامی می‌تواند توان و هیمنه آن را در هم بشکند ولی نمی‌تواند به جوهر مردمی که با این کار تنها عزم‌شان برای مردن در راه هدف‌شان جزم‌تر خواهد شد صدمه‌ای وارد کند.
فرانک گاردنر خبرنگار امنیتی می‌گوید:
دلیلی که در آن موقع محمد ضیف سخنگوی حماس اعلام کرد این بود که «دیگر بس است.»
او گفت این حمله واکنشی است به آنچه که حماس تحریک و تحقیر مدامی است که فلسطینیان از دست اسرائیلی‌ها هم در غزه و هم در کرانه غربی می‌کشند.
تحلیل‌گران معتقدند که دلایل اعلام‌نشده دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشند.
پیش از حمله، اسرائیل و عربستان سعودی در آستانه عادی‌سازی روابطشان بودند.
هم حماس و هم ایران که پشتیبان حماس است مخالف این رابطه بودند. سعودی‌ها آن گفت‌وگوها را به تعلیق در آورده‌اند.
اما رهبری حماس بی‌شک متوجه شکاف‌های عمیق در داخل جامعه اسرائیل به خاطر اصلاحات قضایی که دولت راست‌گرای بنیامین نتانیاهو مطرح کرده، شده است.
قصد آنها وارد کردن ضربه‌ای دردناک به اسرائیل است - و در این کار موفق شده‌اند.
مسلمانان از برادری در اسلام سخن می‌گویند. مسلمانان مصر چطور می‌توانند مرزشان با غزه را بسته نگه دارند؟
جرمی بوئن، سردبیر بین‌الملل ما که از جنوب اسرائیل گزارش می‌کند می‌گوید:
اسلام یک دین است ولی ضرورتاً باعث از میان برداشته شدن تفاوت‌های سیاسی و امنیت ملی نمی‌شود.
یقین دارم که میلیون‌ها مسلمان مصری می‌خواهند رنج مردم غیرنظامی غزه کاهش پیدا کند.
اما دولت مصر حتی در ایام آرامش اجازه دسترسی عادی از غزه از طریق گذرگاه رفح را نمی‌دهد. مصر از زمان به قدرت رسیدن حماس در سال ۲۰۰۷، همکار محاصره‌های قبلی اسرائیل در غزه بوده است.
حماس در اخوان المسلمین ریشه دارد که سازمانی است که یک قرن پیش در مصر تأسیس شد.
اخوان المسلمین می‌خواهد دولت‌ها و جامعه را بر اساس تعالیم و عقاید اسلامی شکل دهد.
ارتش مصر مخالف این خواسته است. ارتش مصر در سال ۲۰۱۳ یک رییس جمهور منتخب این کشور را سرنگون کرد.
رژیم فعلی مصر با حماس روابطی دارد و در گذشته واسطه بین حماس و اسرائیل بوده است. ولی نمی‌خواهد شاهد سیل ورود پناهندگان فلسطینی باشد.
اردوگاه‌های غزه هنوز ۷۵ سال پس از تأسیس‌شان برای اسکان پناهندگان - که اسرائیل مستقل تازه‌تأسیس آنها را بیرون رانده بود - همچنان وجود دارد و اینها هرگز اجازه بازگشت به خانه‌شان را پیدا نکرده‌اند.
آیا حماس مرتکب جنایت جنگی شده است؟
پل آدامز، خبرنگار امور جهانی پاسخ می‌دهد:
اسرائیل تا پیش از ۷ اکتبر به رغم دوره‌های قبلی درگیری که به سال‌های قبل بازمی‌گشت خود را با حماس در جنگ نمی‌دید.
برای اسرائیل این عملی تروریستی بود نه جنگ.
دولت بنیامین نتانیاهو به شیوه خود دنبال اجرای عدالت است و تا کنون حداقل دو فرمانده حماس را که مسئول کشتارها می‌داند کشته است.
شکی نیست که افراد بسیار دیگری را نیز خواهد کشت.
پرسش‌هایی ممکن است درباره رهبری سیاسی این سازمان پیش بیاید - که در قطر و لبنان زندگی میکنند - و به گفته بعضی از برنامه‌های شاخه نظامی‌شان برای حمله به داخل اسرائیل اطلاع نداشتند.
چرا سازمان ملل در زمینه حملات هوایی اسرائیل به غزه دخالتی نمی‌کند؟
جیمز لندیل خبرنگار دیپلماتیک پاسخ می‌دهد:
دلیل اصلی اینکه کشورهای زیادی به اسرائیل اصرار نمی‌کنند که حملات هوایی‌اش را متوقف کند این است که پذیرفته‌اند حماس به این کشور حمله کرده است و این کشور حق دفاع از خود را دارد.
چیزی که جای بحث دارد توصیه به خویشتن‌داری است در نحوه دفاع اسرائیل از خود.
سازمان ملل به اسرائیل خاطرنشان کرده است که از تلفات غیرنظامیان اجتناب کند.
آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل چند روز پیش گفت: «قانون بشردوستانه بین‌المللی و قانون حقوق بشر باید محترم شمرده شده و رعایت شوندِ افراد غیر نظامی باید محافظت شوند و هرگز از آنها به عنوان سپر انسانی استفاده نشود.»
اسرائیل اصرار دارد که هواپیماهای جنگی و توپخانه‌اش مواضع حماس را در غزه هدف قرار می‌دهند. اما غیرنظامیان بسیاری واقعاً در این حملات کشته و مجروح می‌شوند.
فلسطینیان می‌گویند که دلیل این امر این است که حملات اسرائیل بیش از حد و بدون هیچ تبعیضی است. اسرائیل می‌گوید دلیل‌اش این است که حماس از غیرنظامیان به عنوان سپر انسانی استفاده می‌کند.
یولاند کنل خبرنگار خاورمیانه‌ای در بیت‌المقدس می‌گوید:
در گذشته، ارتش اسرائیل مرکز کنترل شنود غزه را به روی خبرنگاران باز کرده بود و روشن است که اطلاعات عالی و لحظه به لحظه‌ای از تحرکات روی زمین از طریق پهپادها گرفته تا سایر دوربین‌ها در اختیار دارد.
اسرائیل شبکه گسترده‌ای از خبرچینان نیز دارد.
در نبردهای ماه مه با جهاد اسلامی دیدیم که اطلاعات اسرائیل از مکان جنگجویان اصلی چقدر می‌تواند دقیق باشد.
مسؤلان نظامی اسرائیل در جلسات‌شان می‌پذیرند که ناکامی‌های امنیتی و اطلاعاتی در زمینه حمله مرگبار و بی‌سابقه حماس داشته‌اند.
اما می‌توانیم مطمئن باشیم که اسرائیل فهرستی طولانی و دقیق از مواضع حماس دارد که به محض وارد شدن سربازان‌اش به منطقه سراغ آنها خواهد رفت.
اگر لبنان درگیر شود، نیروی حزب‌الله در مقایسه با حماس چقدر بزرگ است؟
هوگو باشه‌گا از جنوب لبنان گزارش می‌دهد می‌گوید:
حزب الله که یک جنبش نظامی، سیاسی و اجتماعی لبنانی است دیر زمانی است که از نظر اسرائیل نیروی بسیار سهمگین‌تر از حماس بوده است.
به گفته مرکز مطالعات راهبردی و بین‌الملل، این گروه به شدت مسلح تحت حمایت ایران تقریباً ۱۳۰ هزار راکت و موشک دارد.
بیشتر این زرادخانه شامل راکت‌های کوچک و قابل حمل توسط انسان و توپخانه زمین به زمین غیرهدایت شونده است.
اما حزب‌الله موشک‌های ضد هواپیما و ضد کشتی و همچنین موشک‌های هدایت‌شونده قادر به نفوذ عمیق در خاک اسرائیل نیز دارد.
حزب‌الله از آنچه که حماس در اختیار دارد بسیار پیچیده‌تر است.
رهبر حزب‌الله ادعا کرده است که ۱۰۰ هزار رزمنده دارد هر چند تخمین‌های مستقل این تعداد را بین ۲۰ هزار تا ۵۰ هزار نفر می‌دانند. بسیاری از این افراد آموزش‌دیده و آبدیده در نبردند و در جنگ داخلی سوریه نیز جنگیده‌اند.
در مقام مقایسه، حماس به گفته اسرائیل حدود ۳۰ هزار نیرو دارد.
آیا حماس زیر بیمارستان‌ها و مدرسه‌ها تونل ساخته است؟
لیز دوست، خبرنگار ارشد بین‌الملل ما که از جنوب اسرائیل گزارش می‌کند می‌گوید:
تونل‌های غزه شبکه‌ای چنان گسترده هستند که ارتش اسرائیل آن را زیرزمین غزه می‌نامد.
این تونل‌ها بخشی حیاتی از عملیات حماس‌اند. از این تونل‌ها برای حمل و نقل کالاها و جابجایی افراد، ذخیره سلاح و مهمات و استقرار مراکز فرماندهی و کنترل استفاده می‌شود.
مشهور است که این تونل‌ها به شدت مجهز با بتن هستند و از تأمین برق برخوردارند. این تونل‌ها چنان عمیق‌اند گاهی تا عمق ۳۰ متر که به دشواری می‌توان با قطعیت کامل گفت که در کجا قرار دارند.
اما بسیار محتمل است که شبکه‌ای چنین گسترده در این سرزمین بسیار کوچک، از زیر محله‌ها، بیمارستان‌ها و مدرسه‌های بسیار پرجمعیت عبور کند.
گزارش‌های وجود دارد مبنی بر اینکه بعضی از گذرگاه‌ها ورودی‌هایی دارد که در طبقات پایین ساختمان‌ها، مساجد، مدارس و سایر ساختمان‌های عمومی واقع‌اند که به جنگجویان اجازه می‌دهد از شناسایی شدن بگریزند. نیروی نظامی اسرائیل به دفعات حماس را متهم کرده است که داخل این تونل‌ها پنهان می‌شود و در عمل از آنها با استفاده از سپرهای انسانی دفاع می‌کند.
چه بر سر غزه خواهد آمد؟
پل آدامز، خبرنگار امور بین‌الملل پاسخ می‌دهد:
اسرائیل می‌گوید که فقط خواهان نابودی حماس است و دلیلی ندارد که فکر کنیم بخواهد دوباره منطقه‌ای را که ۲۰ سال پیش از آن عقب‌نشینی کرده است اشغال کند.
بعضی از اعضای جناح‌های راست افراطی در اسرائیل ممکن است خواهان این کار باشند ولی اشغال از سال ۱۹۶۷ تا ۲۰۰۵ پرهزینه بود و محبوبیت ندارد.
اسرائیل نمی‌خواهد برگردد و حاکم روزمره بیش از دو میلیون نفر فلسطینی باشد که از او منزجرند.
البته هشدارهای اسرائیل به فلسطینیان برای ترک خانه‌های‌شان ناگزیر در نوار غزه این هراس را به وجود می‌آورد که اسرائیل هدفی پنهان دارد که می‌تواند به تکرار ۱۹۴۸ و چیزی بینجامد که فلسطینیان آن را نکبت می نامند و باعث شد صدها هزار فلسطینی از خانه‌های‌شان اخراج شوند.
به نظر می‌رسد راه حل پس از جنگ در حال فعلی بسیار دور از دسترس باشد.
یک افسر نظامی سابق اسرائیل گفته است که امیدوار است اسرائیل، کشورهای خلیج فارس و جامعه بین‌المللی برای بازسازی غزه گرد هم بیایند.
و صحبت‌هایی نیز از سپردن غزه به مقامات خودگردان فلسطینی در کرانه غربی در میان است که در سال ۲۰۰۷ پس از درگیری کوتاه و خون‌باری با حماس ناچار به ترک غزه شد.
با توجه به ویرانی به بار آمده پس از بمباران‌های اسرائیل، بازسازی غزه کاری بسیار عظیم خواهد بود.
