سیا هویت دومین افسر ماموریت «آرگو» در نجات شش دیپلمات آمریکایی از ایران را علنی کرد

حامیان انقلاب ایران در نوامبر ۱۹۷۹ به سفارت آمریکا در تهران یورش بردندبی بی سی: آژانس اطلاعات مرکزی ایالات متحده آمریکا، سیا، برای اولین بار هویت افسر دومی را علنی کرد که سال ۱۹۸۰ در ماموریت نجات دیپلمات‌ها در ایران نقش کلیدی داشت. این ماموریت، بعدها الهام‌بخش فیلم آرگو شد که جایزه اسکار را برد.

با این عملیات مخاطره‌آمیز و پیچیده که به نام «رقص کانادایی» نیز شناخته می‌شود، سیا توانست شش دیپلمات آمریکایی را در قالب یک گروه فیلمسازی از ایران خارج کند.

با کمک کانادا، دو افسر سیا و شش دیپلمات سوار هواپیمایی به مقصد زوریخ شدند و از مقابل چشمان تیز نیروهای امنیتی ایران در دوران انقلاب عبور کردند.

برای انجام این عملیات، گروهی تحت پوشش فیلمساز در سفری برای یافتن مکانی برای فیلمبرداری یک فیلم علمی-تخیلی، آرگو، درآمدند.

تا این هفته، تنها نام یکی از افسران - تونی مندز، متخصص جعل- علنی شده بود.

اکنون، سیا، افسر دوم را اد جانسون، متخصص در خارج کردن مخفیانه افراد معرفی کرده است.

از جمله افرادی که او را در سیا می‌شناختند، جونا (همسر باب مندز بود) که خود یک فرد کارآزموده ۲۷ ساله بود و«رئیس بخش تغییر چهره» در سازمان جاسوسی شد.

خانم مندز در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی، جانسون را یک «زبان‌شناس بسیار ماهر» توصیف کرد که در ایجاد اسناد جعلی نیز متخصص بود.

او گفت: «به نظر، او برای کاری که انجام می‌داد کاملاً مناسب بود.»
تونی مندز سال‌ها تنها افسر سیا بود که در مأموریت «آرگو» مشارکت داشت وهویت او علنی شداین آژانس در برنامه ۱۴ سپتامبر پادکست رسمی «پرونده‌های لانگلی» بخش‌هایی از گفته‌های آقای جانسون را که تا به حال منتشر نشده و مربوط به تاریخ شفاهی طبقه‌بندی شده‌ای بود که او در اختیار مورخان سیا گذاشته بود، پخش کرد.

آقای جانسون در تاریخ شفاهی، گفت که «بزرگترین نکته» در این عملیات متقاعد کردن دیپلمات‌ها در این مورد بود که می‌توانند با موفقیت به ایرانی‌ها بقبولانند که اعضای یک گروه فیلمبرداری هستند.

برای انجام این کار باید تغییراتی در ظاهر داده می‌شد که با استفاده از ابزارآلات تلویزیون مانند نمایاب و داستان‌پردازی‌های پرشاخ و برگ و شخصیت‌های دروغین تکمیل می‌شد. فقط یک روز به آنها فرصت داده شد تا آماده شوند.

او گفت: «آنها [دیپلمات ها] افرادی بودند که برای دروغ گفتن به مقامات آموزش ندیده بودند. آنها برای مخفی شدن و فرار آموزش ندیده بودند.»

آقای جانسون تجربه کافی در خاورمیانه داشت و به زبان عربی تسلط داشت اما به فارسی صحبت نمی‌کرد.

با این حال، او آلمانی می‌دانست - زبانی که وقتی مندز و جانسون بدون قصد قبلی به سفارت سوئد رفتند، درست در آن طرف خیابان سفارت اشغال شده آمریکا که در آن ۵۲ شهروند آمریکایی در سال ۱۹۷۹ گروگان گرفته شده بودند، به کار آمد.

در آنجا یک نگهبان ایرانی، آلمانی زبان بود که به این دو افسر کمک کرد تاکسی بگیرند و آنها را به سفارت کانادا فرستاد، جایی که شش دیپلمات در آنجا پناه گرفته بودند.

آقای جانسون در مصاحبه با سیا گفت: «باید از ایرانی‌ها تشکر کنم که چراغ راه ما بودند که ما را به مکان درست رساندند.»

در فیلم آرگو، تولید سال ۲۰۱۲ خروج پرماجرای این گروه از ایران درصحنه‌هایی از یک وضعیت پراضطراب نشان داده شد که با تلاش نیروهای ایرانی برای تعقیب هواپیما پایان یافت.

آقای جانسون یادآوری کرد که واقعیت این است که ماموریت، کمتر ماجرا داشت و دیپلمات‌ها با آرامش و «با اعتماد به نفس» تا مراحل پایانی ماموریت را سپری کردند.

او گفت: «آنها سبکبارو خونسرد بودند. حتی در فرودگاه هم این حالت ادامه داشت».
«رقص کانادایی» یکی از معروف‌ترین موفقیت‌های سیا استسال‌ها و دهه‌ها پس از این عملیات، آقای مندز چندین کتاب نوشت، در هیات مدیره موزه بین‌المللی جاسوسی مستقر در واشنگتن دی‌سی خدمت کرد و بن افلک در فیلم آرگو نقش او را بازی کرد. آقای مندز در ژانویه ۲۰۱۹ درگذشت.

با این حال، آقای جانسون ترجیح داد در سایه زندگی کند و تا همین اواخر ترجیح می‌داد هویت و نقش او در عملیات مخفی بماند. به‌دلیل مشکلات سلامتی، او نتوانست گفت‌وگوی دیگری با پادکست سیا انجام دهد.

دکتر اندرو هاموند، مورخ و متصدی موزه بین‌المللی جاسوسی، به بی‌بی‌سی گفت که انتشار نام او ۴۲ سال پس از این عملیات، بر این ماموریت موفق سیا، علنا و ندرتا پرتوافکنی می‌کند.

او اضافه کرد که این عملیات در دوره پرتلاطم سیا اتفاق افتاد، درست سال‌ها پس از اخراج صدها افسر و مقام اطلاعاتی به عنوان بخشی از برنامه بدنام کوچک‌سازی که از سوی استنسفیلد ترنر، رئیس وقت سیا صورت گرفت.

دولت آمریکا همچنین در تلاش بود تا راه‌هایی برای آزادی ده‌ها آمریکایی بیابد که در سال ۱۹۷۹ با اشغال سفارت گروگان گرفته شده بودند. گروگان‌ها در نهایت ۴۴۴ روز را در اسارت بودند تا اینکه در ژانویه ۱۹۸۱ آزاد شدند.

آقای هاموند گفت: «این یک داستان باورنکردنی است و نمی‌توان باور کرد.»

او افزود: «هرسازمان اطلاعاتی به کاری که آنها انجام دادند افتخار خواهد کرد. جسورانه، جاه طلبانه و پر از هیجان. آنها توانستند موفق شوند.»

میک مالروی، افسر شبه نظامی سابق سیا و معاون سابق دستیار وزیر دفاع در امور خاورمیانه، به بی‌بی‌سی گفت: «با علنی شدن نام آقای جانسون، او می‌تواند برای کارمندان فعلی سیا و همچنین جاسوسان آینده آمریکا آموزنده باشد.»

او گفت: «اگر نگوییم اغلب عملیات‌ها اما بسیاری از عملیات‌های موفقیت آمیز سیا علنی نمی‌شوند. این موضوع را افرادی که خدمت می‌کنند درک کرده‌اند و پذیرفته‌اند.»

«اما واقعاً خوب است که می‌بینیم هویت قهرمانانی که آن عملیات‌ها را انجام دادند، علنی می‌شود که شایسته آن هستند.»