افزایش امامزاده‌‌ها و زیارتگاه‌ها در ایران؛ به طور میانگین هر شهرستان ۲۰ امام‌زاده و ۴۵۰ موقوفه دارد

 یک امام‌زاده در ایران (آرشیو)صدای آمریکا: بنا بر بررسی‌های پایگاه داده‌های باز ایران، به طور میانگین در هر شهرستان ۲۰ امام‌زاده و زیارتگاه، ۴۵۰ موقوفه‌ و حدود ۳ هزار رقبه مشغول فعالیت‌ اقتصادی، اجتماعی و مذهبی‌ هستند.

سازمان اوقاف و امور خیریه ایران یکی از بزرگ‌ترین نهادهای مذهبی-اقتصادی کشور است که از نظر اداری و بودجه زیر مجموعه وزارت ارشاد و از نظر مدیریتی زیر نظر مستقیم رهبر جمهوری اسلامی فعالیت می‌کند.

به گزارش پایگاه داده‌های باز ایران، «این سازمان - که هیچ گزارش مستندی از میزان منابع مالی و هزینه‌های خود منتشر نمی‌کند - همواره در مظان اتهام فساد مالی، زمین‌خواری و سوءاستفاده از منابع عمومی قرار دارد.»

موقوفه به مالی گفته می‌شود که دارای شخصیت حقوقی است و برای مصرف معینی وقف شده باشد. هر موقوفه می‌تواند ترکیبی از چند رقبه باشد؛ واحدی از مال موقوفه که به تنهایی قابل بهره‌برداری اقتصادی است.

پایگاه داده‌های باز ایران در جدول زیر این آمار را با ابتدای دهه ۱۳۹۰، مقایسه کرده است که نشان می‌دهد، طی یک دهه تعداد موقوفات ۲۵ درصد و تعداد رقبات حدود ۳۰ درصد افزایش یافته‌‌اند.
مقایسه تعداد رقبات با واحدهای صنفی، حجم قابل ملاحظه آنها را نشان می‌دهد. بنا بر محاسبات داده‌های باز ایران، «اگر این رقم را به نسبت تعداد رقبات مقایسه کنیم به این نتیجه می‌رسیم که به ازای هر ۱/۷ واحد صنفی یک رقبه در ایران مشغول فعالیت اقتصادی است.»

نسبت توزیع موقوفات و رقبات در میان استان‌های کشور برابر نیست. گزارش پایگاه داده‌های باز ایران از آمارهای تفکیکی سازمان اوقاف نشان می‌دهد، «استان‌های خراسان رضوی، اصفهان و فارس به ترتیب بیشترین تعداد موقوفه و استان‌های مازندران، خراسان رضوی و فارس بیشترین تعداد رقبه را در سراسر کشور دارند.»

از طرفی دیگر، «استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویراحمد و البرز و چهارمحال و بختیاری کمترین تعداد موقوفه و رقبه را در کل کشور دارند.»
پایگاه داده‌های باز ایران گزارش می‌دهد که موقوفات و رقبات تنها نهادهایی نیستند که زیر نظر سازمان اوقاف فعالیت می‌کنند، بلکه «امام‌زاده‌ها و زیارت‌گاه‌ها نیز بخش دیگری از زیرمجموعه سازمان اوقاف و امور خیریه محسوب می‌شوند.»

بررسی‌های این پایگاه نشان می‌دهد که تعداد امام‌زاده‌ها در سطح کشور - بر اساس آمارهای مندرج در سایت رسمی بانک جامع امامزادگان - بالغ بر ۸ هزار است. به عبارتی در ایران «به ازای هر شهرستان ۱۹ امام‌زاده و زیارت‌گاه تحت نظارت رسمی سازمان اوقاف فعالیت می‌کند.»

به گفته پایگاه داده‌های باز ایران، دسترسی به بانک جامع امامزادگان در حال حاضر محدود است، «اما داده‌های جمع‌آوری شده توسط سایت فکت‌نامه در سال ۱۳۹۷ تصویر نسبتا واضحی از توزیع جغرافیایی آنها به دست می‌دهد.»
بر این اساس «استان‌های فارس، مازندران و گیلان به ترتیب با ۱,۵۳۷، ۱,۳۰۶ و ۷۰۸ امام‌زاده با اختلاف بیشترین تعداد امام‌زاده را در سراسر کشور دارند . روی هم ۴۰ درصد امام‌زاده‌ها و زیارتگاه‌های کشور را در خود جا داده‌اند.»

از طرفی دیگر بررسی‌های پایگاه داده‌های باز ایران، با در نظر گرفتن این آمار، نشان می‌دهد که استان‌های سیستان و بلوچستان، کردستان، هرمزگان و کرمانشاه به ترتیب با ۲۰، ۳۹ و ۴۷ امام‌زاده کمترین تعداد امام‌زاده را در سراسر کشور دارند.