صدای پای زلزله بزرگ در تهران؛ «تهران برای نجات از زلزله هولناک زمان زیادی ندارد»

ایندیپندنت فارسی: باگذشت سه روز از انتشار فیلم سخنان علیرضا زاکانی، شهردار تهران که مدعی شده بود طی ۳ هزار سال گذشته زلزله نگران‌کننده‌ای در تهران رخ نداده است، واکنش‌ها به اظهارات او ادامه دارد.
امیرمنصوری، رئیس پژوهشکده نظر و استاد شهرسازی دانشگاه تهران، روز شنبه ۱۴ مرداد در گفت‌وگو با روزنامه شرق در مورد عادی‌سازی خطر زلزله هشدار داد و گفت: «تهران برای نجات از زلزله هولناک زمان زیادی ندارد. گسل‌های تهران تقریبا هر ۱۵۰ سال یک‌بار فعال می‌شوند و از آخرین زلزله بزرگ تهران حدود ۱۲۰ سال می‌گذرد. با این‌ حال، واقعیات زلزله تهران از سوی متولیان پنهان‌کاری یا تحریف می‌شود و این مسئله خطر زلزله بزرگ را روزبه‌روز به تهران نزدیک و نزدیک‌تر می‌کند.»

به گفته منصوری ۵۵ درصد جمعیت تهران در خانه‌های ناپایدار زندگی می‌کنند که با احتساب جمعیت تهران، نزدیک به پنج میلیون تهرانی در معرض خطرات زلزله احتمالی‌اند.

این پژوهشگر دانشگاه تاکید کرد حتی اگر تنها مساحت ۴۵ کیلومترمربع بافت فرسوده تهران را در نظر بگیریم باز هم جان حداقل یک ونیم میلیون نفر در خطر است. استاد شهرسازی دانشگاه تهران معتقد است یک زلزله به بزرگای ۶ می‌تواند بیشتر از نیمی از جمعیت تهران را در معرض صدمات جدی قرار دهد.

به گفته منصوری، دلیل انکار این حقیقت از طرف برخی مدیران کشور نیاز فوری شهر به نوسازی و مقاوم‌سازی بافت‌های فرسوده است که از توان مدیران شهری خارج است.

تنها چند ساعت پس از اظهارنظر خلاف واقع شهردار تهران، مرکز لرزه‌نگاری کشور اعلام کرد، بامداد ۱۲ مردادماه در منطقه جوادآباد تهران زلزله‌ای به بزرگای ۳.۵ ثبت شده است. مسئله‌ای که خشم کارشناسان زلزله‌شناسی کشور را در پی داشت. این افراد زاکانی را به کتمان حقیقت متهم کردند.

مهدی زارعی، استاد پژوهشگاه زلزله، با رد ادعای زاکانی، احتمال وقوع زلزله شدید در تهران را نگران‌کننده‌تر از آن دانست که یک نفر بیاید و با یک برداشت جمع‌بندی کند که «ما مردم را نگران کردیم».

زارعی گفته است: «حداقل ۱۰۰ مقاله متنوع با موضوع بررسی گسل‌های تهران طی ۵۰ سال اخیر در نشریات تخصصی و معتبر منتشر شده است. اینکه اصل موضوع را زیر سوال ببریم، آن هم وقتی سابقه علمی ۵۰ ساله دارد، کار ناصوابی است.»

به گفته این پژوهشگر عدد ۳ هزار سال برآمده از این حقیقت است که ۳۲۰۰ سال قبل آخرین اتفاق بر گسل شمال تهران ثبت شده است، اما اینکه بگوییم ۳ هزار سال است در تهران زلزله نیامده اشتباه تاریخی است.

زارعی سال‌های ۳۲۰ قبل از میلاد، ۷۳۴ میلادی، ۸۵۶ میلادی، ۹۵۷ میلادی و ۱۳۸۴ میلادی را سال‌هایی دانست که در محدوده تهران و ری زلزله آمده و در اثر آن، حداقل ۳ بار منطقه ری به طور کاملا ویران شد.

فریبرز ناطقی الهی، مهندس زلزله و مقاوم‌سازی و استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی، نیز موقعیت قرارگیری و گسترش شهر تهران را عامل اصلی نگرانی از زلزله بزرگ احتمالی تهران دانسته است.

به گفته ناطقی الهی، تهران اولیه برای جمعیتی ۷۰۰ هزار نفر مناسب بود، اما در طی چند دهه گذشته به‌دلیل‌ نبود درک و توجه مسئولان ناگهان شهر وارد پهنه‌های خطرناک شد.

این استاد زلزله‌شناسی هشدار داده است ۵ تا ۶ گسل اصلی در شمال و جنوب تهران، در کنار گسل‌های پر اهمیت شرق و غرب تهران از فیروزکوه تا اشتهارد و بنا به گفته زمین‌شناسان ۶۰ گسل فرعی و تعدادی ریز گسل و گسل‌های ناشناخته در تهران وجود دارد که تمامی مناطق تهران را یا بر روی گسل و یا مجاورت گسل قرار داده است.

آنچه تعجب کارشناسان را از سخنان زاکانی افزایش داده است، تناقض این اظهارات با گفته‌های مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران، در ۲۸ تیرماه سال جاری است که برخلاف زاکانی خواستار آمادگی مدیران کشور برای زلزله احتمالی تهران شده بود.

چمران تصریح کرد پایتخت در حوزه اجرایی به‌خصوص در بحث ایمن‌سازی عملکرد مطلوبی نداشته و اگر در تهران‌ زمین لرزه‌ای به بزرگای ۶ به وقوع بپیوندد، شاهد آسیب‌های فراوانی خواهد بود.

رئیس شورای شهر تهران بهمن‌ماه ۱۴۰۱ نیز از زلزله احتمالی تهران تحت عنوان «فاجعه قرن» نام‌برده بود و با تاکید بر ضرورت تسریع مقاوم‌سازی بافت‌های فرسوده تهران گفته بود: «اگر ساختمان مقاوم نسازیم مشخص نخواهد شد که چه فاجعه‌ای را شاهد باشیم؛ زیرا زلزله در تهران می‌تواند فاجعه قرن باشد.»

مشخص نیست با وجود چنین اختلاف دیدگاه عمیقی میان رئیس شورای شهر و شهردار پایتخت و اصرار متخصصان در مورد ضرورت مقاوم‌سازی ساختمان‌های تهران و همچنین، زیرسؤال‌ بردن مستندات علمی و تاریخی سخنان زاکانی، چرا اعضای شورای شهر برخورد قاطعی با شهردار تهران انجام نمی‌دهند.