روس‌ها باز هم پشت جمهوری اسلامی را خالی می‌کنند

رابطه تهران و مسکو مبادله‌ای شده نه مشارکت استراتژیک نظامی و دفاعی

ایران با ارائه تسلیحات به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین از روسیه حمایت کرده است. این امر ایالات متحده را نگران کرده است که آن را بخشی از مشارکت رو به رشد دفاعی روسیه و ایران قلمداد می کند. با این وجود، نشانه هایی وجود دارد که نشان می دهد مسکو احتمالا به وعده های خود با ایران عمل نخواهد کرد.

فرارو-کم‌تر از یک سال پیش کاخ سفید درباره روابط نظامی "بی سابقه" بین روسیه و ایران هشدار می‌داد، اما امروز نشانه‌هایی از افزایش اصطکاک در این رابطه وجود دارد و مسکو یک شریک غیر قابل اعتماد محسوب می‌شود. اواخر سال گذشته، از آنجایی که روسیه پس از ماه‌ها نبرد در اوکراین در معرض خطر کاهش ذخایر تسلیحاتی خود قرار داشت ایران موافقت کرد که به مسکو تسلیحات (عمدتا پهپاد‌های تهاجمی شاهد – ۱۳۶) را که روسیه در حملات به شهر‌ها و زیرساخت‌های اوکراین از آن استفاده می‌کرد ارائه دهد. "جان کربی" سخنگوی شورای امنیت ملی ایالات متحده در ماه دسامبر گفته بود که ایران و روسیه در حال ایجاد "یک شراکت دفاعی تمام عیار" هستند که خاورمیانه و جهان گسترده‌تر را تهدید می‌کند. کربی افزوده بود "حمایت از هر دو طرف جریان دارد" و مسکو "سطح بی سابقه‌ای از پشتیبانی نظامی و فنی" را به تهران ارائه می‌کند.

به گزارش فرارو به نقل از بیزینس اینسایدر، به عنوان بخشی از این مشارکت رو به رشد ایران انتظار داشت تعداد نامشخصی از جت‌های سوخو-۳۵ روسی به همراه بالگرد‌ها و حتی سامانه‌های دفاع هوایی پیشرفته اس-۴۰۰ دریافت کند.

با این وجود، هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که ایران تجهیزاتی را دریافت کرده باشد و یا در آینده قابل پیش بینی تجهیزاتی را دریافت کند. تحلیلگران انتظار داشتند که ایران در آینده نزدیک دست کم ۲۴ سوخو -۳۵ هواپیمای ساخت روسیه را دریافت کند، اما در اظهارات اخیر مقام‌های ایرانی از ابراز خوش بینی‌های پیشین نسبت به تحویل جت‌ها خبری نیست.

ایران به ۶۴ جنگنده جدید برای نوسازی ناوگان قدیمی خود نیاز دارد که عمدتا جت‌های ساخت ایالات متحده را شامل می‌شوند که پیش از انقلاب ۱۹۷۹ خریداری شده بودند. مسکو وعده داده بود که تا سال ۲۰۲۳ میلادی جنگنده‌های سوخو - ۳۵ را تحویل دهد. با این وجود، منابع آگاه تردید دارند که این امر محقق شود. به نظر می‌رسد مقام‌های ایرانی از عدم پایبندی روسیه به تعهدات اش احساس شرمندگی و پشیمانی می‌کنند.

مسکو در ژوئیه از بیانیه مشترک شورای همکاری خلیج فارس حمایت کرد بیانیه‌ای که در آن از ادعای مالکیت امارات متحده عربی بر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک سه جزیره کوچک، اما مهم در نزدیکی خلیج فارس حمایت کرد.

ایران سفیر روسیه را احضار کرد و از مسکو خواست که "موضع خود را اصلاح کند" که بدون شک تهران آن را مداخله غیرقابل قبول در امور داخلی خود می‌داند. روسیه با حمایت از بیانیه شورای همکاری خلیج فارس نشان می‌دهد که علیرغم مشارکت استراتژیک ظاهری خود با ایران هم چنان قصد دارد روابط اش را با ایران و کشور‌های عربی خلیج فارس متوازن سازد. مسکو روابط اقتصادی مهمی با کشور‌های عربی دارد که از زمان حمله آن کشور به اوکراین در سال گذشته افزایش یافته است. جالب اینجاست که رسانه‌های دولتی ایران در واکنش به اقدام روسیه شراکت آنان را کم اهمیت جلوه دادند و گفتند که این همکاری صرفا تاکتیکی است و مسکو یک متحد استراتژیک نیست. "ریچارد مور" رئیس سرویس اطلاعات مخفی بریتانیا این هفته گفت که ایران با فروش تسلیحات به روسیه به دنبال پول نقد است که به نظر می‌رسد تاییدی بر گزارش‌های قبلی مبنی بر فروش فناوری پهپاد به مسکو به ارزش ۹۰۰ میلیون دلار است. در نتیجه، به نظر می‌رسد دو کشور به دنبال یک رابطه مبادله‌ای به جای مشارکت استراتژیک دفاعی هستند.

در حالی که ایران در ماه‌های اخیر از روسیه تسلیحاتی دریافت نکرده مسکو در گذشته تجهیزات نظامی قابل توجهی را به تهران فروخته است. پس از پایان جنگ ایران و عراق در آگوست ۱۹۸۸ میلادی اتحاد جماهیر شوروی به تهران به نوعی "چک سفید امضا" ارائه داد تا هر گونه تسلیحات متعارفی را که می‌خواست از روسیه خریداری کند. در آن زمان شوروی ۷۲ فروند جنگنده میگ - ۲۹ و ۲۴ فروند میگ - ۳۱ و میگ - ۳۶ به همراه بمب افکن تاکتیکی سوخو – ۲۴ را به ایران پیشنهاد کرد. با این وجود، تهران پس از جنگ هشت ساله با همسایه خود در تنگنای نقدینگی قرار داشت و تنها می‌توانست تعداد کمتری میگ - ۲۹ و سوخو - ۲۴ و هم چنین سامانه‌های پدافند هوایی اس - ۲۰۰ را خریداری کند. مسکو این هواپیما را در سال‌های ۱۹۹۰ و ۱۹۹۱ میلادی به ایران تحویل داد. فروش تسلیحات روسیه به ایران ادامه داشته است، اما به سطح آن دوره کوتاه دوستانه نرسیده زمانی که مسکو و تهران حتی متحد یکدیگر نبودند و هیچ اتحاد یا شراکت رسمی مانند آن چه امروز دارند را نداشتند.

روسیه در دهه ۲۰۰۰ میلادی تنها ۶ فروند هواپیمای تهاجمی سوخو - ۲۵ با فناوری نسبتا پایین را به ایران فروخت. ایران در سال ۲۰۰۷ میلادی قراردادی ۸۰۰ میلیون دلاری برای خرید سامانه‌های پدافند هوایی اس - ۳۰۰ روسیه با آن کشور امضا کرد، اما مسکو تقریبا یک دهه از تحویل آن تسلیحات خودداری نمود و تنها در سال ۲۰۱۶ میلادی آن را انتقال داد. تحریم تسلیحاتی سازمان ملل متحد علیه ایران به طور رسمی در اکتبر ۲۰۲۰ منقضی شد و هیچ محدودیت بین المللی‌ای باقی نگذاشت که روسیه بتواند از آن به عنوان بهانه‌ای برای امتناع از تحویل سلاح‌هایی استفاده کند که بنا بر گزارش‌ها ایران قبلا هزینه آن را پرداخت کرده است.

با توجه به اینکه مشارکت دو کشور به شکلی روزافزون یکطرفه به نظر می‌رسد ایرانیان ممکن است بپرسند از کمک به روسیه چه امتیازی از لحاظ نظامی یا سیاسی به دست می‌آورند.