چرا پلاستیک در ماشین ظرف‌شویی خشک نمی‌شود؟
رأی دهید
خیالتان راحت باشد. خیالاتی نشده‌اید و چیزی هم در ماشین ظرف‌شویی شما گیر نکرده است.
ماشین ظرف‌شویی‌های امروزی خیلی خوب ظرف‌های شسته داخلشان را خشک می‌کنند. به‌جز یک‌چیز که پلاستیک است.
هرچند دستگاه‌های ظرف‌شویی دستی از اواسط قرن نوزدهم در دسترس بودند، ماشین‌های ظرف‌شویی بعد از جنگ جهانی دوم، اول در آشپزخانه‌های تجاری و بعد در خانه‌ها رونق پیدا کردند.
این روند همراه بود با استاندارد شدن شکل کابینت‌ها و میزهای آشپزخانه‌ها. در دهه ۷۰ میلادی ماشین ظرف‌شویی ارزان‌تر و درنتیجه رایج‌تر شد.
اما هم‌زمان چیز دیگری هم در حال رایج شدن بود: ظروف پلاستیکی آشپزخانه و ظرف‌های پلاستیکی نگهداری مواد غذایی.
از همان روزهای اول، خالی کردن ماشین ظرف‌شویی همراه بوده است با کلنجار رفتن با ظرف‌های پلاستیکی که از آن‌ها آب می‌چکد. فرقی هم نمی‌کند حرارت ماشین ظرف‌شویی چقدر بالا بوده است.
این مشکل دهه‌هاست سازندگان ماشین‌های ظرف‌شویی را درگیر کرده است. مقصر اصلی این مشکل یک مسئله ترمودینامیک قدیمی است.
چون بیشتر ظروف پلاستیکی آشپزخانه تراکم کمتری از ظروف دیگر و وسایل فلزی آشپزخانه دارند، حرارت خود را سریع‌تر از آن‌ها از دست می‌دهند.
راجر کمپ، محقق آکادمی سلطنتی مهندسی و استاد مهندسی در دانشگاه لنکستر می‌گوید: «بشقاب‌ها و قاشق چنگال‌های پلاستیکی به‌مراتب سبک‌تر از ظروف سرامیک و فولاد ضدزنگ هستند. ظرفیت حرارتی آن‌ها حدوداً یکی است درنتیجه حرارت کمتری در ظرف‌های پلاستیکی ذخیره میشود.»
حرارت ذخیره‌شده‌ای که در فلز و یا سفال باقی می‌ماند باعث میشود درجه حرارت آن‌ها بالاتر از حرارت هوای اطرافشان باشد و همین به تبخیر آب روی آن‌ها کمک می‌کند.
«پلاستیک آن‌قدر حرارت جذب نمی‌کند تا دمایش را خیلی بالاتر از حرارت ماشین ظرف‌شویی برساند و به همین دلیل قطره‌های آب روی ظرف پلاستیکی امکان تبخیر پیدا نمی‌کنند. مشکل مشابهی هنگام شستن سینی‌های آلومینیومی هم پیش می‌آید چون آن‌ها هم خیلی سبک و به همین دلیل در ذخیره حرارت ضعیف هستند.»
یک عامل فیزیکی دیگر هم در این پدیده دخالت دارد. این عامل انرژی سطح است.
قطره آب وقتی روی سطح پلاستیک قرار می‌گیرد شکل لوبیا مانندی به خود می‌گیرد اما قطره آب روی سطح شیشه یک‌لایه نازک شکل می‌دهد.
میزان پایین انرژی سطح در شیشه باعث میشود آب بیشتر در سطح آن پخش شود .همین دلیل لایه نازک‌تری شکل می‌دهد و درنتیجه می‌تواند مقداری از حجم خود را در اثر تبخیر از دست بدهد.
آنا پلوزایسکی که دانشمند مواد است می‌گوید: «عامل دیگر این است که پلاستیک‌ها منبع روغنی دارند. ما میدانیم که آب و روغن باهم مخلوط نمی‌شوند. وقتی آب در تماس با پلاستیک قرار می‌گیرد، نمی‌خواهد در سطح آن پخش شود. بلکه قطره تشکیل می‌دهد. سطح قطره‌ها بسیار کم است. شیشه، سرامیک و فلزات بسیار آب‌دوست هستند و به همین دلیل آب می‌تواند روی سطح آن‌ها پخش شود.»
«این مواد می‌توانند گرم‌تر شوند و هم‌زمان چون آب لایه‌نازکی روی آن‌ها تشکیل می‌دهد، خیلی راحت‌تر خشک می شوند.»
ظرف‌های پلاستیکی قدیمی‌تر، همان ظرف‌هایی که سال‌ها در آن‌ها ناهارمان را سرکار می‌بریم، مشکلات را بیشتر می‌کنند.
خانم پلوزایسکی می‌گوید: «وقتی سطح پلاستیک خراش‌های بیشتری پیدا می‌کند، این خراش‌های سطوح بیشتری برای اینکه آب به آن‌ها بچسبد ایجاد می‌کنند.»
ازآنجایی‌که آب همیشه یک‌جور رفتار نمی‌کند و به شکل یکسان روی سطح‌های مختلف خشک نمی‌شود، طراحان ماشین ظرف‌شویی مجبور شده‌اند شیوه‌های دیگری برای سریع خشک‌کردن ظرف‌ها پیدا کنند.
ژاکلین ماریانی، متخصص اقتصاد خانه که به‌عنوان مشاور با تولیدکنندگان ماشین‌های ظرف‌شویی کارکرده است می‌گوید: «بعضی از کارخانه سیستم متکی بر پنکه برای خشک‌کردن ظرف‌ها به‌کاربرده‌اند که با آن هوای گرم در طول چرخه خشک‌کردن در محفظه به حرکت درمی‌آید تا ظرف‌ها سریع‌تر خشک شوند. مدل‌های ارزان‌تر ماشین ظرف‌شویی، یک نوع سیستم خشک‌کن ثابت دارند که بدون پنکه کار می‌کند و تنها به جریان همرفتی داخل محفظه متکی است. این روش خیلی مفید نیست.»
«بعضی مدل‌ها یک در به محفظه اضافه کرده‌اند. این در به شکل خودکار در حد چند میلی‌متر باز میشود و هوای سردتر داخل محفظه به جریان می‌افتد و به‌این‌ترتیب جریان هوای داخل ماشین و خشک شدن ظرف‌ها سریع‌ترمی شود.»
خانم ماریانی می‌گوید هر شیوه‌ای که استفاده شود، بازهم وقتی ظرف‌های پلاستیکی را بیرون می‌آورید باید با یک دستمال آب اضافه آن‌ها را خشک‌کنید.
بنا به نظر آدام هافمن، مدیر مهندسی شرکت وسایل آشپزخانه جی‌ای، این مشکل ممکن است درنتیجه بی‌توجهی پیش‌آمده باشد.
وقتی مدل‌های جدید ماشین لباسشویی تست می‌شوند، ظرف‌هایی که برای شستشو داخل آن‌ها قرار می‌گیرد شامل ظرف پلاستیکی نمی‌شود. بااینکه در تمام آشپزخانه‌ها ظرف‌های پلاستیکی بسیار پرمصرف‌اند.
مواد سرفکتانت کشش سطحی آب را کاهش می‌دهند و باعث می‌شوند آب خیلی کمتر به سطح ظرف‌ها بچسبد. در سال ۲۰۱۹، کارخانه تولید مواد شیمیایی بسف یک مایع کمک‌کننده شستشو وارد بازار کرد که برای سریع‌تر خشک‌کردن وسایل و ظروف پلاستیکی آشپزخانه تولیدشده بود.
مهندسان طراح ماشین‌های ظرف‌شویی در تلاش برای پیدا کردن راهی برای بهتر خشک شدن پلاستیک، به راه‌های دیگری به‌جز استفاده از هوای گرم متوسل شده‌اند. زئولیت ها، مواد معدنی متخلخلی هستند که از خاک مخصوص گربه‌ها تا تصفیه زباله‌های هسته‌ای کاربرد دارند. این مواد در خارج کردن آب اضافه‌ای که در داخل ماشین ظرف‌شویی باقی می‌ماند هم به کمک آمده‌اند.
بعضی مدل‌های رده‌بالای ماشین‌های ظرف‌شویی از اواخر سال‌های ۲۰۰۰ از محفظه‌های حاوی زئولیت ها استفاده کرده‌اند و این سیستم بسیار پیشرفت داشته است.
زئولیت ها قابلیت بالایی برای جذب آب‌دارند. بافت متخلخل آن‌ها به این معنی است سطح تماس بیشتری دارند. زئولیت ها می‌توانند ۴۰ برابر وزن خودشان آب جذب کنند.
وقتی این مواد آب جذب می‌کنند، اتفاق دیگری هم می‌افتد. آن‌ها به دنبال جذب آب، حرارت تولید می‌کنند.
زئولیت‌ها در محفظه‌ای مخصوص روی در ماشین ظرف‌شویی قرار دارند. وقتی چرخه خشک‌کردن ظرف‌ها شروع میشود، هوای مرطوب در محفظه شروع به چرخش می‌کند و زئولیت ها آب موجود در این هوای مرطوب را جذب می‌کند و حرارت آزاد می‌کند.
حرارت به داخل ماشین ظرف‌شویی فرستاده میشود و کمک می‌کند زمان خشک‌کردن کوتاه‌تر شود. در دور بعد شستشو، زئولیت ها با المنت‌های حرارتی ماشین لباسشویی گرم می‌شوند تا آبی که جذب کرده‌اند را از دست بدهند و برای دور بعدی چرخه خشک‌کردن آماده شوند.
طراح این سیستم می‌گوید هرچند فرآیند خشک‌کردن زئولیت ها به انرژی نیاز دارد اما المنت‌های حرارتی لازم نیست برای تمام مدت شستشو و خشک‌کردن کار کنند و این یعنی ماشین‌های ظرف‌شویی که از سیستم زئولیت استفاده می‌کنند ۲۰ درصد کمتر از ماشین‌های ظرف‌شویی دیگر انرژی مصرف می‌کنند.
اما اگر ماشین ظرف‌شویی شما سیستم زئولیت ندارد چه؟ چه‌کار می‌توانید بکنید؟
او توصیه می‌کند: «وقتی ظرف‌های کثیف را در ماشین ظرف‌شویی می‌گذارید دقت کنید که ظرف‌های پلاستیکی را روی ردیف بالاتر قرار بدهید که جریان حرارت داخل دستگاه را منحرف نکنند.»
اما ممکن است لازم نباشد ظرف‌های پلاستیکی را از ماشین بیرون بیاورید.
خانم میریانی می‌گوید: «اگر ماشین ظرف‌شویی برای خشک‌کردن سیستم پنکه‌ای ندارد یا در آن به شکل خودکار در چرخه خشک‌کردن کمی باز نمی‌شود می‌توانید خودتان در ماشین را بازکنید تا مقداری از هوای مرطوب خارج شود. اما حواستان به رطوبتی که از ماشین ظرف‌شویی در آشپزخانه جمع خواهد شد باشد. مخصوصاً اگر ماشین ظرف‌شویی روی سطحی قرارگرفته که محافظت خوبی ندارد.»
راه دیگری هم به لطف شبکه‌های مجازی، آن‌طور که در قرن بیست‌ویک انتظار می‌رود، پیداشده است.
اوایل امسال ویدئوی یک مادر استرالیایی در تیک‌تاک همه‌جا پخش شد.
او در این ویدئو نشان می‌داد با چه روشی ظرف‌های پلاستیکی را درحالی‌که هنوز داخل ماشین ظرف‌شویی هستند خشک می‌کند.
او به‌محض اینکه چرخه شستشو تمام می‌شد، در ماشین را باز می‌کرد و یک حوله روی در ماشین می‌انداخت و بعد در ماشین ظرف‌شویی را درحالی‌که نیمی از حوله بیرون مانده بود، می‌بست.
خانم پلوزایسکی می‌گوید: «میشود فهمید این روش چطور کار می‌کند. با این کار آب داخل ماشین را درحالی‌که هنوز داغ است با حوله می‌کشید.»
توصیه خود خانم پلوزایسکی برای خشک‌کردن ظرف‌های پلاستیکی که هنوز خیس هستند چیست؟
او می‌گوید: «از ماشین درشان می‌آورم و می‌گذارم روی قفسه ظرف‌ها تا خشک شوند.»
«این مواد می‌توانند گرم‌تر شوند و هم‌زمان چون آب لایه‌نازکی روی آن‌ها تشکیل می‌دهد، خیلی راحت‌تر خشک می شوند.»
ظرف‌های پلاستیکی قدیمی‌تر، همان ظرف‌هایی که سال‌ها در آن‌ها ناهارمان را سرکار می‌بریم، مشکلات را بیشتر می‌کنند.
خانم پلوزایسکی می‌گوید: «وقتی سطح پلاستیک خراش‌های بیشتری پیدا می‌کند، این خراش‌های سطوح بیشتری برای اینکه آب به آن‌ها بچسبد ایجاد می‌کنند.»
ازآنجایی‌که آب همیشه یک‌جور رفتار نمی‌کند و به شکل یکسان روی سطح‌های مختلف خشک نمی‌شود، طراحان ماشین ظرف‌شویی مجبور شده‌اند شیوه‌های دیگری برای سریع خشک‌کردن ظرف‌ها پیدا کنند.
ژاکلین ماریانی، متخصص اقتصاد خانه که به‌عنوان مشاور با تولیدکنندگان ماشین‌های ظرف‌شویی کارکرده است می‌گوید: «بعضی از کارخانه سیستم متکی بر پنکه برای خشک‌کردن ظرف‌ها به‌کاربرده‌اند که با آن هوای گرم در طول چرخه خشک‌کردن در محفظه به حرکت درمی‌آید تا ظرف‌ها سریع‌تر خشک شوند. مدل‌های ارزان‌تر ماشین ظرف‌شویی، یک نوع سیستم خشک‌کن ثابت دارند که بدون پنکه کار می‌کند و تنها به جریان همرفتی داخل محفظه متکی است. این روش خیلی مفید نیست.»
«بعضی مدل‌ها یک در به محفظه اضافه کرده‌اند. این در به شکل خودکار در حد چند میلی‌متر باز میشود و هوای سردتر داخل محفظه به جریان می‌افتد و به‌این‌ترتیب جریان هوای داخل ماشین و خشک شدن ظرف‌ها سریع‌ترمی شود.»
خانم ماریانی می‌گوید هر شیوه‌ای که استفاده شود، بازهم وقتی ظرف‌های پلاستیکی را بیرون می‌آورید باید با یک دستمال آب اضافه آن‌ها را خشک‌کنید.
بنا به نظر آدام هافمن، مدیر مهندسی شرکت وسایل آشپزخانه جی‌ای، این مشکل ممکن است درنتیجه بی‌توجهی پیش‌آمده باشد.
وقتی مدل‌های جدید ماشین لباسشویی تست می‌شوند، ظرف‌هایی که برای شستشو داخل آن‌ها قرار می‌گیرد شامل ظرف پلاستیکی نمی‌شود. بااینکه در تمام آشپزخانه‌ها ظرف‌های پلاستیکی بسیار پرمصرف‌اند.
مواد سرفکتانت کشش سطحی آب را کاهش می‌دهند و باعث می‌شوند آب خیلی کمتر به سطح ظرف‌ها بچسبد. در سال ۲۰۱۹، کارخانه تولید مواد شیمیایی بسف یک مایع کمک‌کننده شستشو وارد بازار کرد که برای سریع‌تر خشک‌کردن وسایل و ظروف پلاستیکی آشپزخانه تولیدشده بود.
مهندسان طراح ماشین‌های ظرف‌شویی در تلاش برای پیدا کردن راهی برای بهتر خشک شدن پلاستیک، به راه‌های دیگری به‌جز استفاده از هوای گرم متوسل شده‌اند. زئولیت ها، مواد معدنی متخلخلی هستند که از خاک مخصوص گربه‌ها تا تصفیه زباله‌های هسته‌ای کاربرد دارند. این مواد در خارج کردن آب اضافه‌ای که در داخل ماشین ظرف‌شویی باقی می‌ماند هم به کمک آمده‌اند.
بعضی مدل‌های رده‌بالای ماشین‌های ظرف‌شویی از اواخر سال‌های ۲۰۰۰ از محفظه‌های حاوی زئولیت ها استفاده کرده‌اند و این سیستم بسیار پیشرفت داشته است.
زئولیت ها قابلیت بالایی برای جذب آب‌دارند. بافت متخلخل آن‌ها به این معنی است سطح تماس بیشتری دارند. زئولیت ها می‌توانند ۴۰ برابر وزن خودشان آب جذب کنند.
وقتی این مواد آب جذب می‌کنند، اتفاق دیگری هم می‌افتد. آن‌ها به دنبال جذب آب، حرارت تولید می‌کنند.
زئولیت‌ها در محفظه‌ای مخصوص روی در ماشین ظرف‌شویی قرار دارند. وقتی چرخه خشک‌کردن ظرف‌ها شروع میشود، هوای مرطوب در محفظه شروع به چرخش می‌کند و زئولیت ها آب موجود در این هوای مرطوب را جذب می‌کند و حرارت آزاد می‌کند.
حرارت به داخل ماشین ظرف‌شویی فرستاده میشود و کمک می‌کند زمان خشک‌کردن کوتاه‌تر شود. در دور بعد شستشو، زئولیت ها با المنت‌های حرارتی ماشین لباسشویی گرم می‌شوند تا آبی که جذب کرده‌اند را از دست بدهند و برای دور بعدی چرخه خشک‌کردن آماده شوند.
طراح این سیستم می‌گوید هرچند فرآیند خشک‌کردن زئولیت ها به انرژی نیاز دارد اما المنت‌های حرارتی لازم نیست برای تمام مدت شستشو و خشک‌کردن کار کنند و این یعنی ماشین‌های ظرف‌شویی که از سیستم زئولیت استفاده می‌کنند ۲۰ درصد کمتر از ماشین‌های ظرف‌شویی دیگر انرژی مصرف می‌کنند.
اما اگر ماشین ظرف‌شویی شما سیستم زئولیت ندارد چه؟ چه‌کار می‌توانید بکنید؟
او توصیه می‌کند: «وقتی ظرف‌های کثیف را در ماشین ظرف‌شویی می‌گذارید دقت کنید که ظرف‌های پلاستیکی را روی ردیف بالاتر قرار بدهید که جریان حرارت داخل دستگاه را منحرف نکنند.»
اما ممکن است لازم نباشد ظرف‌های پلاستیکی را از ماشین بیرون بیاورید.
خانم میریانی می‌گوید: «اگر ماشین ظرف‌شویی برای خشک‌کردن سیستم پنکه‌ای ندارد یا در آن به شکل خودکار در چرخه خشک‌کردن کمی باز نمی‌شود می‌توانید خودتان در ماشین را بازکنید تا مقداری از هوای مرطوب خارج شود. اما حواستان به رطوبتی که از ماشین ظرف‌شویی در آشپزخانه جمع خواهد شد باشد. مخصوصاً اگر ماشین ظرف‌شویی روی سطحی قرارگرفته که محافظت خوبی ندارد.»
راه دیگری هم به لطف شبکه‌های مجازی، آن‌طور که در قرن بیست‌ویک انتظار می‌رود، پیداشده است.
اوایل امسال ویدئوی یک مادر استرالیایی در تیک‌تاک همه‌جا پخش شد.
او در این ویدئو نشان می‌داد با چه روشی ظرف‌های پلاستیکی را درحالی‌که هنوز داخل ماشین ظرف‌شویی هستند خشک می‌کند.
او به‌محض اینکه چرخه شستشو تمام می‌شد، در ماشین را باز می‌کرد و یک حوله روی در ماشین می‌انداخت و بعد در ماشین ظرف‌شویی را درحالی‌که نیمی از حوله بیرون مانده بود، می‌بست.
خانم پلوزایسکی می‌گوید: «میشود فهمید این روش چطور کار می‌کند. با این کار آب داخل ماشین را درحالی‌که هنوز داغ است با حوله می‌کشید.»
توصیه خود خانم پلوزایسکی برای خشک‌کردن ظرف‌های پلاستیکی که هنوز خیس هستند چیست؟
او می‌گوید: «از ماشین درشان می‌آورم و می‌گذارم روی قفسه ظرف‌ها تا خشک شوند.»
