آیا رویای داوران زن ایرانی برای قضاوت در جام جهانی قطر بر باد می‌رود؟
رأی دهید
ژانویه ۲۰۲۰ همزمان با اعلام نام علیرضا فغانی داور مرد ایرانی برای قضاوت در جام جهانی ۲۰۲۲ قطر، نامه‌ای از طرف فیفا به ابراهیم شکوری، دبیرکل وقت فدراسیون فرستاده شد.
در این نامه اشاره شد که مهسا قربانی داور وسط و انسیه خباز مافی‌نژاد کمک داور از بین ۷۵۰ داور در سراسر جهان در فهرست ۱۵۶ نفره نامزدهای قضاوت در جام جهانی ۲۰۲۳ به میزبانی نیوزیلند و استرالیا، قرار گرفته‌اند.
این خبر خوشحال کننده‌ای برای جامعه داوری ایران و به ویژه زنانی بود که با موانع بسیار در این عرصه فعالیت می‌کنند، اما مشکل کجاست؟
در نامه‌ای که فیفا برای فدراسیون‌ها فرستاده، شرایطی مطرح شده که دو مورد آن اهمیت ویژه‌ای برای داوران ایرانی دارد و بی‌توجهی فدراسیون فوتبال به این دو مورد باعث کمرنگ شدن شانس داوران زن ایرانی شده است. این دو مورد یکی تجربه کار با «وی‌ای‌آر» (بازبینی ویدئویی) است و دیگری قضاوت در مسابقات فوتبال مردان. تا امروز این دو داور زن نتوانسته‌اند هیچ کدام را تجربه کنند.
مهسا قربانی به روزنامه ایران ورزشی گفت: « من خودم در دوره‌ای که از طرف کنفدرراسیون فوتبال آسیا درباره وی‌ای‌آر برگزار شده بود شرکت کردم و خیلی تلاش کردم تا همه لایسنس‌های لازم را با موفقیت بگیرم تا مشکلی برای این موضوع پیش نیاید اما درست مثل کسی می‌مانم که از بهترین دانشگاه‌ها فارغ‌التحصیل شده اما سابقه کار ندارد.»
عملکرد قابل قبول دو داور زن ایران در مسابقات
او سپس بی‌درنگ در دوره‌های استعدادیابی داوران آسیا شرکت کرد و خیلی زود توانست در سطح آسیا برای خود موقعیت خوبی فراهم کند. قربانی رقابت‌های مهمی مثل مسابقات زیر ۱۴ سال ، زیر ۱۶ سال و زیر ۱۹ سال آسیا را قضاوت کرده و در مرحله نهایی انتخابی المپیک فوتبال زنان ۲۰۲۰ و جام ملت‌های زنان آسیا ۲۰۲۲ نیز حضور داشته است.
در دوره دو ساله چشم‌انداز آسیا که همزمان با قضاوت برای فوتبالیست‌های زیر ۱۴ سال تشکیل شده بود، قربانی در مالدیو باید یک مسابقه مردان را قضاوت می کرد و این چنین او اولین زن ایرانی شد که یک مسابقه فوتبال مردان را قضاوت کرده است.
انسیه خباز مافی‌نژاد هم که قضاوت رسمی فوتبال را از سال ۱۳۸۵ آغاز کرده تاکنون مسابقات مهمی مانند قهرمانی زیر ۱۹ سال آسیا را سوت زده است. او از سال ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸ هم یکی از برترین کمک داوران فوتبال زن ایران بود.
انسیه خباز مافی‌نژاد کمک داور اول دیدار تیم‌های ملی فوتبال زنان کره جنوبی و ویتنام، از مرحله نهایی مسابقات فوتبال جام ملت‌های زنان آسیا ۲۰۱۸ نیز بوده است.
لباس همرنگ بدن
داوران زن ایران اما از همان ابتدا با یک مشکل اساسی روبرو بوده‌اند: حجاب اجباری. مهسا قربانی زمان قضاوت در رقابت‌های آسیایی، لباس مخصوص داورانِ زن کشورهای اسلامی را نپوشید و تنها با یک کلاه در زمین دوید. بعد به کمک مادرش لباس داوری‌اش را طراحی کرد و لباس همرنگ بدن پوشید.
قربانی به سایت ورزشگاه گفت: «چند سال قبل برای مسابقات دانشجویان جهان در چین قضاوت می کردم. طبق قانون فیفا در گرمای شدید هوا دقایق ۳۰ و ۷۵ کولینگ برک (وقت استراحت اضافی به دلیل گرمای هوا) داریم. یعنی بازیکنان کنار زمین می روند و آب می خورند.»
«هوای چین ۴۳ درجه بود و رطوبت ۸۷ درصد. تمام مدت توی گوشی من مسئولان مسابقه اعلام می کردند که سریعتر کولینگ برک بدهم چون سلامت بازیکنان در خطر بود. من هنوز برگه داوری آن مسابقه را دارم. خودم مرگ را با چشم آن روز دیدم.»
«بعد از مسابقه یک ساعت روی تخت اتاق پزشک خوابیده بودم و ضربان قلبم به حالت عادی بر نمی‌گشت. بعد از آن برای حجاب دست و پا و یقه از رنگ روشن استفاده کردم. لباسم کاملا پوشیده است و هیچ مشکلی شرعی ندارد. با مادرم لباس را طراحی کردم و وقتی پوشیدم دیدم طبق قوانین شرعی و آیین و مذهب ما قانون‌شکنی انجام نشده و رنگی هم برای حجاب ما در نظر گرفته نشده و هیچ جایی از بدن من با پوشیدن این لباس پیدا نیست.»
راه حل چیست؟
حالا داوران زن ایران پس از پشت سر گذاشتن تمام موانع به چند قدمی بزرگ ترین تورنمنت فوتبال رسیده‌اند و اگر هرچه سریعتر دو مشکل آنها برطرف نشود، رویای داوری در جام جهانی بر باد خواهد رفت.
اما آنها چگونه می توانند کار با «وی‌ای‌آر» را تجربه کنند در حالیکه در فوتبال ایران هنوز خبری از کمک‌داور ویدئویی نیست؟ آنها چگونه می‌توانند مسابقات مردان را قضاوت کنند در شرایطی که تا به حال هیچ داور زن ایرانی نتوانسته چنین کند و زنان حتی به عنوان تماشاگر هم اجازه حضور در ورزشگاه‌های فوتبال را ندارند؟
با توجه به شرایط فوتبال ایران به نظر می‌رسد که تنها راه حل را فیفا پیش روی فدراسیون گذاشته است. فدراسیون جهانی فوتبال پیشنهاد داده که ایران دو داور زن نخبه خود را به خارج از کشور اعزام کند تا هم شانس کار کردن با «وی‌ای‌آر» را داشته باشند و هم مسابقات مردان را سوت بزنند. اما آیا فدراسیون ایران زیر بار چنین چیزی خواهد رفت؟
گلاره ناظمی و زری فتحی قضاوت در مسابقات فوتسال مردان را تجربه کرده‌اند، خانم ناظمی نخستین داور ایرانی است که در جمع داوران فینال جام جهانی فوتسال ۲۰۲۱ لیتوانی قرار گرفت.
اما حالا در روزهایی که فدراسیون فوتبال بدون رئیس است و حتی برای تیم ملی فوتبال مردان که اولویت نخست فدراسیون است، برنامه‌ای ندارد، کسی دغدغه حضور داوران زن در جام جهانی را دارد؟
از دست رفتن این فرصت نه تنها برای این دو داور که برای فوتبال ایران یک ناکامی بزرگ است اما همانطور که مهسا قربانی به روزنامه ایران ورزشی گفت:
« مسئولان فدراسیون انگار خودشان را به خواب زده‌اند و هیچ واکنشی به حرف‌های ما نشان نمی‌دهند. نمی‌دانم، شاید به خاطر افکاری که دارند، خیلی دوست ندارند روی داوری فوتبال زنان سرمایه‌گذاری کنند. مسئولان با داوران فوتسال رفتار متفاوت داشتند و متأسفانه من این حمایت را از طرف فدراسیون فوتبال دریافت نکرده‌ام ولی همچنان امیدوارم که کمک کنند تا این موقعیت استثنایی را از دست ندهم.»
