جنجال‌ها بر سر حذف ادبیات فارسی از کنکور

امسال موضوع کنکور ورود به دانشگاه‌های ایران از دو جنبه جنجالی شد؛ یکی انتشار گزارش‌ها از تقلب‌ها در کنکور و دیگری انتشار خبر اعمال تغییرات جدید از کنکور سال آینده.

جنجال تقلب در کنکور و لو رفتن سوالات این آزمون، سایه سنگینی بر برگزاری کنکور امسال انداخت و در نهایت رئیس سازمان سنجش آموزش کشور تلاش کرد با «قسم خوردن» به این که پیش از جلسه آزمون «هیچ‌کس سؤالات را ندیده»، به این جنجال پایان دهد.

اما در میانه این جنجال و یک ماه پس از اعلام تغییراتی در چگونگی برگزاری کنکور سراسری دانشگاه‌های ایران و حذف دروس عمومی از این آزمون از جمله درس ادبیات فارسی، واکنش‌ها به این تغییرات همچنان ادامه دارد.

تداوم این واکنش‌ها در حالی است که از اساس، بسیاری از اهالی ادبیات، معلمان و استادان دانشگاه، به عملکرد جمهوری اسلامی در زمینه آموزش زبان فارسی در ایران معترضند.
جدال میان مجلس و شورای عالی انقلاب فرهنگی بر سر کنکور
اولین بار عبدالرسول پورعباس، رئیس سازمان سنجش آموزش کشور وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، از چند تغییر در برگزاری کنکور از جمله حذف سوالات عمومی این آزمون خبر داد و گفت که این تغییرات از سال ۱۴۰۲ اعمال می‌شود.

آقای پورعباس روز ۱۸ خرداد اعلام کرد با حذف این سوالات، بررسی دروس عمومی داوطلبان، بر اساس «سوابق تحصیلی دانش‌آموزان در طول سال‌های ۱۴۰۲ تا ۱۴۰۵» انجام خواهد گرفت.

این اظهارات در حالی بود که یک روز قبل از آن، «اصلاح مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی درخصوص سیاست‌های سنجش و پذیرش دانشجو» در این شورا به تصویب رسیده بود.
تخریب زبان فارسی و تحمیل امنیتی نظامخبرگزاری دولتی ایرنا در گزارشی اعلام کرد تغییرات جدید در کنکور، در چارچوب این مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی صورت گرفته که «در چند جلسه شورا به ریاست رئیس ‌جمهور مطرح و با در نظر گرفتن مصوبات مجلس شورای اسلامی اصلاح و تکمیل شده است».

ایرنا همچنین به نقل از سعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، تاکید کرد: «مرجعیت رسیدگی به مسئله کنکور، این شورا است.»

اما تصویب و اعلام تغییرات جدید در شیوه برگزاری کنکور، قبل از همه، واکنش نمایندگان مجلس شورای اسلامی را برانگیخت.

احمد نادری، عضو کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی، از مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی انتقاد کرد و آن را «خلاف قانون و خلاف عدالت آموزشی» خواند.

او در توییتی نوشت: «اصلاحیه‌های متوالی بر مصوبه کنکوری شورا نشان از ضعف اساسی مصوبه دارد» و «این مصوبه جامعه ایران را برای همیشه طبقاتی و مافیا را هزاران سر خواهد کرد».

همچنین حسین فلاحی، عضو کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی، به خبرگزاری تسنیم گفت: «در طرح جدید کنکور سال ۱۴۰۲ که از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین شده، عدالت آموزشی دیده نشده است.»

آقای فلاحی تاکید کرد: «قانون‌گذاری در کنکور برعهده مجلس شورای اسلامی است و شورای عالی انقلاب فرهنگی قانونگذار نیست، بلکه موظف به سیاستگذاری است.»

نمایندگان مجلس پیش از تصویب مصوبه جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز به آن انتقاد داشتند و خواستار توقف روند تصویب آن شده بودند.

اواخر سال گذشته، بیش از ۲۷۰ نماینده مجلس در نامه‌ای که در صحن مجلس قرائت شد و آن را برای پیگیری به روسای قوا ارسال کردند، خواستار حذف شورای عالی انقلاب فرهنگی از روند تصمیم‌گیری از کنکور و اجرای یک مصوبه مجلس در این زمینه شدند.

انتقاد اصلی نمایندگان مجلس این است که شورای عالی انقلاب فرهنگی صلاحیتی برای قانون‌گذاری در این زمینه ندارد و با وجود تصویب قانون در این زمینه از سوی مجلس، ضرورتی برای تصمیم‌گیری از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی نبود.

همچنین اختصاص دادن سهم بیشتر به سوابق تحصیلی داوطلبان برای ورود به دانشگاه‌ها، در حالی است که زیرساخت‌ها و کیفیت آموزشی در مناطق محروم ایران تفاوت فاحشی با دیگر مناطق کشور دارد.
در میانه اختلافات میان مجلس شورای اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی و همچنین انتقادها به حذف ادبیات فارسی از کنکور، غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، از این تغییرات جدید در کنکور دفاع کرد و در جدال مجلس شورای اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره کنکور، جانب دومی را گرفت.

حداد عادل روز شنبه، ۱۸ تیر، در پاسخ به سوال باشگاه خبرنگاران جوان در این باره گفت: «هرچه شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب کرد، باید اجرا شود.»
منتقدان حذف ادبیات از کنکور چه می‌گویند؟
اما در میان دروس عمومی حذف‌شده از کنکور، حذف ادبیات فارسی بیشترین واکنش‌ها را در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در پی داشته و تعدادی از معلمان و استادان ادبیات فارسی و همچنین برخی چهره‌های فرهنگی به آن اعتراض کرده‌اند.

خبرگزاری ایسنا از یک کارزار با عنوان «درخواست تجدیدنظر در حذف ادبیات فارسی از کنکور» خبر داده و اعلام کرد این کارزار از روز ۳۱ خرداد آغاز شده و برای جمع‌آوری امضا تا دو ماه ادامه خواهد داشت.

در متن نامه این کارزار که خطاب به رئیس‌ جمهور، رئیس مجلس و همچنین رئیس سازمان سنجش آموزش کشور نوشته شده، از آنان خواسته شده با توجه به اصل ۱۵ قانون اساسی در حذف درس ادبیات فارسی تجدید نظر شود.

سمانه عابدینی، دانشجوی دکترای ادبیات فارسی و مبتکر این کارزار، به ایسنا گفت حذف ادبیات از کنکور منجر به کمرنگ‌تر شدن ادبیات فارسی در مدارس ایران خواهد شد.

همچنین وحید عیدگاه طرقبه‌ای، استاد دانشگاه، به ایسنا گفت حذف ادبیات از کنکور سراسری «نشان می‌دهد که جنبه‌های ملی ما به شدت در حال ضعیف شدن و تضعیف شدن عمدی هستند.»

او در پاسخ به انتقادها مبنی بر این که زبان و ادبیات فارسی «تست‌پذیر نیست» هم گفت: «بخشی از این انتقادات به خاطر اطلاع نداشتن است و بخشی هم که عامانه می‌گویند، هدفشان تضعیف زبان فارسی است.»

به گفته این نویسنده، روش تستی برای آزمودن میزان دانش ادبی، پیشتر در المپیاد ادبیات تجربه شده و «بسیار کارآمد است» و نشان می‌دهد زبان فارسی «مانند دیگر زبان‌ها تست‌پذیر است».

حذف ادبیات فارسی از کنکور، واکنش‌هایی در میان هنرمندان هم داشته است. علی نصیریان، بازیگر تئاتر و سینمای ایران با اشاره به حذف ادبیات از کنکور گفت: «هر اقدامی که به حذف آموزش این‌ها منجر شود از نظر من نامطلوب است.»
روند تضعیف زبان فارسی در مدارس و جامعه
جنجال‌ها بر سر حذف ادبیات فارسی از کنکور، موضوع ضعف آموزش زبان و ادبیات فارسی در مدارس ایران را پیش کشیده است.

مرجانه فرشادی‌زاده یک دبیر ادبیات به خبرگزاری ایسنا گفت: «در گذشته چندین کتاب برای زبان و ادبیات فارسی داشتیم که الان بسیار محدود شده است. همچنین ساعتی که در هفته به این درس اختصاص داده شده، فقط یک ساعت است.»

به گفته این دبیر ادبیات فارسی، دانش‌آموزان ایرانی اکنون «در ادبیات ضعف دارند» و «میانگین درصد ادبیات در کنکور در میان داوطلبان حدود ۲۰ درصد است.»

همچنین روزنامه همدلی در گزارشی در این باره، با تاکید بر ضعف زبان و ادبیات فارسی در میان قشرهایی از ایرانیان به ویژه نوجوانان ایرانی نوشت: «کافی است به شیوه نگارش زبان رسمی کشورمان یعنی زبان فارسی از سوی عموم در فضای مجازی نگاهی بیندازید تا وضع خرابمان در این زمینه را دریابید.»

این روزنامه اضافه کرد «عمق فاجعه» وقتی است که خوانندگان پاپ و حتی «در مواردی خوانندگان موسیقی ردیفی» اشعار ادبیات فارسی را به درستی ادا نمی‌کنند.

برخی از معلمان و دبیران فارسی نیز این انتقاد را مطرح کرده‌اند که پیش از حذف ادبیات از کنکور، نظر نهادهای آموزشی کشور پرسیده نشده است.

همچنین در میان کاربران شبکه‌های اجتماعی، برخی نوشته‌اند که مسئولان جمهوری اسلامی پیشتر «دشمنی» خود با زبان و ادبیات فارسی را با تغییر کتاب‌های درسی ادبیات فارسی در مدارس نشان داده‌اند.

در سال‌های اخیر بارها تغییر کتاب‌های درسی به ویژه کتاب‌های ادبیات فارسی در مدارس جنجال‌برانگیز شده است.

سه سال پیش، فهرستی از حذفیات سال‌های اخیر کتاب‌های درسی ادبیات فارسی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد اشعار شاعران بزرگی چون هوشنگ ابتهاج (سایه)، رهی معیری، مهدی اخوان ثالث، نیما یوشیج و ایرج میرزا از کتاب‌های درسی حذف شده و در مقابل، شعرهایی از «شاعران انقلاب» از جمله شعر مرتضی امیری اسفندقه درباره محسن حججی، از نیروهای سپاه پاسداران که در سوریه کشته شد، گنجانده شده است.

همچنین دو سال پیش، هوشنگ مرادی کرمانی، عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی و نویسنده «قصه‌های مجید»، به تحریف این قصه در کتاب‌های درسی اعتراض کرد.

در داستان «سفرنامه اصفهان» از این مجموعه در کتاب فارسی پایه هفتم در دو جا عبارت «نماز خواندم» به متن این داستان اضافه شده است.