عمران خان: آمریکا «دیر یا زود» باید طالبان را به رسمیت بشناسد

عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان، گفت دولت آمریکا «دیر یا زود» باید دولت طالبان در افغانستان را به رسمیت بشناسد. این در حالی است که پنجاه روز پس از به قدرت رسیدن دولت طالبان در کابل، هنوز هیچ دولتی در جهان، حتی خود پاکستان، آن را به عنوان دولت رسمی افغانستان به رسمیت نشناخته است. اما پاکستان، چین و ترکیه، از خواست خود برای مذاکره با طالبان و ارتباط با آن گفته‌اند.

آقای خان روز شنبه در گفت‌وگو با شبکه «تی آر تی ورلد»‌ ترکیه گفت که آمریکا در پی سقوط کابل در ۱۵ اوت، وارد «بهت و گیجی» شده است و مردم آمریکا دنبال آن هستند که تقصیر را گردن کسی بیندازند و «نامنصفانه»، جو بایدن، رئیس‌جمهوری، را هدف گرفته‌اند.

عمران خان در هفته‌های گذشته کوشیده است کشورهای جهان را به رویکردی مثبت نسبت به حکومت طالبان در افغانستان سوق دهد. او در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل نیز در همین راستا سخن گفت. اما در عین حال، اسلام‌آباد هنوز طالبان را به رسمیت نشناخته است. شاه‌محمود قریشی، وزیر خارجه پاکستان، حدود دو هفته پیش گفته بود: «کسی برای به رسمیت شناختن آن‌ها عجله ندارد.» او افزوده بود که طالبان باید «حساس‌تر باشند و نسبت به افکار و هنجارهای بین‌المللی پذیراتر باشند.» او در عین حال افزوده بود که پاکستان، طالبان را به سوی تشکیل دولت فراگیر سوق می‌دهد و مدعی شد که به نظر می‌رسد که آنان نیز پذیرای چنین هدفی بوده‌اند.

آقای خان گفت، این‌ که پاکستان به تنهایی طالبان را به رسمیت بشناسد، «تغییر چندانی ایجاد نمی‌کند» و راه‌حل بهتر، به رسمیت شناختن همزمان آن از سوی جمعی از همسایگان و قدرت‌های منطقه است.

آمریکا در زمان دولت ترامپ به مذاکرات مستقیم با طالبان، بدون حضور دولت رسمی افغانستان، اقدام کرد. خروج نیروهای آمریکا از أفغانستان، بخشی از توافق آمریکا و طالبان بود که در سال ۲۰۲۰ بین دولت ترامپ و این گروه در دوحه، پایتخت قطر، امضا شد. طالبان از جمله وعده داده بود که به نیروهای آمریکا حمله نکند و  به القاعده و گروه‌های مشابه نیز اجازه فعالیت از خاک خود ندهد. اما به قدرت رسیدن سریع طالبان در پی خروج نیروهای آمریکا، باعث شده است که آمریکا و نهادهای مالی جهان روابط خود را با افغانستان قطع کنند. آمریکا دارایی‌های بانک مرکزی افغانستان به ارزش بیش از ۹ میلیارد دلار را مسدود کرده است و این اقدام، به پدید آمدن بحران نقدینگی برای دولت طالبان انجامیده است.

عمران خان با اشاره به این حرکت، گفت اگر آمریکا این پول‌ها را آزاد نکند، افغانستان به «اوضاعی آشوب‌بار» می‌رسد و آن‌وقت واشنگتن باید راه‌حلی پیدا کند. قریشی نیز قبلا خواهان آزادی این پول‌ها شده بود و گفته بود «پول افغانستان باید خرج مردم افغانستان شود.»

پاکستان در حال حاضر میزبان ۳.۵ میلیون پناهنده افغان است و در هراس از آن که بالا گرفتن بحران اقتصادی و انسانی در افغانستان، موجد تاثیرات بیشتری بر پاکستان نیز باشد.

بسیاری از رهبران طالبان در ۲۰ سال گذشته در پاکستان سکونت داشته‌اند و رابطه نزدیکی بین رهبران این گروه و رهبری دستگاه‌های نظامی و اطلاعاتی پاکستان برقرار است. آقای خان در پاسخ به این سوال که آیا «طرفدار طالبان است»، گفت که «مخالف راه‌حل‌های نظامی» است و می‌خواهد تخاصم در افغانستان از راه‌های صلح‌آمیز حل شود.

نخست‌وزیر پاکستان در این گفت‌وگوی مهم، همچنین علنا اعلام کرد که دولتش درگیر مذاکرات صلح با برخی از گروه‌های «طالبان پاکستان» است. این مذاکرات در خاک افغانستان صورت می‌گیرند و خان گفت اگر به نتیجه برسند، اعضای طالبان پاکستان، که حملات تروریستی بسیاری سازمان داده‌اند، «بخشیده خواهند شد.»

خان گفت جامعه جهانی نباید در مورد مسایل حقوق بشری «گزینشی» عمل کند و باید موضوع حصر کشمیر از سوی ارتش هند را نیز رسیدگی کند.

نخست‌وزیر پاکستان گفت که افغانستان دوره‌ای تاریخی را پشت سر می‌گذارد و در نتیجه آن، یا به سوی ثبات پس از چهل سال جنگ خواهد رفت و یا به سوی آشوب بیشتر که از جمله اثراتش، بحران‌های انسانی خواهد بود که بر تمام همسایه‌های آن کشور اثر می‌گذارد.

به رسمیت شناختن طالبان به‌خصوص به این علت پیچیده شده است که این گروه به‌رغم وعده‌های اولیه، رفتاری بسیار مشابه دورانی نشان داده است که پیش‌تر، پنج سال در قدرت بود. در آن پنج سال، حکومت طالبان را تنها سه کشور پاکستان، امارات متحده عربی، و عربستان سعودی به رسمیت می‌شناختند. اما اکنون به نظر می‌رسد که کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس میلی به رسمیت شناختن طالبان ندارند. طالبان در روزهای اخیر جلو ورود زنان را به بسیاری از مشاغل و دانشگاه‌ها گرفته است. در شهر هرات تصاویری از افرادی که در میدان‌های شهر به صورت علنی اعدام شدند، منتشر شده است و مقامات طالبان گفته‌اند که به این کار ادامه می‌دهند.

در عرصه بین‌المللی، شورای امنیت سازمان ملل در روز ۳۰ اوت قطع‌نامه ۲۵۹۳ را تصویب کرد که طالبان را به رسمیت نمی‌شناسد، و تاکید می‌کند که از خاک آن کشور نباید برای تهدید یا حمله به هیچ کشور دیگری یا امان دادن به تروریست‌ها و آموزش آن‌ها استفاده شود. روسیه و چین به این قطعنامه رای ممتنع دادند، اما آن‌ را وتو نکردند.

خان در پاسخ به پرسشی راجع به روابطش با آمریکا گفت که مقامات اسلام‌آباد و واشنگتن در تماس دایم هستند. آقای بایدن اما از زمان به قدرت رسیدن، یک بار هم به خان تلفن نکرده است.

حسن جاوید، استاد جامعه‌شناسی در دانشگاه علوم مدیریت لاهور در پاکستان، به روزنامه «فایننشال تایمز» لندن گفت: «پاکستان می‌خواهد خود را میانجی بین غرب و افغانستان قرار دهد، اما هنوز معلوم نیست که کسی چنین چیزی را بپذیرد. این موضع برای پاکستان در زمینه روابط با آمریکا هزینه‌بردار خواهد بود، پاکستان اما امیدوار است که بتواند به سوی چین جهت‌گیری کند.»

کارشناسان اما می‌گویند در دوران دولت آقای خان، روابط نزدیک چین و پاکستان با سابقه تاریخی طولانی که ریشه در سال‌های جنگ سرد و معادلات ژئوپلیتیک دارد، چنان که او امید داشت، گسترش نیافته است. محور این رابطه در سال‌های اخیر «گذرگاه اقتصادی چین و پاکستان» بوده است؛ بخشی از پروژه «کمربند و جاده» چین برای ساخت راه ابریشم جدید که قرار بود بیش از ۶۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای پاکستان به ارمغان آورد. اما حملات متعدد «طالبان پاکستان» به شهروندان چین، تاثیر بدی بر این پروژه گذاشته‌ است. در ماه آوریل شاهد حمله به سفیر چین در پاکستان بودیم، و در ماه ژوئیه حمله تروریستی به یک اتوبوس ۹ شهروند چین را کشت. طالبان پاکستان دست داشتن در این حمله را انکار کرده است.