واکسن های موجود در جهان چقدر بر سویه های متفاوت کرونا تاثیر دارد؟

ویروس‌هایی که با جهش ژنتیکی تغییر کرده‌اند سویه می‌نامندتمام ویروس‌ها به مرور زمان جهش پیدا می‌کنند یعنی رمز ژنتیکی آنها تغییر می‌کند و سارس-کرونای-۲ هم مستثنی نیست. ویروس کرونا از زمان شناسایی‌اش در اوایل سال ۲۰۲۰، هزاران جهش کرده است. به ویروس‌های جهش یافته، "سویه"، یا "واریانت" گفته می‌شود.

به گفته سازمان جهانی بهداشت بیشتر این تغییرات، تاثیری بر ویژگی‌های ویروس نداشتند و بسیاری از ویروس‌های جهش‌یافته، به مرور زمان ناپدید شده‌اند. اما گاهی بخت یار ویروس می‌شود و جهش، قابلیت زنده ماندن یا فرار از سیستم ایمنی یا تکثیر آن را بیشتر می‌کند.

دانشمندان در سراسر دنیا این تغییرهای ویروس کرونا را زیرنظر دارند تا به دولت‌ها کمک کنند اگر ویروس تغییر قابل‌ملاحظه‌ای کرد، راهکارهای متناسب را در پیش بگیرند.

اکنون نگاهی می‌اندازیم به مهمترین جهش‌های کرونا، سویه‌هایی که اکنون با نام‌های لاتین خوانده می‌شود و اینکه چقدر باید نگران این سویه‌های جدید بود.
سویه‌های اصلی کرونا کدامند؟
بیشترین نگرانی را چهار سویه کرونا ایجاد کرده‌اند: آلفا، بتا، گاما و دلتا که به ترتیب اولین بار در انگلستان، آفریقای‌جنوبی، بزریل و هند شناسایی شدند.

سازمان جهانی بهداشت این چهار گونه را "نگران‌کننده" اعلام کرده چون خطر بیشتری برای سلامت عمومی ایجاد می‌کنند، چون ویروس مسری‌تر شده یا باعث بیماری وخیم‌تری می‌شود یا واکسن‌ها بر آن کم‌اثرترند.
سویه دلتا چیست؟
سویه دلتا همه‌گیری‌های وسیعتر و شدیدتری از سه سویه دیگر ایجاد کرده و از این رو اکنون بیشتر محل توجه است. دلتا ۶۰ درصد از آلفا مسری‌تر است در حالیکه آلفا خودش ۵۰ درصد از اولین سویه کرونا مسری‌تر بود.

سویه دلتا در اردیبهشت و خرداد دومین اوج همه‌گیری را در هند باعث شد که بسیار مرگبار بود. این سویه در بریتانیا هم سویه غالب شده، در بیش از ۹۰ کشور دنیا شناسایی شده و باعث شیوع‌های تایید شده در آمریکا، چین، آفریقا، اسکاندیناوی و منطقه اقیانوس آرام شده است.

آمار بریتانیا نشان می‌دهد احتمال در کسانی که واکسن نزده‌اند، سویه دلتا دو برابر سویه آلفا باعث بستری شدن در بیمارستان می‌شود.

علاوه بر این، علائمی که سویه دلتا ایجاد می‌کند با سویه‌های قبلی تفاوت‌هایی دارد. علائم شایع کرونا طبق اعلام بهداشت و درمان ملی بریتانیا، سرفه شدید و مداوم، تب و ار دست رفتن حس بویایی و چشایی هستند.

اما پروفسور تیم اسپکتور که با استفاده از یک اپلیکیشن علائم کرونا را مطالعه می‌کند، می‌گوید در سویه دلتا تب بسیار شایع است اما از دست رفتن بویایی و چشایی در بین ده علامت رایج نیست. او می‌گوید این باعث می‌شود مبتلایان جوان، بیماری‌شان را یک "سرماخوردگی بد" تلقی کنند و بی‌آنکه متوجه باشند دیگران را مبتلا کنند.
سویه‌های دلتاپلاس و لاندا چطور؟
هند دوم تیر سویه دلتاپلاس را در فهرست سویه‌های "نگران‌کننده" قرار داد. دلتاپلاس نوعی از سویه دلتا است.

اداره سلامت عمومی بریتانیا ابتدا این زیرسویه را گزارش کرد، که به نسبت دلتا یک جهش اضافه (K۴۱۷N) در پروتئین شاخکی دارد. این پروتئین مثل کلیدی است برای ورود ویروس کرونا به سلول.

دلتا پلاس در بیش ده کشور دیگر هم یافت شده است، از جمله: آمریکا، بریتانیا، پرتغال، سوئیس، ژاپن، لهستان، نپال، روسیه و چین.

وزارت بهداشت هند می‌گوید دلتاپلاس مسری‌تر است، راحت‌تر به سلول‌های ریه می‌چسبد و احتمالا نوعی درمان دارویی به نام پادتن مونوکلونال بر آن تاثیر ندارد.
هند یک همه‌گیری بسیار مرگبار را پشت سر گذاشتویروس‌شناسان برجسته می‌گویند داده‌های کافی برای تائید این نظر وزارت بهداشت هند وجود ندارد و سازمان جهانی بهداشت هم آن را به عنوان یک سویه "نگران‌کننده" اعلام نکرده است.
سازمان بهداشت جهانی می‌گوید سویه لاندا باعث افزایش قابل‌ملاحظه ابتلا به کرونا در آمریکای جنوبی شده استاخیرا لاندا نیز به لیست سویه‌های "زیرنظر" اضافه شده، مواردی از همه‌گیری در چندین کشور به ویژه در آمریکای جنوبی و منطقه آند (پرو، شیلی، آرژانتین و اکوادور) به این سویه مربوط دانسته شده است. به گزارش "برنامه جهانی اشتراک داده‌های آنفلوآنزای پرندگان" که داده‌های کرونا را هم به اشتراک می‌گذارد، این سویه در بیش از سی کشور دیده شده است.

پابلو تسوکامایا استاد میکروب‌شناسی در دانشگاه کایه‌تانو هرِدیای پرو یکی ار پژوهشگرانی است که سویه لاندا را شناسایی کرده‌اند. او به بی‌بی‌سی گفت لاندا "احتمالا قابلیت سرایت بیشتری دارد، این تنها توضیح برای گسترش سریع آن است. این واقعیت ساده که لاندا مسری‌تر است یعنی افزایش بستری در بیمارستان و مرگ بیشتر".

پروفسور تسوکامایا می‌گوید نقل قول‌هایی شده که این سوبه ممکن است بیشتر باعث مشکلات روده شود اما مدرکی وجود ندارد که واکسن در مقابل آن ایمنی ایجاد نمی‌کند. سازمانی جهانی بهداشت می‌گوید برای شناحت بهتر این سویه به مطالعات بیشتری نیاز است.
مطالعات نشان می‌دهند واکسن‌های کرونای فعلی هنوز بر سویه‌های جدید موثرندآیا واکسن‌ها برای تمام سویه‌ها موثرند؟
خوشبختانه مطالعات نشان می‌دهند واکسن‌های فعلی هنوز بر سویه‌های جدید کرونا موثرند. البته اثربخشی این واکسن‌ها بر سویه‌های جدید کمتر از سویه‌های اولیه کرونا است، بخصوص بعد از یک نوبت تزریق.

در تحقیقی که اداره سلامت همگانی انگلستان انجام داد یک نوبت واکسن استرازنکا فقط ۳۳ ایمنی در مقابل سویه دلتا ایجاد کرد در حالیکه این رقم برای آلفا ۵۰ درصد بود. پس از نوبت دوم، اثربخشی استرازنکا به ۶۰ و فایزر به ۸۸ درصد برای دلتا رسید.

در تحقیق دیگری که دانشگاه آکسفورد انجام داد هر دو واکسن فایزر و استرازنکا بر سویه دلتا و کاپا که در هند شناسایی شد موثر بودند و شواهدی از فرار گسترده این سویه‌ها از سیستم ایمنی بدست نیامد.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا می‌گوید چون واکسن‌ها صددرصد موثر نیستند، سویه‌های جدید می‌توانند باعث بستری شدن در بیمارستان و حتی مرگ افراد واکسینه شوند بخصوص در کسانی که فقط یک نوبت واکسن زده‌اند.
برای بسیاری کشورها افزایش سرعت واکسیناسیون چالش بزرگی استچگونه با سویه‌های جدید مقابله کنیم؟
شیوع سویه دلتا باعث شده در بریتانیا فاصله بین نوبت اول و دوم را برای سالمندان کاهش دهند اما افزایش سرعت واکسیناسیون برای کشورهای کم‌درآمد یا با درآمد متوسط یک چالش بزرگ است. در بسیاری از این کشورها درصد اندکی از جمعیت هر دو نوبت واکسن را زده‌اند. از این رو در این کشورها بر زیرنظر گرفتن ویروس‌ها و شناسایی سریع تغییرهای ژنتیکی آن تاکید می‌شود تا بر این اساس با همه‌گیری مقابله کنند.

دکتر لالیت کانت متخصص همه‌گیرشناسی در هند می‌گوید: "ما باید تلاش‌مان را در تعیین توالی ژنتیکی ویروس‌های کرونا بیشتر کنیم تا سویه‌های خطرناک را زودتر شناسایی و برای مهار آنها اقدام کنیم."

با برداشتن محدودیت‌ها در هند، به عقیده دکتر کانت موج سوم در این کشور اجتناب‌ناپذیر است: "با اقدامات مناسب مثل زیرنظر داشتن جهش‌های ویروس و اعمال اکید دستورالعمل‌های بهداشتی می‌توانیم همه‌گیری را به تاخیر بیندازیم و مهار کنیم".
کارشناسان در کنار واکسیناسیون، تقویت سیستم‌های درمانی را در مقابله با کرونا مهم می‌دانندمسئله دیگری هم هست، اینکه با واکسیناسیون جقدر می‌توان بر این همه‌گیری غلبه کرد. پروفسور اس وی سوبرامانیان از آزمایشگاه بینش جغرافیایی در دانشگاه هاروارد معتقد است که "با واکسیناسیون نمی‌توان همه‌گیری را مهار کرد."

او می‌گوید بجای واکسیناسیون باید بر درمان و آماده‌سازی سیستم‌های بهداشت و درمان از نظر تخت، دستگاه تنفس مصنوعی، اکسیژن و نیروی انسانی تمرکز کرد.

او به بی‌بی‌سی گفت: "به عقیده من، راهی برای غلبه بر این ویروس وجود ندارد که به نظر می‌رسد جهش می‌کند، حتی بیشتر از زمان پیش از واکسیناسیون. اما می‌توانیم سیستمی را بسازیم که مردم را خاطرجمع کند مراقبت و درمان دردسترس، فراهم و ارزان است."

"الان بهترین وقت برای همسو کردن تلاش‌ها در جهت درمان و تقویت سیستم‌های بهداشت و درمان است."