آخرین همسر خاشقجی : جمال به بن‌سلمان خوش‌بین بود

یورونیوز :اندکی پس از ناپدید شدن جمال خاشقجی در دوم اکتبر سال ۲۰۱۸ ، یک زن مصری به نام حنان العتر با انتشار متن و عکس‌هایی در صفحه فیس‌بوک خود اعلام کرد تا لحظه ناپدید شدن منتقد سرشناس حکومت سعودی، همسر او بوده است. اما از آن زمان تاکنون، حنان العتر سکوت اختیار کرده بود از حضور در محافل عمومی و نیز شرکت در گفتگوهای رسانه‌ای امتناع می‌کرد. خانم العتر پس از ماه‌ها انتظار به درخواست گفتگوی یورونیوز پاسخ مثبت داد و حاضر شد به سوال‌هایی در مورد چگونگی ازدواجش با آقای خاشقجی و دلایل عدم اعلام عمومی این ازدواج پاسخ دهد. او در این گفتگو همچنین در مورد نحوه تحت تعقیب قرار گرفتن از سوی سیستم اطلاعاتی امارات عربی متحده و تلاشش برای استمداد از دادگستری آمریکا سخن گفته و توضیحاتی در مورد رابطه آقای قاشقجی با قطر و نظراتش در مورد محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی ارائه کرده است.

حنان العتر خود را یک زن اماراتی متولد مصر معرفی می‌کند که به مدت ۲۲ سال مهماندار هواپیمایی امارات بوده ولی پس از گذراندن دوره آموزش خبر‌نگاری در روزنامه اماراتیِ البیان به دنیای روزنامه‌نگاری و رسانه وارد شده است.

یورونیوز: چگونه با جمال خاشقجی آشنا شدید و این آشنایی چگونه به ازدواج منجر شد؟

حنان العتر: من رسانه‌های عربی را مدام رصد می‌کنم و به ویژه برخی از نویسندگان مطرح این رسانه‌ها را دنبال می‌کنم؛ جمال نیز یکی از این نویسندگان بود که من مخاطب آنها بوده یا هستم. ما در حاشیه نشست رسانه‌های عربی در سال ۲۰۰۹ با هم آشنا شدیم. از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۶ ما همدیگر را در امارات عربی متحده ملاقات می‌کردیم و در این مدت او هر مقاله‌ای را که می‌نوشت، پیش از انتشار با من در میان می‌گذاشت و به نظرات من در مورد آن بسیار اهمیت می‌داد. تا این که به بحرین منتقل شد و از آنجا به آمریکا گریخت. به محض ورود به ایالات متحده در سال ۲۰۱۷ با ارسال پیامکی از یک شماره تلفن آمریکایی از من خواست که در آمریکا به دیدنش بروم. برای من که مهماندار هواپیمایی امارات بودم کار دشواری نبود. در مارس سال ۲۰۱۸ در نخستین حضورم در واشنگتن، تولد او را(که برخلاف تاریخ شناسنامه‌اش در ماه مارس بود) در شرایطی که از همسر سومش علا جدا شده بود، جشن گرفتیم. در همان مهمانی جمال من را به عنوان دوست نزدیک خود به حاضران معرفی کرد. در سفر بعدی‌ام به آمریکا در آوریل ۲۰۱۸، جمال مرا با یک دسته گل و یک حلقه نامزدی غافلگیر کرد و گفت:«از این به بعد زندگی شما تغییر خواهد کرد و دیگر روی آرامش و امنیت را نخواهی دید.»؛ جمله‌ای که آن زمان چندان جدی نگرفتم. ما در تاریخ دوم ژوئن ۲۰‍۱۸ با قرائت خطبه امام و شهادت دو نفر، به عقد اسلامی یکدیگر درآمدیم.
جشن تولد آقای خاشقجی با حضور حنان العتر، مارس ۲۰۱۸، واشنگتنیورونیوز: منظور آقای قاشقجی از این که روی آرامش و امنیت را نخواهید دید، دقیقاً چه بود؟

حنان العتر: ما در هفته نخست آوریل ۲۰۱۸ نامزد کردیم و دو هفته بعد به محض این که از تورنتو وارد امارات شدم، تحت بازجویی ۱۷ ساعته سیستم اطلاعاتی این کشور قرار گرفتم. سپس از ۲۱ آوریل تا ۵ مه تحت بازداشت خانگی قرار گرفتم. آنها چمدان‌ها و گذرنامه من را نیز ضبط کردند و من و خانواده‌ام را در فهرست سیاه قرار دادند. من هیچ سابقه امنیتی در امارات نداشتم و دلیل این رفتار برایم مشخص نبود ولی وقتی تلفن همراهم را روشن کردند و پیام ابراز نگرانی جمال را همراه با تصویرش نشانم دادند، بازجویی‌ها سمت و سوی اصلی خود را پیدا کرد و بر رابطه ما دو نفر متمرکز شد. من در پی بررسی‌های سیستم امنیتی امارات تا ژوئیه ۲۰۲۰ در این کشور بودم و همین دلیل پس از خروج ترجیح می‌دادم که در رسانه‌ها ظاهر نشوم.

یورونیوز: وضعیت زندگی و شغل شما در این دو سالی که در امارات تحت پیگرد سیستم امنیتی این کشور قرار داشتید، چگونه بود؟

حنان العتر: هر بار که از سوی اطلاعات امارات احضار می‌شدم، مجبور بودم متعهد شوم که پس از بازجویی به زندگی عادی خودم برگردم و کارم را به عنوان مهماندار هواپیمایی امارات ادامه دهم. ژانویه سال ۲۰۱۹ بود که عربستان سعودی از من خواست تا مصاحبه‌ای علیه جمال انجام دهم اما من زیر بار نرفتم ولی وقتی که در ۱۲ فوریه ۲۰۱۹ از بیرمنگام وارد امارات شدم، گذرنامه من دوباره ضبط شد و من به مدت دو ماه بدون کار و درآمد خانه‌نشین شدم. سپس وکیل سعودی من توصیه کرد که این مصاحبه را انجام دهم. بنابراین من در ۲۵ فوریه ۲۰۱۹ به این کار تن دادم ولی این مصاحبه هیچ‌وقت پخش نشد چون که من در طول این مصاحبه بر موضعم در دفاع از جمال ایستادگی کردم.

یورونیوز: نظر شما در مورد تازه‌ترین گزارش اطلاعاتی ایالات متحده که به نقش ولیعهد سعودی در قتل جمال خاشقجی پرداخته، چیست؟

حنان العتر: هنوز زخم فقدان جمال کاملا التیام نیافته بود که این گزارش موجب شد تا دوباره این زخم سرباز کند و داغ دل من تازه شود. آیا اکنون من حق دارم از مقامات ترکیه و همچنین عربستان سعودی بخواهم که اعلام کنند، دقیقاً چه اتفاقی برای همسرم افتاده و پرونده قتل او با وجود این اطلاعات چه سرانجامی پیدا کرده است؟ من به عنوان فردی که تا زمان مرگ جمال خاشقجی همسر او بوده‌ام حق دارم که از تمام اطلاعاتی که ترکیه و عربستان در اختیار دارند، مطلع باشم و مقام‌های آمریکا نیز باید اطلاعاتشان را در اختیار من بگذارند.
حنان العتر، مهماندار هواپیمایی اماراتیورونیوز: شما در گفتگویی که پیش از این مصاحبه میان ما انجام شد، اشاره کردید که همچنان علامت سوال‌هایی در مورد نقش ترکیه در قتل همسرتان در ذهنتان وجود دارد، از جمله خانم ترک‌تباری به نام خدیجه چنگیز که از زمان مفقود شدن آقای خاشقجی صحنه‌گردان ماجرا بوده است. این خانم مدعی است که نامزد آقای قاشقجی بوده و در تدارک ازدواج رسمی با هم بوده‌اند، درست زمانی که تنها چند ماه از ازدواج شما و آقای قاشقجی گذشته بوده است.

حنان العتر: من این خانم را نمی‌شناسم ولی این را می‌دانم که همسرم سه روز قبل از عزیمت به استانبول در نیویورک با من بود. قرار ملاقات بعدی ما هم در هفته اول اکتبر بود. البته با هم هماهنگ کرده بودیم که اگر برنامه کاری من تغییر کرد، همدیگر را ۲۰ اکتبر ملاقات کنیم. همسر من چیزی در مورد این خانم و زن دیگری به من نگفته و برای من هم هنوز معلوم نشده که هدف این خانم از اقدام‌ها و ادعاهایی که مطرح می‌کند، چیست. او به مدت دو سال مدعی بود که با جمال نامزد کرده ولی سپس تاکید کرد که همسر اوست و بر مبنای همین ادعای تازه نیز با طرح شکایت در دادگاه‌های ایالات متحده در پی خون‌خواهی افتاده است.

در مورد نقش ترکیه باید این نکته را نیز یادآوری کنم که جمال قصد اقدام برای اخذ پناهندگی سیاسی از آمریکا نداشت چون اشتیاقی برای این که به عنوان یک مخالف سیاسی حکومت سعودی به شمار برود، نداشت. پس تصمیم گرفت تا از طریق خرید ملک در ترکیه گذرنامه این کشور را به دست بیاورد تا ابتکار عملش بیشتر شود. اما یک روزنامه‌نگار ترک که در مه ۲۰۱۸ با جمال در استانبول دیدار کرده به او توصیه کرده بود که این کار را نکند چون که ترکیه پناهگاه امنی برای او نیست. صحبت‌های این جلسه توسط اطلاعات ترکیه ضبط شده و روزنامه‌نگار ترک پس از ناپدید شدن همسرم تحت پیگرد قرار گرفت. سوال من این است که اگر سازمان اطلاعات ترکیه شوهر من را تحت نظر داشته، چرا از او محافظت نکرده است؟ همچنین چرا اطلاعات ترکیه پس از مفقود شدن او با من تماس نگرفته و خبر نداده است؟

یورونیوز: آیا شما برای دستیابی به حقیقت با دولت ایالات متحده، افراد صاحب نفوذ و مسئولان پرونده آقای خاشقجی ارتباطی برقرار کرده‌اید؟

حنان العتر: من از ورود به مجادله سیاسی این پرونده اجتناب کرده‌ام و پیگری موضوع را به وکلای مسئول پرونده خودم سپردم که آنها نیز با وزارت خارجه ایالات متحده تماس گرفتند و ضمن رد و بدل کردن اطلاعات کامل، درخواست پناهندگی سیاسی من در ایالات متحده را ارائه کردند. الان هم در این گفتگو برای نخستین بار اعلام می‌کنم که ارتباط لازم میان وکیل من و انیس کالامار، بازپرس سازمان ملل در پرونده جمال خاشقجی، برقرار شده است. من در عین حال در حال ثبت رسمی ازدواج دینی‌ام با جمال در آمریکا هستم تا در جریان پیگیری پرونده او به مشکلی برنخورم.
سند عقد اسلامی خانم العتر و آقای خاشقجییورونیوز: اجازه بدهید کمی در مورد آقای قاشقجی و افکارش گفتگو کنیم. به نظر شما دلیل اصلی شکافی که بین جمال خاشقجی و حکومت عربستان سعوی ایجاد شد، چه بود؟

حنان العتر: شکاف بین او و پادشاهی سعودی به تدریج و نه یک باره شروع به افزایش کرده بود اما یک رخداد این شکاف را تا حد زیادی افزایش داد. همسر من در جریان یک سخنرانی از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات آمریکا ابراز ناراحتی کرد و او را نماینده راست افراطی عنوان کرد. صبحت‌هایی که به مذاق حکومت سعودی خوش نیامد و موجب حصر خانگی او در سال ۲۰۱۶ شد. اما هنگامی که بحران خلیج فارس در سال ۲۰۱۷ آغاز شد، تلاش برای کشاندن دوباره او به صحنه رقابت «کثیف» رسانه‌ای موجب شد تا به حصر خانگی او پایان داده و به او اجازه سفر داده شود. اما وقتی که قصد داشت برای فعالیت رسانه‌ای به ابوظبی برود، از ورودش به امارات جلوگیری شد و به بحرین تبعید شد. او این اتفاق را یک هشدار جدی تلقی کرد و تصمیم گرفت که به آمریکا فرار کند. او با همسر سوم خود موافقت کرد که به ایالات متحده برود و سکوت کند اما به محض ورود، این توافق را نقض کرد و شروع کرد به شرکت در محافل رسانه‌ای؛ اقدامی که جدایی آن‌ها را کلید زد.

البته هر چند که جمال حامی دموکراسی، حقوق بشر و حقوق زنان بود ولی از مخالفت تند و تیز با پادشاهی عربستان اجتناب می‌کرد. او میانه رو بود و نمی خواست به عنوان یک مخالف جدی حکومت عربستان سعودی طبقه‌بندی شود. چنان که وقتی به او پیشنهاد کردم به دوحه برود و از حمایت قطر برخوردار شود، به شدت مخالفت کرد.

یورونیوز: شما به قطر اشاره کردید، رابطه آقای خاشقجی با حکومت قطر چگونه بود؟

حنان العتر: رابطه شوهرم با قطر خوب و متعادل بود اما همه آنچه در مورد کمک مالی حکومت قطر به او گفته می‌شود، طبق آنچه جمال با اطمینان به من گفته، دروغ بزرگی است.

یورونیوز: نگاه جمال خاشقجی به محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی چگونه بود؟

حنان العتر: صادقانه بگویم، جمال از روی کار آمدن او استقبال کرد و به او خوش‌بین بود زیرا او را جوانی می‌دانست که فرصت اصلاحات در صحنه سیاسی عربستان را خواهد داشت و امیدوار بود که بن سلمان عربستان را دموکراتیک‌تر و از طریق مبارزه با فساد، اقتصاد و سیاست این کشور را شفاف‌تر کند و از نظرات خیرخواهانه مردم در اداره کشور استقبال و استفاده کند.

یورونیوز: از سخنان شما این گونه استنباط می‌شود که قتل خاشقجی تنها نتیجه یک سوء تفاهم میان او و حکومت عربستان بوده؛ آیا نظر شخصی شما هم چنین است؟

حنان العتر: دقیقا نمی‌‌توانم بگویم ولی شاید اگر نماینده‌ای از جانب حکومت سعودی با او ملاقات می‌کرد، او از نظر من آمادگی این را داشت که به آغوش پادشاه سعودی بازگردد. حتی در طول سفر سال ۲۰۱۸ محمد بن سلمان به واشنگتن او مشتاقانه منتظر بود تا با از اطراف ولیعهد سعودی با او تماس بگیرند و ترتیب یک جلسه مشترک را بدهند. جمال بارها به من گفته بود که قصد ندارد از دایره حکومت سعودی خارج شود و با به راه انداختن جار و جنجال خود را به عنوان مخالف این حکومت مطرح کند.