رمدسیویر ایرانی تولید هند بود، فقط بسته‌بندی عوض شده بود؛ چه کسی راست می‌گوید؟
رأی دهید
«ستاد فرمان اجرایی امام» پیشروترین نهادی است که مراحل ساخت واکسن کرونا را در ایران سپری می‌کند. «محمد مخبر»، رئیس این مجموعه تاکنون اظهارات بسیاری را در خصوص تولید واکسن مطرح کرده است که بسیاری از آن‌ها حتی قابلیت بررسی ندارد؛ چرا که او بیشتر در آینده زندگی می‌کند و آمارهایی مطرح شده از سوی او، مربوط به آن بازه‌های زمانی است که هنوز رخ نداده است. این ستاد با «موسسه دانش‌بنیان برکت» به تولید واکسن کرونای ایرانی ورود کرد و تا به اینجای کار ظاهرا به موفقیت‌هایی نیز دست یافته است. در این گزارش نگاهی خواهیم داشت به ادعای مطرح شده از سوی مقامات ستاد طی دوران شیوع کرونا. پیش از آن مطرح کردن یک خبر که صحت آن را پس از مطالعه این گزارش باید از خود بپرسیم: «محمد مخبر، رئیس ستاد اجرایی فرمان امام ۱۷شهریور۱۳۹۹ اعلام کرد به ویروس کرونا مبتلا شده و برای درمان خود از داروهای ضد کرونای تولید ستاد اجرایی فرمان امام استفاده می‌کند.»
وعده دروغ
محمد مخبر روز ۲۱بهمن۱۳۹۹ گفته بود در فاز اول تولید واکسن ایرانی پیش از پایان سال یعنی کمتر از چهار هفته دیگر سه میلیون دوز واکسن ایرانی این مجموعه ساخته خواهد شد. این در حالی است که نتایج اولیه فاز آزمایشی انسانی کرونا پایان خرداد۱۴۰۰ مشخص خواهد شد و آن زمان است که سازمان غذا و دارو این واکسن را تایید یا رد خواهد کرد.
اما مخبر ادعاهای دیگری را نیز مطرح کرده است؛ او می‌گوید تا پیش از اتمام بهار ۱۴۰۰، پنج میلیون واکسن دیگر تولید خواهد شد و قرار است تولیدات واکسن در ایران در فازهای دیگری نیز ادامه داشته باشد.
حتی پیش از این «حجت نیکی ملکی»، رئیس مرکز اطلاع‌رسانی ستاد اجرایی فرمان امام در تاریخ ۸دی۱۳۹۹ گفته بود تا ۴۰ روز آینده (۱۸ بهمن) تولید واکسن ایرانی کرونا با ظرفیت ۱.۵ میلیون دوز در ماه تحت نظارت ستاد آغاز می‌شود.
اظهاراتی که از اساس نادرست است و در حال حاضر که دو روز از اسفند ماه گذشته است، این ستاد وعده‌های دیگری می‌دهد که به آینده دورتر مربوط می‌شود.
خارجی‌های متقاضی واکسن داخل
در جای دیگری رئیس ستاد فرمان اجرایی امام گفته است تا تاریخ ۲۱ بهمن۱۳۹۹ ، بیش از پنج کشور از داخل و خارج از منطقه تقاضای پیش‌خرید واکسن ایرانی کرونا را داشته‌اند.
او حتی یک گام فراتر گذاشته و توضیح می‌دهد: «تا زمانی که نیاز داخلی ایران از تامین واکسن برآورده نشود، قصد صادرات واکسن را ندارند.»
کمتر از چهار روز بعد، رئیس ستاد اجرای فرمان امام است که پشت تریبون رفته و اظهارات خودش را نقض می‌کند: «تاکنون هیچ کشوری متقاضی واکسن ایرانی نبوده؛ البته در سایت‌های خودشان درباره مذاکره خرید واکسن ایرانی صحبت‌هایی شده، اما درخواست رسمی از سوی کشوری نداشتیم.»
تولید واکسن ایرانی؛ یک شوخی!
اگر به یاد داشته باشید، اولین روزهایی که خبر آزمایش واکسن کرونای ایرانی روی انسان منتشر شد و در شبکه‌های اجتماعی کاربران با هشتگ «واکسن بخرید»، اعتراض مجازی ِهمه جانبه را در خصوص تهیه واکسن متوجه مقامات کرده بودند، نامه‌ای از سوی ۱۶۷ داروساز ایرانی روز ۷دی۱۳۹۹ منتشر شد؛ در این نامه خطاب به «محمدرضا شانه‌ساز»، رییس سازمان غذا و دارو نوشته شده بود که مطالعات بالینی در ایران برای تولید واکسن کرونا در حد یک شوخی است. آن‌ها پرسیده بودند که «با کدام جرات ادعای تولید چنین واکسنی را داریم؟»
این داروسازان خواسته بودند، هرچه سریع‌تر واکسن کرونا از کشورهای دیگر خریداری شود و نوشتند: «چرا اجازه بدهیم تولید یک محصول این‌قدر تخصصی را ساده جلوه دهند؟ ما که قابلیت خرید چند فریزر برای انتقال و نگهداری واکسن را نداریم، تجهیزات تولید واکسن آن هم برای ۸۰ میلیون نفر را داریم؟»
در این نامه حداقل ۱۶۷ نفر از داروسازان ایرانی شهادت می‌دهند، ساخت واکسن در ایران در شرایط فعلی امکان‌پذیر نیست.
برای روشن‌تر شدن موضوع ابتدا نگاهی کوتاه خواهیم داشت به ماجرای تولید واکسن «آنفلوآنزا» در ایران.
پروپاگاندا و واکسن آنفلوآنزای داخلی
از تابستان ۱۳۹۹ که هنوز پیک سوم و مرگ‌بار کرونا در ایران آغاز نشده بود، دغدغه‌هایی در خصوص تهیه و تزریق واکسن آنفلوآنزا با آغاز فصل سرما در میان مردم شکل گرفت.
مقامات خبر دادند که مذاکرات برای خریدار واکسن آنفلوآنزا انجام شده و در شهریور ماه تا ۱۶میلیون واکسن وارد ایران خواهد شد. در این میان حتی خبرهایی در خصوص ساخت واکسن آنفلوآنزای ایرانی نیز مطرح شد.
«سورنا ستاری»، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری روز ۱۰مهر۱۳۹۹، اعلام کرد: «واکسن آنفلوآنزا در کشور تا آبان تولید می‌شود و تا پایان سال می‌توان تمام نیاز کشور را با تولید داخلی برطرف کرد.»
در نهایت حدود دو میلیون و نیم دوز واکسن که سهمیه جهانی هرساله ایران از واکسن آنفلوآنزا است، وارد کشور شد. هرچند قرار بود براساس اولویت‌بندی‌ها کادر درمان و سپس زنان باردار و گروه‌های پرخطر دیگر اولویت تزریق‌کنندگان واکسن باشند، خبر رسید بالغ بر ۱۵۰۰ دوز واکسن برای نمایندگان مجلس شورای اسلامی ارسال شده است؛ هرچند در نهایت با توجه افشای این موضوع واکسن‌ها پس داده شد.
سوالی که می‌توان مطرح کرد، این است: «پس سرانجام واکسن آنفلوآنزای ساخت ایرانی چه شد؟»
پاسخ را «محمدرضا شانه‌ساز»، رئیس سازمان غذا و دارو تنها ۵ روز پس از اظهارات معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری مبنی بر تولید واکسن در آبان‌ماه این‌گونه شرح داد: «هدف این است که تا سال آینده واکسن آنفلوآنزای هم در داخل کشور تولید شود. هر چند مقرر بود این اتفاق در سال جاری رخ دهد ولی به دلیل تحریم، برخی از مواد اولیه مورد نیاز به موقع به دست شرکت‌های دانش‌بنیان نرسید. اما در سال آینده واکسن آنفولانزای ایرانی تولید می‌شود.»
بدین شکل، بازی تولید واکسن آنفلوآنزا توسط جمهوری اسلامی رسماً پایان یافت.
عنوان این موضوع نیز حائز اهمیت است که ساخت واکسن آنفلوآنزا در ایران از سال ۱۳۷۸ در انستیتو پاستور، کلید خورد و قرار شد در سال ۱۳۸۱ با هزینه یک میلیارد تومانی طرح پایلوت این پروژه انجام شود. طی این دهه نیز هرساله خبر تولید و عرضه واکسن آنفلوآنزا از سوی یکی از مقامات مطرح شده است؛ اما واقعیت هیچ واکسنی تولید نشده است.
دروغ محض
پس از این موضوع بود که ساخت واکسن کرونای تولید داخل ایران با توجه به اینکه شرکت‌های بزرگ جهانی به موفقیت‌هایی در این خصوص دست یافته بودند، دوباره جان گرفت.
نگاهی ساده به روایت تولید واکسن در جمهوری اسلامی نشان می دهد، نامه ۱۶۷ داروساز ایرانی بی‌دلیل نبود؛ «آیا ایران قابلیت ساخت واکسن کرونا را دارد یا خیر؟» این سوال را از یک داروساز ساکن ایران که در یک شرکت داروسازی معروف ایرانی کار می‌کند، پرسیدیم او که به دلایل امنیتی نمی‌خواهد نامش فاش شود، می‌گوید: «موضوع ساخت واکسن ایرانی یک دروغ محض است. اصلا چنین چیزی در ایران حتی تولید نشده است.»
او در بخشی از پاسخش پرده از واقعیتی تلخ بر می‌دارد که داروی «رمدسیویر» که می‌گفتند تولید داخل ایرانی است . از هند وارد ایران می‌شده و در یک شرکت داروسازی ایرانی بسته‌بندی آن عوض می‌شده تا به عنوان تولید داخلی معرفی شود: «ببینید دقیقاً موضوع واکسن کرونا مثل قضیه داروی رمدسیویر است. روزهای اولیه که اعلام شد این دارو برای بیماران کرونایی خوب است، سریعاً این دارو وارد کشور شد، اما دقیقا چه کار کردند؟ آمدند در تلویزیون و رسانه‌ها در بوق و کرنا کردند که ما دارو را تولید کردیم. حالا اتفاقی که افتاد چه بود؟ این دارو از کشور هند وارد ایران شد و ما در شرکتمان که اسم نبریم بهتر است، بسته‌بندی رو عوض می‌کردیم.»
او تاکید می‌کند که ماجرای ساخت واکسن ایرانی نیز دقیقا مانند داروی رمدسیویر است و در خصوص ساخت واکسن کرونا توسط ستاد اجرای فرمان امام نیز توضیح داد: «خیلی ساده است؛ چرا انستیتو پاستور می‌رود سراغ ساخت واکسن مشترک با کشور کوبا؟ من به عنوان یک داروساز ایرانی می‌گوید هر نوع اطلاعاتی که ستاد فرمان اجرای امام ارائه کرده تاکنون، دروغ محض بود.»
این داروساز در خصوص تولید واکسن ایرانی کرونای ستاد فرمان اجرایی امان احتمال می‌دهد که طی سال آینده و پس از وارد کردن میزان دوزهای بیشتر، همان اقدامی صورت خواهد گرفت که پیش از این با داروی رمدیسیور انجام شد.
پدر و دختر
روز ۱۷شهریور۱۳۹۹، خبرگزاری «ایلنا» در خبری کوتاه که عموماً در خبرهای رپورتاژی این‌گونه مطرح می‌شود، آورده بود: «محمد مخبر، رئیس ستاد اجرایی فرمان امام به کرونا مبتلا شده است و دوره درمان را با استفاده از داروهای تولید داخل ضد کرونا آغاز کرده است. شرکت‌های دارویی زیر مجموعه ستاد اجرایی فرمان امام از مهم‌ترین تولیدکنندگان داروهای ضد کرونا در کشور هستند و طبق گفته‌ها واکسن کرونای این مجموعه به زودی وارد تست انسانی می‌شود.»
اینکه آقای مخبر به کرونا مبتلا شده است یا خیر را نمی‌توان مانند بسیاری از اظهارات او تایید یا تکذیب کرد؛ دقیقاً مانند لحظه‌‌ای که دختر او «طیبه مخبر» به‌عنوان اولین ایرانی، واکسن ساخته‌شده توسط ستاد فرمان اجرایی امام را تزریق کرد!
وعده دروغ
محمد مخبر روز ۲۱بهمن۱۳۹۹ گفته بود در فاز اول تولید واکسن ایرانی پیش از پایان سال یعنی کمتر از چهار هفته دیگر سه میلیون دوز واکسن ایرانی این مجموعه ساخته خواهد شد. این در حالی است که نتایج اولیه فاز آزمایشی انسانی کرونا پایان خرداد۱۴۰۰ مشخص خواهد شد و آن زمان است که سازمان غذا و دارو این واکسن را تایید یا رد خواهد کرد.
اما مخبر ادعاهای دیگری را نیز مطرح کرده است؛ او می‌گوید تا پیش از اتمام بهار ۱۴۰۰، پنج میلیون واکسن دیگر تولید خواهد شد و قرار است تولیدات واکسن در ایران در فازهای دیگری نیز ادامه داشته باشد.
حتی پیش از این «حجت نیکی ملکی»، رئیس مرکز اطلاع‌رسانی ستاد اجرایی فرمان امام در تاریخ ۸دی۱۳۹۹ گفته بود تا ۴۰ روز آینده (۱۸ بهمن) تولید واکسن ایرانی کرونا با ظرفیت ۱.۵ میلیون دوز در ماه تحت نظارت ستاد آغاز می‌شود.
اظهاراتی که از اساس نادرست است و در حال حاضر که دو روز از اسفند ماه گذشته است، این ستاد وعده‌های دیگری می‌دهد که به آینده دورتر مربوط می‌شود.
خارجی‌های متقاضی واکسن داخل
در جای دیگری رئیس ستاد فرمان اجرایی امام گفته است تا تاریخ ۲۱ بهمن۱۳۹۹ ، بیش از پنج کشور از داخل و خارج از منطقه تقاضای پیش‌خرید واکسن ایرانی کرونا را داشته‌اند.
او حتی یک گام فراتر گذاشته و توضیح می‌دهد: «تا زمانی که نیاز داخلی ایران از تامین واکسن برآورده نشود، قصد صادرات واکسن را ندارند.»
کمتر از چهار روز بعد، رئیس ستاد اجرای فرمان امام است که پشت تریبون رفته و اظهارات خودش را نقض می‌کند: «تاکنون هیچ کشوری متقاضی واکسن ایرانی نبوده؛ البته در سایت‌های خودشان درباره مذاکره خرید واکسن ایرانی صحبت‌هایی شده، اما درخواست رسمی از سوی کشوری نداشتیم.»
تولید واکسن ایرانی؛ یک شوخی!
اگر به یاد داشته باشید، اولین روزهایی که خبر آزمایش واکسن کرونای ایرانی روی انسان منتشر شد و در شبکه‌های اجتماعی کاربران با هشتگ «واکسن بخرید»، اعتراض مجازی ِهمه جانبه را در خصوص تهیه واکسن متوجه مقامات کرده بودند، نامه‌ای از سوی ۱۶۷ داروساز ایرانی روز ۷دی۱۳۹۹ منتشر شد؛ در این نامه خطاب به «محمدرضا شانه‌ساز»، رییس سازمان غذا و دارو نوشته شده بود که مطالعات بالینی در ایران برای تولید واکسن کرونا در حد یک شوخی است. آن‌ها پرسیده بودند که «با کدام جرات ادعای تولید چنین واکسنی را داریم؟»
این داروسازان خواسته بودند، هرچه سریع‌تر واکسن کرونا از کشورهای دیگر خریداری شود و نوشتند: «چرا اجازه بدهیم تولید یک محصول این‌قدر تخصصی را ساده جلوه دهند؟ ما که قابلیت خرید چند فریزر برای انتقال و نگهداری واکسن را نداریم، تجهیزات تولید واکسن آن هم برای ۸۰ میلیون نفر را داریم؟»
در این نامه حداقل ۱۶۷ نفر از داروسازان ایرانی شهادت می‌دهند، ساخت واکسن در ایران در شرایط فعلی امکان‌پذیر نیست.
برای روشن‌تر شدن موضوع ابتدا نگاهی کوتاه خواهیم داشت به ماجرای تولید واکسن «آنفلوآنزا» در ایران.
پروپاگاندا و واکسن آنفلوآنزای داخلی
از تابستان ۱۳۹۹ که هنوز پیک سوم و مرگ‌بار کرونا در ایران آغاز نشده بود، دغدغه‌هایی در خصوص تهیه و تزریق واکسن آنفلوآنزا با آغاز فصل سرما در میان مردم شکل گرفت.
مقامات خبر دادند که مذاکرات برای خریدار واکسن آنفلوآنزا انجام شده و در شهریور ماه تا ۱۶میلیون واکسن وارد ایران خواهد شد. در این میان حتی خبرهایی در خصوص ساخت واکسن آنفلوآنزای ایرانی نیز مطرح شد.
«سورنا ستاری»، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری روز ۱۰مهر۱۳۹۹، اعلام کرد: «واکسن آنفلوآنزا در کشور تا آبان تولید می‌شود و تا پایان سال می‌توان تمام نیاز کشور را با تولید داخلی برطرف کرد.»
در نهایت حدود دو میلیون و نیم دوز واکسن که سهمیه جهانی هرساله ایران از واکسن آنفلوآنزا است، وارد کشور شد. هرچند قرار بود براساس اولویت‌بندی‌ها کادر درمان و سپس زنان باردار و گروه‌های پرخطر دیگر اولویت تزریق‌کنندگان واکسن باشند، خبر رسید بالغ بر ۱۵۰۰ دوز واکسن برای نمایندگان مجلس شورای اسلامی ارسال شده است؛ هرچند در نهایت با توجه افشای این موضوع واکسن‌ها پس داده شد.
سوالی که می‌توان مطرح کرد، این است: «پس سرانجام واکسن آنفلوآنزای ساخت ایرانی چه شد؟»
پاسخ را «محمدرضا شانه‌ساز»، رئیس سازمان غذا و دارو تنها ۵ روز پس از اظهارات معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری مبنی بر تولید واکسن در آبان‌ماه این‌گونه شرح داد: «هدف این است که تا سال آینده واکسن آنفلوآنزای هم در داخل کشور تولید شود. هر چند مقرر بود این اتفاق در سال جاری رخ دهد ولی به دلیل تحریم، برخی از مواد اولیه مورد نیاز به موقع به دست شرکت‌های دانش‌بنیان نرسید. اما در سال آینده واکسن آنفولانزای ایرانی تولید می‌شود.»
بدین شکل، بازی تولید واکسن آنفلوآنزا توسط جمهوری اسلامی رسماً پایان یافت.
عنوان این موضوع نیز حائز اهمیت است که ساخت واکسن آنفلوآنزا در ایران از سال ۱۳۷۸ در انستیتو پاستور، کلید خورد و قرار شد در سال ۱۳۸۱ با هزینه یک میلیارد تومانی طرح پایلوت این پروژه انجام شود. طی این دهه نیز هرساله خبر تولید و عرضه واکسن آنفلوآنزا از سوی یکی از مقامات مطرح شده است؛ اما واقعیت هیچ واکسنی تولید نشده است.
دروغ محض
پس از این موضوع بود که ساخت واکسن کرونای تولید داخل ایران با توجه به اینکه شرکت‌های بزرگ جهانی به موفقیت‌هایی در این خصوص دست یافته بودند، دوباره جان گرفت.
نگاهی ساده به روایت تولید واکسن در جمهوری اسلامی نشان می دهد، نامه ۱۶۷ داروساز ایرانی بی‌دلیل نبود؛ «آیا ایران قابلیت ساخت واکسن کرونا را دارد یا خیر؟» این سوال را از یک داروساز ساکن ایران که در یک شرکت داروسازی معروف ایرانی کار می‌کند، پرسیدیم او که به دلایل امنیتی نمی‌خواهد نامش فاش شود، می‌گوید: «موضوع ساخت واکسن ایرانی یک دروغ محض است. اصلا چنین چیزی در ایران حتی تولید نشده است.»
او در بخشی از پاسخش پرده از واقعیتی تلخ بر می‌دارد که داروی «رمدسیویر» که می‌گفتند تولید داخل ایرانی است . از هند وارد ایران می‌شده و در یک شرکت داروسازی ایرانی بسته‌بندی آن عوض می‌شده تا به عنوان تولید داخلی معرفی شود: «ببینید دقیقاً موضوع واکسن کرونا مثل قضیه داروی رمدسیویر است. روزهای اولیه که اعلام شد این دارو برای بیماران کرونایی خوب است، سریعاً این دارو وارد کشور شد، اما دقیقا چه کار کردند؟ آمدند در تلویزیون و رسانه‌ها در بوق و کرنا کردند که ما دارو را تولید کردیم. حالا اتفاقی که افتاد چه بود؟ این دارو از کشور هند وارد ایران شد و ما در شرکتمان که اسم نبریم بهتر است، بسته‌بندی رو عوض می‌کردیم.»
او تاکید می‌کند که ماجرای ساخت واکسن ایرانی نیز دقیقا مانند داروی رمدسیویر است و در خصوص ساخت واکسن کرونا توسط ستاد اجرای فرمان امام نیز توضیح داد: «خیلی ساده است؛ چرا انستیتو پاستور می‌رود سراغ ساخت واکسن مشترک با کشور کوبا؟ من به عنوان یک داروساز ایرانی می‌گوید هر نوع اطلاعاتی که ستاد فرمان اجرای امام ارائه کرده تاکنون، دروغ محض بود.»
این داروساز در خصوص تولید واکسن ایرانی کرونای ستاد فرمان اجرایی امان احتمال می‌دهد که طی سال آینده و پس از وارد کردن میزان دوزهای بیشتر، همان اقدامی صورت خواهد گرفت که پیش از این با داروی رمدیسیور انجام شد.
پدر و دختر
روز ۱۷شهریور۱۳۹۹، خبرگزاری «ایلنا» در خبری کوتاه که عموماً در خبرهای رپورتاژی این‌گونه مطرح می‌شود، آورده بود: «محمد مخبر، رئیس ستاد اجرایی فرمان امام به کرونا مبتلا شده است و دوره درمان را با استفاده از داروهای تولید داخل ضد کرونا آغاز کرده است. شرکت‌های دارویی زیر مجموعه ستاد اجرایی فرمان امام از مهم‌ترین تولیدکنندگان داروهای ضد کرونا در کشور هستند و طبق گفته‌ها واکسن کرونای این مجموعه به زودی وارد تست انسانی می‌شود.»
اینکه آقای مخبر به کرونا مبتلا شده است یا خیر را نمی‌توان مانند بسیاری از اظهارات او تایید یا تکذیب کرد؛ دقیقاً مانند لحظه‌‌ای که دختر او «طیبه مخبر» به‌عنوان اولین ایرانی، واکسن ساخته‌شده توسط ستاد فرمان اجرایی امام را تزریق کرد!
دیدگاه خوانندگان
۴۲
Chokam - ری، ایران
اولین داروی کرونا که FDA تایید کردتوی تابستون بود همین نام رمدسیویر اما از شرکت گیلیاد- کالیفرنیا بود و وریدی هم مصرف میشه
یکشنبه ۳ اسفند ۱۳۹۹ - ۰۸:۳۹
۴۲
Chokam - ری، ایران
اولین داروی کرونا که FDA تایید کردتوی تابستون بود همین نام رمدسیویر اما از شرکت گیلیاد- کالیفرنیا بود و وریدی هم مصرف میشه
یکشنبه ۳ اسفند ۱۳۹۹ - ۰۸:۳۹
۴۲
Chokam - ری، ایران
اولین داروی کرونا که FDA تایید کردتوی تابستون بود همین نام رمدسیویر اما از شرکت گیلیاد- کالیفرنیا بود و وریدی هم مصرف میشه
یکشنبه ۳ اسفند ۱۳۹۹ - ۰۸:۳۹
۴۲
Chokam - ری، ایران
اولین داروی کرونا که FDA تایید کردتوی تابستون بود همین نام رمدسیویر اما از شرکت گیلیاد- کالیفرنیا بود و وریدی هم مصرف میشه
یکشنبه ۳ اسفند ۱۳۹۹ - ۰۸:۳۹
۴۲
Chokam - ری، ایران
اولین داروی کرونا که FDA تایید کردتوی تابستون بود همین نام رمدسیویر اما از شرکت گیلیاد- کالیفرنیا بود و وریدی هم مصرف میشه
یکشنبه ۳ اسفند ۱۳۹۹ - ۰۸:۳۹