وعده آب و برق مجانی؛ خمینی گفت یا نگفت؟

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- رییس جمهوری روز یکشنبه 12 بهمن 1399 و در چهل و دومین سالروز بازگشت امام خمینی به میهن گفت‌:
 
«امام گفت ما کاری می‌کنیم که آب و برق برای مردم مجانی شود و این دولت افتخار می‌کند که این کار را انجام داده و ما توانستیم برای افرادی که مصرف کمی دارند، برق و آب و گاز مجانی است. بنابراین همه پیش‌بینی‌های امام در تاریخ تثبیت شد و درست از آب در آمد. شعار زشتی که خناسان در دست گرفته بودند، پایان یافت و معلوم شد که دولت جمهوری اسلامی ایران،‌ دولت حامی مستضعفان است.»
 
به همین خاطر برخی از حسن روحانی انتقاد کرده‌اند که چرا بحثی را که هر سال شبکه‌های ماهواره ای راه می‌اندازند تازه کرده و جمله عباس امیر انتظام سخنگوی دولت مهندس بازرگان را به رهبر فقید انقلاب نسبت داده است؟
 
سال هاست که بر سر این که آیا امام ، وعده آب و برق رایگان داد یا نه، بحث می‌شود.
 
به همین خاطر درست سه سال قبل و پس از آن که رسول صدر عاملی کارگردان کنونی و خبرنگار روزنامه اطلاعات در نوفل لو‌شاتو در یک برنامه تلویزیونی تأکید کرد امام هرگز چنین سخنی نگفته است، در مقاله‌ای یادآور شدم: اصل وعده آب و برق رایگان درست است اما اولا نه برای همه که برای کم درآمدها. ثانیا نه پیش از پیروزی انقلاب که یک ماه بعد و در قم و ثالثا نه ابتدا به ساکن که پس از مصاحبه سخنگوی دولت موقت.
 
چون دوباره این بحث درگرفته ابتدا بخش هایی از آن مطلب را مجددا می‌آورم و در پایان نکات تازه ای را می‌افزایم. (با این توضیح که برای پرسش تکراری نمی‌توان پاسخ تازه آورد. از این رو اگر ناگزیر از تکرار بخش‌هایی از آن مقاله هستم پیشاپیش از خوانندگانی که یش‌تر خوانده اند پوزش می‌خواهم).
 
1. امام خمینی هرگز نه در نجف و نه در پاریس وعده آب و برق مجانی نداد. 
 
2. از ابتدا تا انتهای سخنرانی بهشت زهرا در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ یک کلمه هم درباره آب و برق مجانی نیست و این تصور که این بخش سانسور می‌شود نادرست است. اتفاقا اگر بنا بر سانسور باشد باید بیشتر به این بخش حساسیت نشان دهند که «پدران ما چه حقی داشتند که سرنوشت ما را تعیین کنند. سرنوشت هر ملتی به دست خودش است.»
 
وعده آب و برق مجانی؛ امام خمینی گفت یا نگفت؟ 
 
3. این که امام «هیچ گاه» از «آب و برق مجانی» نگفته هم درست نیست چون سه بار به این موضوع اشاره کرده‌اند منتها باز تأکید می کنم نه در نوفل لوشاتو و نه در تهران و روز ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ بلکه در قم.
 
اول بار:
 
در پیام ۱۴ ماده‌ای نهم اسفند سال ۵۷، قبل از ترک تهران به مقصد قم: «من به دولت راجع به مجانی کردن آب و برق و بعضی چیزهای دیگر فعلا برای طبقات کم‌بضاعتی که در اثر تبعیضات خانمان‌‌برانداز رژیم شاهنشاهی دچار محرومیت شده‌اند و با برپایی حکومت اسلامی به امید خدا این محرومیت‌ها برطرف خواهد شد، سفارش اکید نمودم که عمل خواهد شد.» - صحیفه نور، ج۶
 
دوم: در بدو ورود به قم (۱۰ اسفند ۵۷) در سخنرانی مدرسه فیضیه: «ما علاوه بر این که زندگی مادی شما را می‌خواهیم مرفه بشود، زندگی معنوی شما را هم می‌خواهیم مرفه باشد. شما به معنویات احتیاج دارید. معنویات ما را بردند اینها. دل خوش نباشید که مسکن فقط می‌سازیم، آب و برق را مجانی می‌کنیم برای طبقه مستمند، اتوبوس را مجانی می‌کنیم برای طبقه مستمند، دل‌خوش به این مقدار نباشید. معنویات شما را، روحیات شما را عظمت می‌دهیم؛ شما را به مقام انسانیت می‌رسانیم.» - صحیفه نور، ج۶، ص ۲۶۳
 
سوم: روز جمعه ۱۱ اسفند ۵۷ در کتابخانه مدرسه فیضیه خطاب به خبرنگار روزنامه اطلاعات: «هر چه زودتر باید مشکل مسکن برای بی‌خانمان‌ها و فقرای ایران حل گردد و برای هر خانواده، مسکن مورد نیازشان تأمین شود. آب و برق برای فقرا و بی‌بضاعت‌ها باید مجانی گردد. به نظر من بیشتر انقلابیون واقعی یعنی آنها که نیروی عظیم و کوبنده این انقلاب بودند، مردم غیر مرفه بودند. کسانی که بیشترین کشته‌ها را دادند و با نیروی ایمان واقعی و اعتقاد راسخ، باعث پیروزی انقلاب شدند، همان کسانی بودند که به هیچ وجه اشرافی و مرفه نبودند و از طبقه پابرهنه بودند.» - صحیفه امام، ج۶، ص ۲۶۲
 
4. نکته جالب اما این است که چنان که اشاره شد قبل از امام سخنگوی دولت موقت (عباس امیرانتظام) بود که در هشتم اسفند ۱۳۵۷ و قبل از سفر امام به قم وعده آب و برق مجانی البته با قید کم‌درآمدها را مطرح کرد و در واقع اشاره رهبر فقید انقلاب به این بود که در امور مادی نباید توقف کرد: «دل‌خوش به این مقدار نباشید که آب و برق شما مجانی می‌شود...»
 
  5. سه بار اشاره امام به آب و برق مجانی محدود به همان اسفند ۱۳۵۷ است و دیگر تکرار نشد. همین سه بار اشاره در اسفند ۵۷ چنان بود که صدای مهندس بازرگان را درآورد و در پیام تلویزیونی نخست‌وزیر با صراحتی بی‌سابقه که ناشی از سال‌ها آشنایی و دوستی بود، گفت: « آقا، شما هم که ما را کلافه کرده‌اید با این آب و برق مجانی».
 
در سخنان آقای روحانی البته دو بی‌دقتی به چشم می‌خورد. اولی تعبیر پیش‌بینی است. حال آن که پیش‌بینی معنی دیگری دارد.
 
دوم این که چون از آن سفر و همراهی امام جا ماند و چند روز دیگر هم بود و به لندن رفت تا خانواده را به ایران برگرداند از آن روزها تجربه نزدیک ندارد و دقت لازم را اعمال نکرده و 10 اسفند قم را با 12 بهمن بهشت زهرا اشتباه گرفته است.
 
(نویسنده این سطور در دانشگاه تهران منتظر ورود امام خمینی بود اما ترجیح دادند در دانشگاه توقف نکنند و به بهشت زهرا بروند. چرا که اگر قرار بر سخنرانی در دانشگاه هم بود در یک روز سه سخنرانی باید انجام می شد).
 
در پایان این را هم بیاورم که تأکید رسانه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان بر این وعده از دو وجه مایه شگفتی است: اول این که اگر مردم به خاطر آب و برق رایگان به خیابان آمدند چرا اصرار دارند آن دوران را برای همه طبقات رفاه‌آمیز تصویر کنند؟ دوم این که مگر تا سال‌ها بعد از انقلاب و تا قبل از هدف‌مندی یارانه‌ها بهای آب و برق ناچیز نبود و با حذف یارانه غیر مستقیم با وعده پرداخت یارانه مستقیم گران نشد؟ کافی است به قبوض آب و برق خود پیش از پرداخت یارانه 45 هزارتومانی نگاهی بیندازید!