شکایت کانادا از خامنه‌ای و فرماندهان سپاه بابت سرنگونی هواپیما چه پیامدی دارد؟

ایران وایر - فرامرز داور : ۲۴۵ روز پس از سرنگون کردن هواپیمای غیرنظامی اوکراینی با ۱۷۶ مسافر و خدمه توسط موشک‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در آسمان تهران، دو شکایت جمعی از سوی خانواده‌های قربانیان در دادگاه‌های کانادا علیه دولت جمهوری اسلامی، آیت‌الله «علی خامنه‌ای» و جمعی از فرماندهان ارشد سپاه به جریان افتاده است.
 
***
شکایت‌ها از علی خامنه‌ای و جمعی از فرماندهان ارشد سپاه چند روز پس از سرنگون کردن هواپیما، در یکی از دادگاه‌های انتاریو ثبت شده اما به گفته مقام‌های قضایی کانادا، به دلیل شیوع ویروس کرونا مقدمات به جریان افتادن آن‌ها به تاخیر خورده بودند.

یکی از این شکایت‌ها با عنوان «عمل تروریستی ساقط کردن هواپیمای غیرنظامی»، بر اساس قانون کانادایی «عدالت برای قربانیان تروریسم» به صورت دسته جمعی تنظیم شده است.
 

کانادا دولت جمهوری اسلامی را «حامی تروریسم» شناسایی و مصونیت‌های سیاسی و دولتی ایران را لغو کرده است. به همین دلیل، مقام‌های ارشد حکومتی ایران را قابل محاکمه در دادگاه‌های کانادا می‌داند.
به محض طرح دعوایی علیه مقام‌های یک دولت خارجی، دولت کانادا موظف است به نمایندگی از دادگاه، موضوع را به اطلاع افراد و نهادهایی که از آن‌ها شکایت شده است، برساند.
 
بر اساس گزارش «روزنامه نشنال‌پست» کانادا، یک مقام عالی‌رتبه وزارت خارجه این کشور در نامه‌ای که تاریخ اول سپتامبر (یازدهم شهریور) را دارد، موضوع این شکایت را به وزارت امور خارجه ایران اطلاع داده است.
نبود رابطه سیاسی بین ایران و کانادا و تعطیلی سفارت‌خانه دو کشور، به غیر از شیوع ویروس کرونا، ظاهرا دلایل دیگری در تاخیر اطلاع‌رسانی این شکایت به مقام‌های ایران بوده‌اند.
 
در حالی که دولت کانادا سرگرم یافتن راهی برای ارسال این نامه بود، وکیل یکی از این شکایت‌های گروهی گفته است پیش از اقدام دولت کانادا، از طریق ایمیل شکایت موکلانش را به اطلاع افرادی که از آن‌ها شکایت شده، رسانده است که در میان آن‌ها، افرادی از رده‌های فرماندهی سپاه پاسداران قرار دارند.
 
بر اساس گفته یکی از وکلا، نسخه‌ای از دادخواستی که در آن از آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی هم شکایت شده، از طریق ایمیل به دفتر وی ارسال و رسید آن نیز دریافت شده است.
هم‌چنین نسخه‌ای از دادخواست را برای سفارت‌خانه‌های جمهوری اسلامی در استرالیا و انگلیس هم ارسال و رسید آن دریافت کرده‌اند.
 
هدف از این کار، اطمینان از اطلاع داشتن افرادی است که از آن‌ها شکایت شده است. این حق برای افراد وجود دارد که با حضور در دادگاه یا اعزام نماینده و وکیل، از خود دفاع کنند. بر اساس گزارش‌ها، انتظار می‌رود جلسات دادگاه در ماه اکتبر (بین مهر و آبان امسال) آغاز شود.
 
رویه جمهوری اسلامی، حضور پیدا کردن در دادگاه‌های خارجی نیست. به احتمال فراوان، نماینده‌ای از سوی دولت، آیت‌الله خامنه‌ای یا فرماندهان سپاه در این دادگاه حاضر نخواهد شد. در موارد پیشین، زمانی که رای دادگاهی در امریکا در مراحل تجدیدنظر علیه دولت ایران بود، حکومت ایران با استخدام وکیل تلاش می‌کرد رای نهایی را به نفع خود تغییر دهد یا در دیوان عالی جلوی اجرای آن را بگیرد.
 
 بیشتر مواردی که دولت و مقام‌های حکومتی ایران در دادگاه‌های امریکا به طور غیابی محاکمه و محکوم شده، مربوط به موارد حمایت از گروه‌هایی هم‌چون «حزب‌الله» لبنان و «جهاد اسلامی» فلسطین بوده‌اند. اما محاکمه دولت، رهبر جمهوری اسلامی و فرماندهان ارشد سپاه در کانادا امری بی سابقه در ۴۱ ساله عمر نظام حاکم بر ایران است.
 
هواپیمای غیرنظامی اوکراین روز ۱۸ دی ماه ۱۳۹۸، لحظاتی پس از بلند شدن از زمین، در آسمان تهران هدف دو فروند موشک سپاه قرار گرفت و همه مسافران و خدمه آن در دم کشته شدند. این سرنگونی ساعاتی پس از حمله موشکی سپاه به پایگاه هوایی امریکا در خاک عراق و در پاسخ به کشته شدن «قاسم سلیمانی»، فرمانده نیروی «قدس»، شاخه برون مرزی سپاه توسط حمله هوایی امریکا در فرودگاه بغداد رخ داد.
 
«امیرعلی حاجی‌زاده»، فرمانده نیروی هوافضای سپاه و مسوول عملیات موشک‌زنی به پایگاه امریکایی گفته بود مقام‌های ایرانی پس از پرتاب موشک، در انتظار پاسخ نظامی ایالات متحده بودند: «اما بنا بر ملاحظاتی از بستن آسمان کشور خودداری شد.»
 
جمهوری اسلامی پاسخ مناسبی به ابهامات موجود درباره دلایل نبستن آسمان کشور در زمانی که احتمال خطر حمله نظامی وجود داشته، نداده و فوری نسبت به پاک‌سازی محل سقوط بر خلاف تعهد بین‌المللی عمل و سه روز هم ساقط کردن این هواپیما را انکار کرده است. به همین دلیل، این فرضیه مطرح است که با این اقدامات، در صدد بوده از هواپیماهای غیرنظامی مسافری به عنوان سپر انسانی در برابر حمله امریکا استفاده کند که یک عمل غیرقانونی و جرم بین‌المللی است.
 
امیرعلی حاجی‌زاده پیش‌تر گفته بود که همان روز احتمال حمله موشکی امریکا به مقر رهبری آیت‌الله خامنه‌ای وجود داشته است اما با جمع کردن شهروندان ایرانی، تصمیم به پخش مستقیم سخنرانی رهبر جمهوری اسلامی از تلویزیون گرفتند و با این کار، احتمال حمله امریکا خنثی شد.
این اظهارات، مستند مهمی در دادگاه در استفاده از سپر انسانی است که می‌تواند به محکومیت مقام‌های جمهوری اسلامی منجر شود.