کرونا؛ آیا مسافران می توانند با خیال راحت سفر هوایی داشته باشند؟

بسیاری از خطوط هوایی برای برقراری مجدد پروازهایشان برنامه‌ریزی می کنند ولی قبل از آن باید خطر کرونا را کاهش دهندبی بی سی :یکی از پیامدهای همه‌گیری جهانی کرونا کاهش چشمگیر مسافرت‌های هوایی بوده که در مقایسه با اوایل سال ۲۰۲۰، روزانه حدود ۸۰ درصد کمتر شده‌اند. اما پس از برقراری مجدد پروازها، آیا مسافران می‌توانند با خیال راحت سفر کنند یا در خطر بیماری خواهند بود؟

پس از شیوع کرونا بعضی از خطوط هوایی تمام پروازهای خود را متوقف کردند و برخی دیگر هم فقط پروازهای باری دارند تا هم زنجیره تامین کالاهای ضروری برقرار بماند هم درآمدی داشته باشند.

اما حالا بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی برای بازگرداندن هواپیماهای مسافریشان به آسمان برنامه‌ریزی می‌کنند مثلا شرکت رایان ایر قصد دارد از ماه ژوییه ۴۰ درصد پروازهایش را برقرار کند و شرکت ایزی جت برخی از پروازهایش را حدود دو هفته دیگر از سر خواهد گرفت. ایرفرانس، کی‌ال‌ام و لوفت‌هانزا هم تقریبا یک ماه دیگر پروازهای محدودی را آغاز خواهند کرد.

پروازهای شرکت هواپیمایی مجارستان، ویز ایر، هم شروع شده است. در بریتانیا، با اعمال مقررات جدید از هفته آینده، شرایط کمی پیچیده شده است. بعد از این، مسافران موظفند بعد از ورود به کشور، خود را دو هفته قرنطینه کنند.
کرونا و هواپیما
کرونا پدیده‌ای نسبتا جدید است به همین دلیل اطلاعات دقیق و کامل درباره سرایت آن بین مسافران هواپیما در دست نیست، با این حال پیش از این درباره چگونگی شیوع سایر بیماری‌های تنفسی در هواپیما تحقیق شده است.

بر اساس اطلاعات موجود، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا سعی می‌کند مسافران دو ردیف عقب و دو ردیف جلو هواپیما را که علائم بیماری شدید دارند ردیابی کنند.

در سال ۲۰۱۸ محققان دانشگاه ایموری در آتلانتا، مسیر حرکت مسافران و خدمه پرواز در داخل هواپیما را مدل‌سازی کردند تا تاثیر آن در انتقال بیماری‌های عفونی تنفسی را بررسی کنند. آنها به این نتیجه رسیدند که "قطرک‌های حاوی عامل بیماری‌زا، بعید است در فاصله‌ای بیش از یک متر مستقیما کسی را آلوده کنند. به همین دلیل سرایت آن به یک ردیف جلو و یک ردیف پشت مسافر آلوده، محدود می‌شود."
 

بر خلاف این نتیجه‌گیری، همین پژوهشگران پیشتر تحقیقی درباره مسافران مبتلا به سارس یا آنفلوآنزا انجام داده بودند که در واقع نشان می‌داد در فاصله بیشتر از یک متر هم این بیماری‌ها منتقل می‌توانند منتقل شوند.

توضیحی که برای این تناقض مطرح شده این است که این افراد با لمس سطوح در فرودگاه، آلوده شده‌اند نه از راه استنشاق قطرک‌های آلوده.

شبیه‌سازی‌ها همچنین نشان می‌دهند رفت و آمد مکرر خدمه هواپیما و تماس دائم آنها با مسافران متعدد، باعث آلودگی‌های جدید شده و در نتیجه "حضور نیافتن خدمه پرواز در هواپیما در وقت بیماری ضروریست."

در همین حال مقامات بهداشتی کانادا می‌گویند بعد از تایید ابتلای دو مسافر به کرونا که از گوانجوی چین به تورنتو پرواز کرده بودند، مورد دیگری پیدا نکرده‌اند. این پرواز پانرده ساعته ۳۵۰ مسافر داشت.
هوای داخل هواپیما
بسیاری افراد فکر می‌کنند نشستن در فضای بسته برای مدت طولانی باعث انتقال عفونت می‌شود ولی سرمهندس شرکت بزرگ هوافضای ایرباس عقیده متفاوتی دارد.

ژان بریس دومون می‌گوید طراحی هواپیماهای مدرن به نحویست که هوای داخل هواپیما پاک است: "از نظر ریاضی، هر دو تا سه دقیقه، هوا تجدید می‌شود، یعنی ۲۰ تا ۳۰ مرتبه در ساعت هوای اطراف هر کس کاملا نو می‌شود."

به زبان ساده هوای بیرون از راه موتور وارد هواپیما و با هوای بازیافتی داخل هواپیما مخلوط می‌شود. دلیل بازیافت هوای داخل هواپیما حفظ دما و رطوبت مناسب است. هوای داخل هواپیما، از فیلترهای ذرات معلق با بازدهی بالا موسوم به هپا ( HEPA) عبور می‌کند که مشابه فیلترهایی هستند که در بیمارستان‌ها استفاده می‌شوند. قطر ویروس کرونای ۲۰۱۹ حدود ۱۲۵ نانومتر است (هر نانومتر یک میلیاردم متر است). فیلترهای هوای هواپیما می‌تواند ذرات معلق ۱۰ نانومتر و بزرگتر را تصفیه کنند.
سرمهندس ایرباس می‌گوید هوای داخل هواپیماهای مدرن پاک استآقای دومون می‌گوید: "استانداردهای فیلترهای هپا در حمل ونقل هوایی تجاری جز بالاترین استانداردهاست. آنها ۹۹.۹۷ درصد ذرات معلق کوچک با اندازه مشابه ویروس کرونا را فیلتر می‌کنند."

او می‌گوید جریان هوای داخل هواپیما به گونه‌ای طراحی شده که خطر عفونت را پایین می‌آورد: "هوا عمودی جریان پیدا می‌کند یعنی از بالای سر وارد شده و از زیر پا خارج می‌شود. این باعث محدود شدن سطح انتشار می‌شود بنابراین مسافر ردیف اول نمی‌تواند مسافر ردیف ۲۰ را آلوده کند."

آیا این کفایت می‌کند؟ مسافرانی که از جایشان بلند می‌شوند یا خدمه که در طول هواپیما راه می‌روند می‌توانند این جریان منظم از بالا به پایین هوا را مختل کنند و مسیر حرکت ذرات معلق را در هوا تغییر دهند.

دکتر جولیان تنگ، فوق تخصص ویروس‌شناسی و دانشیار دانشگاه لستر می‌گوید فیلترهای هپا نمی‌توانند تمام ذرات یا هواپخش‌های (aerosol) کرونا را قبل از استنشاق دیگران تصفیه کنند. او یکی از پژوهشگرانی است که درباره راه‌های کاهش انتقال کرونا از راه استنشاق تحقیق و نتایج آن را بتازگی منتشر کرده‌اند. او می‌گوید:

"فیلتر در سطح کلان هوا را تصفیه می‌کند اما در سفر هوایی، بیشترین سرایت حین مکالمه رو در رو از فاصله کم اتفاق می‌افتد. انتقال هواپخش‌ها از فاصله نزدیک همان چیزیست که باید در هواپیما، قطار و اتوبوس نگران آن بود. این بزرگ‌ترین خطر است".
ایرباس برای سیستم‌های تشخیص خطر کرونا با شرکت زیست‌فناوری ژاپنی کونیکو همکاری می‌کنددکتر تنگ می‌گوید این خطر حتی در فاصله دورتر هم کاملا از بین نمی‌رود: "اینکه ویروس کرونا چقدر در هوا می‌ماند به عوامل مختلفی بستگی دارد. برای افراد مختلف هم فرق می‌کند. بستگی به وضعیت عفونت فرد آلوده هم دارد و نمی‌شود گفت تمام قطرات پس از دو متر روی زمین می‌افتند. بعضی از قطرک‌های کوچک‌تر می‌توانند در هوا معلق بمانند و تا ۱۶ متر دورتر بروند و ممکن است ناقل ویروس باشند."

دکتر تنگ و همکارانش می‌گویند شواهدی که اهمیت انتقال بیماری‌های عفونی مثل کرونا، مرس، سارس و آنفلوآنزا از راه هوا را نشان می‌دهد همینطور رو به افزایشند اما به آنها توجه کافی نشده است.

ولی آقای دومون اعتقاد دارد که اقدامات احتیاطی ساده مانند زدن ماسک و سرفه و عطسه در گودی آرنج این خطر را کاهش می‌دهند: "من می‌خواهم این را دقیقا روشن کنم که ما از مردم می‌خواهیم ماسک بزنند". به عقیده او ماسک و تعویض سریع هوا خطر انتقال را پایین می‌آورند.
برخی از خطوط هواپیمایی از مسافران می‌خواهند ماسک بزنند یا صورتشان را بپوشانندآیا حفظ فاصله اجتماعی در هواپیما مثلا خالی نگه داشتن صندلی‌های میانی کار معقولی است؟ در حال حاضر بعضی از خطوط هوایی در حال بررسی این موضوع هستند ولی به عقیده مایکل اولری مدیر عامل رایان ایر این کاری "احمقانه" است. آقای دومون هم می‌گوید"به نظر ما هم این به کاهش خطر کمکی نمی‌کند."

دکتر تنگ هم همین نظر را دارد: "مشکل این است که اگر در قسمت اکونومی هواپیما کنار شخصی نشسته‌اید با فاصله‌ای حدود نیم متر، قطرک‌هایی که هر عطسه یا سرفه پخش می‌کنند قبل از اینکه به زمین یا سیستم فیلتر هواپیما برسد و تصفیه شود، به شما می‌رسد."

انجمن بین المللی حمل و نقل هوایی (یاتا)، یک "نقشه راه ایمنی زیستی" دقیق طراحی کرده تا دولت‌ها برای راه‌اندازی خطوط هوایی از آن الگوبرداری کنند.

قسمت اعظم این برنامه نه روی خود پرواز بلکه روی زمان سپری شده در فرودگاه تمرکز دارد. در فرودگاه معمولا افراد زیادی در تماس قرار می‌گیرند از این رو هدف یاتا رساندن مدت این تماس‌ها به حداقل ممکن است.

یاتا در نتیجه خواستار این شده که:

مایکل اولری مدیر عامل رایان ایر می‌گوید برخی محدودیت‌ها را "احمقانه و غیر قابل اجرا" می‌داندیاتا خطر ابتلا در خود هواپیما را نسبتا پایین برآورد می‌کند و طبق گفته نیک کریم معاون یاتا "حفظ فاصله داخل هواپیما لازم نیست".

او می‌گوید این تاکید باید بر نظافت کامل، پیشرفته و مکرر داخل هواپیما و اقداماتی مثل جلوگیری از تجمع مسافران در جاهای خاص باشد. از جمله ممنوعیت صف برای رفتن به توالت."

آقای کریم می‌گوید پیام اصلی این است که "هیچ راه حل قطعی برای جلوگیری از سرایت بیماری وجود ندارد."

دکتر تنگ می‌گوید با رعایت احتیاط با هواپیما سفر خواهد کرد: "اگر سوار هواپیما شوم، ماسک می‌زنم. صد در صد نیست ولی حداقل تا اندازه‌ای محافظت می‌کند."