در «آزمایشگاه بیولوژیکی آمریکا» در قزاقستان چه خبر است و چرا رسانه‌های روسی به آن حمله می‌کنند؟
رأی دهید
تازه‌ترین ادعا مبنی بر این نگرانی بود که نیروهای نظامی آمریکا در آزمایشگاه مرجع مرکزی (سی آر ال) در آلماتی سلاح‌های بیولوژیک علیه روسیه و چین می‌سازند که در ادامه تلاش‌های اطلاعاتی روسیه برای بی‌اعتبار کردن آزمایشگاه‌های بیولوژیکی ساخت ایالات متحده آمریکا در کشور‌های شوروی سابق است.
دولت قزاقستان اصرار دارد که آزمایشگاه مرجع مرکزی در انجام هدف‌های تعریف‌شده خود که کمک فعال به کشور در برابر تهدیدهای بیولوژیکی از جمله ویروس جدید کرونا است، موفق بوده است.
اما منابع خبری طرفدار روسیه می‌گویند که دولت قزاقستان هیچ کنترلی بر این مراکز ندارد و در یکی از این سایت‌ها نوشته شده که قزاقستان میزبان "پایگاه‌های نظامی ثبت‌نشده و غیر‌رسمی ایالات‌متحده و ناتو" است.
این آزمایشگاه، که ساخت آن برای وزرات دفاع ایالات متحده آمریکا ۱۰۰ میلیون دلار هزینه داشت، در سال ۲۰۱۶ شروع به کار کرد.
کارزار رسانه‌ای
بنا بر گزارش‌ها این ماجرا در آغاز سال جاری با مطلب ناشناسی در یوویژن وبلاگ چندان شناخته نشده‌ای در آلماتی شروع شد.
نویسنده ادعا کرده بود که "بنا بر اطلاعاتی که از یکی از کارکنان آزمایشگاه مرجع مرکزی به دست آورده است، ویروس مرگبار کرونا در این آزمایشگاه ساخته شده است".
این ادعا سپس پایه‌ای برای خبر‌های سایت‌های طرفدار کرملین مانند روس‌وسنا و استان‌رادار قرار گرفت و باعث شد که توجه به این آزمایشگاه جلب شود و اتهامات و ادعاهایی مطرح شد.
۲۵ مارس استان‌رادار در مطلبی نوشت " به نظر می‌رسد که شواهد کافی برای این که این ویروس ساخته دست بشر باشد نداریم... آنچه مهم است و ما را قانع می‌کند وجود آزمایشگاه بیماریهای واگیردار در قزاقستان است که چند سال است تحت کنترل ارتش و نیروهای نظامی آمریکاست".
در تاریخ ۲۵آوریل یکی از این مقالات در وبلاگ تندروی طرفدار کرملین، کلنل کاساد بازنشر شد که در آن آمده بود: "بعضی‌ها ممکن است تعجب کنند که چرا سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی (اتحاد نظامی روسیه با هفت ایالت شوروی سابق) کاری انجام نمی‌دهد. آیا جای تعجب نیست که نیروهای نظامی ایالات متحده آمریکا با آزادی کامل در قزاقستان، کشور همسایه و متحد روسیه در پیمان امنیت دسته‌جمعی (سی اس تی او) فعالیت می‌کنند؟"
سایت‌های روسی و سایت‌های طرفدار روسیه در قزاقستان در این باره موضع مشترکی گرفتند. این سایت‌ها سری مقالاتی از سیاستمداران مخالف دولت قزاقستان منتشر کردند که خواستار تعطیلی آزمایشگاه مرجع مرکزی بودند.
۷آوریل، یک سایت طرفدار دولت قزاقستان به نام تودی که با مواضع ضد‌آمریکایی خود شهرت دارد در مطلب مفصلی ادعا کرد که آزمایشگاه ساخت آمریکا کمکی به تلاش‌های قزاقستان در مبارزه با ویروس کرونا نکرده است. در ادامه در تأئید این ادعا به نتیجه یک نظر‌سنجی اشاره کرده است که در آن ٪۹۲ از شرکت‌کنندگان مخالف حضور آزمایشگاه مرجع مرکزی در قزاقستان بودند.
"منابع خبری تأئید‌نشده"
در تاریخ ۷ مه بخش مانیتورینگ بی‌بی‌سی مطلب مورد اشاره را در یوویژن پیدا نکرد. خبری از این مطلب در سایت تودی قزاقستان هم نبود. بنا بر سایت مستقل فکت‌چک قزاقستان آخرین موج اتهامات و ادعا‌ها، مبتنی بر "گزارش پر‌سرو‌صدایی بود که در یوویژن منتشر و سپس پاک شده بود و نمی‌توان آن را به عنوان منبع رسانه‌ای پذیرفت".
فکت چک در مطلب تحلیلی طولانی ۱۵ آوریل خود نوشت "مطلب قزاقستان تودی نمونه‌ای از پروپاگاندا است. عجیب است که می‌بینیم یکی از منابع رسانه‌ای اصلی قزاقستان از منابع خبری نامعتبر و دروغ استفاده می‌کند و خوانندگان خود را گمراه می‌کند. به طور کلی، این کار مانند حمله رسانه‌ای به قزاقستان و مردم آن است".
در نتیجه‌گیری نهایی این مطلب آمده است "واقعیت این است که آزمایشگاه مرجع مرکزی نقش چندانی در این ماجرا نمی‌تواند داشته باشد... ویروس کرونا که بیماری کووید ـ ۱۹ را ایجاد کرده است نه در این آزمایشگاه و نه در گواردیسکی (انستیتوی تحقیقات بیولوژیکی در قزاقستان) ساخته شده است...".
فکت‌چک همچنین بعضی از ادعا‌های روس‌وسنا را رد کرده است و آنها را "توهمات دیوانه‌وار" نامیده است. برای مثال در این مطلب ادعا شده است که حمله ۷ فوریه به روستا‌های دونقان در جنوب قزاقستان تلاش آمریکا برای "از بین بردن شاهدان" پروژه نظامی بیولوژیکی فرستادن ویروس کرونا به چین بوده است.
نویسندگان طرفدار کرملین
حجم بزرگی از مطالبی که در سایت‌های روسیه یا قزاقستان منتشر یا بازنشر شده با مشارکت یا نقل‌قول‌هایی از نیکیتا مندکوویچ است، او مقاله‌نویس ثابت اسپوتنیک، سایت خبری طرفدار کرملین است. همچنین مغز متفکر گروه تحلیلی اوراسیا و یکی از هواداران شناخته‌شده پروژه اتحادیه اقتصادی اوراسیا (ای‌ای‌یو) است.
او تردید‌هایی را در مورد دست داشتن آزمایشگاه مرجع مرکزی در همه‌گیری کووید ـ ۱۹ دارد و این ادعا را " بسیار جنجال‌برانگیز" توصیف کرده است.
او در مطلبی می‌گوید:"اما مجموعه‌ای از شواهد موجود به طور آشکاری نشان می‌دهد که نیروهای نظامی آمریکا از "مرکز پژوهشی قزاقستان برای قرنطینه و بیماریهای مشترک انسان و حیوان"( که آزمایشگاه مرجع مرکزی هم در آنجا قرار دارد) و همچنین از مراکز دیگر تحقیقاتی محلی، برای تدارک حمله‌های بیولوژیکی به روسیه و چین در صورت اخذ چنین تصمیم‌گیری سیاسی، می‌توانند بهره‌برداری کنند".
ویکتوریا پوپوا، نویسنده و روزنامه‌نگار در هفت آوریل، مطلبی را با عنوان " آیا قزاقستان به میدانی برای جنگ بیولوژیکی تبدیل شده است؟" منتشر کرد و همان روز این مطلب در استان‌رادار بازنشر شد.
چند روز بعد پوپوا یک مطلب دیگر در مورد آزمایشگاه‌های بیولوژیکی ساخت آمریکا در ارمنستان منتشر کرد. او می‌گوید:"همانند کشور‌های دیگر، این آزمایشگاه‌ها به ظاهر به ارمنستان تعلق دارند اما در واقع آژانس کاهش تهدیدهای دفاعی ایالات متحده آنها را اداره می‌کند...".
واکنش رسمی
واکنش رسمی وزارت خارجه قزاقستان حدود چهار ماه پس از ادعای منشاء کووید ـ۱۹ در قزاقستان اعلام شد. وزیر خارجه این کشور در تاریخ ۲ ماه مه اعلام کرد "ما با مسئولیت کامل اعلام می‌کنیم که هیچ نوع سلاح بیولوژیکی در قزاقستان تولید نشده است و هیچ پژوهشی هم در این زمینه با هدف آسیب رساندن به کشور‌های دیگر در جریان نیست".
در سایت وزارت امور خارجه قزاقستان نوشته شد" آزمایشگاه مرجع مرکزی (سی آر ال) باعث توانمندی جدی بنیه علمی قزاقستان شده است... و مشارکت مؤثری در جلوگیری از گسترش ویروس کرونا داشته است. این آزمایشگاه سیستمی برای کشف موارد جدید ایجاد کرده است".
آژانس خبری خصوصی قزاقستان، کزتاگ هم به نقل از دانیل سینگر، مدیر بخش آسیای میانه مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ایالات متحده آمریکا اتهامات اخیر مربوط به آزمایشگاه مرجع جهانی را رد کرد.
او ۶ ماه مه به این خبرگزاری گفت:"ایالات متحده آمریکا هیچ نقشی در این آزمایشگاه ندارد و قزاقستان به طور کامل مسئول آن است؛ اما به عنوان کارشناس علمی فکر نمی‌کنم این ویروس در آزمایشگاه تولید شده باشد".
ادعا‌های قبلی
در گذشته هم چنین نگرانی‌هایی از حضور آزمایشگاه سی آر ال در قزاقستان وجود داشته است. در سال ۲۰۱۸، به دلیل بروز مننژیت درکشور و چندین مورد مرگ تقصیرها به گردن آن انداخته شد. همان زمان هم وزارت بهداشت قزاقستان هر نوع ارتباط میان فعالیت‌های سی ال آر و مرگ افراد را انکار کرد.
روسیه همیشه از حضور آزمایشگاه‌هایی در نزدیکی مرز‌هایش احساس نگرانی کرده و آمریکا را متهم کرده که روسیه و چین را هدف قرار داده است.
سخنگوی وزارت خارجه روسیه، ماه پیش گفت: " کسی نمی‌داند که آمریکایی‌ها در چنین آزمایشگاه‌های مرجعی در کشور‌های جهان سوم چه عوامل ایجادکننده بیماریهای خطرناکی را می‌توانند برای مقاصد از جمله نظامی خود بسازند و ایجاد کنند".
