گوگوش ۷۰ ساله شد

 گوگوش در کنسرتی در ارمنستان در تابستان ۹۶رادیو فردا :بابک غفوری آذر

گوگوش روز دوشنبه ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹، ۷۰ ساله شد. او را می‌توان از شاخص‌ترین چهره‌های فرهنگ عمومی ایران معاصر دانست که آوازه شهرتش تنها در ایران باقی نماند و به کشورهای همسایه هم رفت.

او از معدود چهره‌های زن فرهنگ عمومی تاریخ ایران است که رشد و حضورش بر صحنه‌های نمایشی در گذر از انبوه اتفاقات سیاسی و اجتماعی دوران رخ داد و او را برای جمع زیادی از ایرانیان به نامی آشنا در زندگی‌شان تبدیل کرد.

جدا از هنر خوانندگی، گوگوش را باید یکی از بهترین بازیگران زن تاریخ سینمای ایران دانست که انقلاب سال ۵۷، فرصت تداوم این جنبه از فعالیتش را گرفت. نقش آفرینی‌اش در فیلم‌هایی چون «پنجره»، «بی‌تا» و «نازنین» جلوه‌های آشکاری از توانایی‌های بازیگری او را نمایان کرده که با تحسین منتقدان هم مواجه شد.

فیلم‌های دیگرش هم در پیوندی محکم با احساسات و خواسته‌های تماشاگران انبوه آنها را به خاطره‌های جمعی چندین نسل از ایرانیان تبدیل کرد. «همسفر»، «ممل آمریکایی»، «ماه عسل» و «درامتداد شب» از دیده شده‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران هستند که تصور آنها بدون حضور گوگوش به عنوان بازیگر نقش اول زن غیرممکن است.
او خودش در چند گفت‌وگویش از جمله در گفت و گوهایش با رادیو فردا به علاقه زیادش به بازیگری و وام گرفتن از آن در اجراهای صحنه‌ای‌اش اشاره کرده است.

از جمله سال ۱۳۹۵ در گفت‌وگو با رادیو فردا گفت: «من همیشه گفتم خودم را در وهله اول بازیگر می‌دانم بعد خواننده. من روی صحنه از بازیگری‌ام وام می‌گیرم تا ترانه‌هایم را اجرا کنم. وگرنه می‌توانستم یک خواننده معمولی روی صحنه باشم. سینما را بیشتر از خوانندگی دنبال می‌کنم. علاقه‌ام هم به کار سینما بیشتر است».

آنچه در سال‌های بعد از انقلاب بر او گذشت، نمونه آشکاری از اجحاف و ظلم و تحقیر هنرمندان ایران است. احضارهایش به دادگاه‌های انقلاب و گذراندن دوره‌ای در زندان از نقاط تلخ آن دوران هستند.

روایت‌های تاکنون بیان نشده از نظارت‌های امنیتی و پروژه‌های مورد نظر نهادهای امنیتی برای گوگوش موضوعی است که احتمالاً سال‌ها بعد و از سوی دیگرانی در زمان مناسب بیان خواهد شد. تنها می‌توان گفت بخشی از آنچه در میانه دهه ۷۰ از حضور نهادهای امنیتی در حوزه فرهنگ و هنر ایران دیده شد، بخشی از تلاش و اقداماتی بود که پیشتر از سال‌های قبل با تمرکز بر چهره‌هایی چون گوگوش آغاز شده بود.

نخستین بار بعد از انقلاب محسن مخملباف جسارت کرد و تصویر گوگوش را در فصلی از فیلم «ناصرالدین شاه آکتور سینما» دوباره به پرده سینماهای ایران بازگرداند. بخشی که بعداً در برخی نسخه‌های این فیلم حذف شد.

خروج او از ایران در اواخر دهه ۷۰ و پایان سکوت ۲۰ ساله‌اش، سرآغاز دوره دیگری از فعالیت‌های گوگوش بود که باوجود انبوه نظرات مختلف درباره کیفیت این دوران، تغییر چندانی در محبوبیت و جایگاه او ایجاد نکرد.

گوگوش در همان گفت‌وگو با رادیو فردا به برخی نکات کمتر گفته شده از فعالیت‌های سینمایی‌اش اشاره کرد. از جمله درباره به نتیجه نرسیدن ساخت فیلم‌هایی به کارگردانی مسعود کیمیایی با بازی او در خارج از کشور گفت: «کسانی که باید کار فیلمسازی را دنبال می‌کردند همه به دنبال کارهای کنسرت گوگوش بودند تا فیلمسازی مسعود کیمیایی. این طرف ماجرا از نظر مالی برایشان مقرون به صرفه بود تا بخواهند فیلم بسازند و خرج کنند و صبر کنند و سرمایه‌گذاری کنند و بعدها نتیجه سرمایه‌شان را ببینند».

از میان کارهای خارج از ایرانش «کیوکیوبنگ‌بنگ» از آثار شاخص است با شعری از زویا زاکاریان و آهنگسازی مهرداد آسمانی و تنظیم منوچهر جشم‌آذر. روایتی از تاریخ معاصر ایران که شنیدنش حتی اشک کارگردان حکومتی چون ابراهیم حاتمی‌کیا را هم درآورده بود و او در یادداشتش در ماهنامه فیلم شماره ویژه جشنواره فیلم فجر سال ۱۳۸۳ به این آهنگ و تاثیرش اشاره کرده بود.

گوگوش در ۷۰ سالگی همچنان نام مطرحی در فرهنگ عمومی ایران است که اقدامات و فعالیت‌هایش از سوی گروه زیادی از ایرانیان دنبال می‌شود و دریغ ثبت نشدن کاری از او در مقام بازیگر در فرهنگ و هنر ایران باقی مانده است.