«انتقال قدرت» به روایت هاشمی رفسنجانی؛ تلاش رهبری برای ریاست جمهوری ناطق نوری
رأی دهید
ایران وایر :فرامرز داور
کتاب یادداشت‌های روزانه «اکبر هاشمی رفسنجانی» در سال طوفانی ۱۳۷۶ که او مسند ریاست جمهوری را ترک کرد با عنوان «انتقال قدرت» منتشر شده است.
کتاب ۸۰۰ صفحه‌ای «انتقال قدرت» هفدهمین دفتر منتشرشده از خاطرات روزانه هاشمی رفسنجانی است. او از سال ۱۳۶۰ تا یک روز پیش از فوت خاطرات روزانه خود را یادداشت کرده است. با این حساب ۱۳ دفتر دیگر از روزنوشت‌های او باقی‌مانده که خانواده‌اش وعده داده‌اند به‌مرور طی سال‌های آینده منتشر خواهد شد. آیت‌الله خامنه‌ای این یادداشت‌ها را پیش از انتشار می‌بیند و گفته‌شده که یادداشت سال‌های بعدی هم برای بازبینی در اختیار او قرار گرفته است.
در سال ۱۳۷۶ برای اولین بار در دوره رهبری آیت‌الله «علی خامنه‌ای» قرار بر تغییر ریاست جمهوری بود. جایگاهی که هنوز در برابر آقای خامنه‌ای و دفتر رهبری از قدرت برخوردار بود.
یادداشت‌های روزانه هاشمی رفسنجانی در بهار آن سال نشان می‌دهد که نه‌تنها آیت‌الله علی خامنه‌ای طرفدار ریاست جمهوری «علی‌اکبر ناطق نوری» بود و برای این پیروزی تلاش‌هایی کرده که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هم رسما خواهان دخالت در انتخابات بوده و با آقای خامنه‌ای این موضوع را مطرح کرده بوده است.
براساس یادداشت‌های روزانه هاشمی رفسنجانی، آیت‌الله خامنه‌ای تا فاصله چند ساعت مانده به برگزاری انتخابات، ناطق نوری را پیروز و رییس‌جمهور بعدی ایران تصور می‌کرده است.
بااینکه در اسفند سال قبل آیت‌الله خامنه‌ای هاشمی رفسنجانی را به ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب کرده بود در یادداشت‌های او در سال ۱۳۷۶ نگرانی درباره آینده‌اش پس از دوران ریاست جمهوری مشهود است. در جلسه کنفرانس اسلامی (بعدها به سازمان همکاری‌های اسلامی تغییر نام داد) که میزبانی پاکستان برگزار شده بود به امیر عبدالله ولیعهد عربستان سعودی گفته بود «از طریق مجمع تشخیص مصلحت نظام، اعمال‌نظر می‌کنم.»
در این دیدار ولیعهد عربستان از هاشمی تقاضای مذاکره خصوصی کرده و به نوشته رییس‌جمهور وقت ایران «پس از رفتن دیگران، درباره انفجار الخُبَر گفت که چهار نفر از عاملان انفجار به ایران آمده و سپس دو نفرشان به لبنان رفته‌اند و یک نفرشان به کانادا رفته که تحت تعقیب آمریکا و عربستان است و به‌زودی دستگیر می‌شود و یکی هم در ایران است که اصرار نمود چون تبعه عربستان است، او را تحویل آن‌ها بدهیم.»
چهارم تیر ۱۳۷۵ انفجار یک کامیون بمب‌گذاری‌شده در پایگاه نیروهای آمریکایی در شهر خُبَر عربستان، ۱۹ سرباز آمریکایی کشته و حدود ۴۰۰ تن زخمی شدند در ابتدا اف‌بی‌آی ایران را مسئول این بمب‌گذاری دانست.
مقام‌های ایرانی گفته بودند که آمریکا به‌تلافی این عملیات، در حال ارزیابی حمله نظامی به ایران هم‌زمان با انتخابات ریاست جمهوری بود اما آن را به بعد از روشن شدن نتایج موکول کرده بود.
در روزهای فروردین ۱۳۷۶ مقام‌های مختلف حکومت در دیدار با هاشمی نگرانی علی‌اکبر ناطق نوری از نتایج احتمالی انتخابات را به او انتقال می‌دادند. «دکتر حسن روحانی آمد. راجع به انتخابات ریاست‌جمهوری صحبت شد. گفت گروه آقای علی‌اکبر ناطق نوری از نتایج انتخابات نگران‌اند و به فکر چاره‌اند».
در دهمین روز نوروز این سال «علی شمخانی»، فرمانده نیروی دریایی «خواست که به سپاه بی‌توجه نباشم گرچه آن‌ها در انتخابات مجلس (پنجم) بد عمل کرده‌اند.» چند روز بعد در بیست‌ویکم فروردین یکی از نمایندگان استان گیلان به هاشمی گفت «سفر رهبری به مازندران و کمک‌های زیاد به آنجا برای مردم گیلان قدری سنگین آمده به‌خصوص که می‌بینند بناست رییس‌جمهور آینده هم احتمالا از مازندران باشد و گیلانی‌ها هم با استان مازندران رقابت دارند.»
علی‌اکبر ناطق نوری اهل شهر نور استان مازندران است.
در همین ماه «آقای یزدی (رییس قوه قضاییه) گزارش داد... از پیشرفت کارهای آقای سید محمد خاتمی با توجه به تایید کارگزاران سازندگی از ایشان نگران هستند و از آقای سید رضا زواره‌ای و محمد محمدی‌ری‌شهری که با نامزدی در انتخابات باعث تجزیه آرای ایشان شده‌اند گله‌مندند و توقع دارند که من کمکشان کنم و با توجه به اینکه بخشی از مردم کارگزاران را هماهنگ با من می‌دانند به نحوی آن را علاج کنم.»
«رضا زواره‌ای»، از اعضای شورای نگهبان و «محمد محمدی نیک ری‌شهری» وزیر اطلاعات پیشین، به همراه محمد خاتمی و علی‌اکبر ناطق نوری نامزد انتخابات ریاست جمهوری بودند.
سوم اردیبهشت شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز تهران که خود هاشمی عضوی از آن‌ها بود و از نامزدی ناطق نوری حمایت کرده بودند در دفتر او در محل کار رییس‌جمهور ایران جلسه داشتند: «آقای ناطق نوری و دوستانش از نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری نگران‌اند و روحیه آن‌ها ضعیف است. فکر می‌کنند که رقیب اصلی‌شان آقای خاتمی برنامه تبلیغاتی بهتری دارد. از عدم تحرک دبیرخانه شکایت دارند. اختلافات رو شده در جامعه مدرسین (حوزه علمیه قم) و تایید حمایت از آقای ناطق وضع خراب را بدتر کرده است. از من درخواست داشتند که کمکشان کنم. گفتم اعلان بی‌طرفی کرده‌ام ولی می‌توانند از اسم من که از اعضای جامعه هستم استفاده کنند. مقداری روحیه دادم با توضیح امکانات که از طریق حوزه‌ها و علما و مساجد و برنامه‌های محرم دارند.»
این وضعیت از دید محمد خاتمی پنهان نمانده بود چنانکه تقلب در انتخابات را محتمل می‌دیده است: «آقای سید محمد خاتمی آمد و در مورد سیاست تبلیغاتی توضیح داد و از من نظر خواست. فکر می‌کند که اکثریت را دارد و درعین‌حال از عدم دست‌کاری در روند کاری رای‌گیری مطمئن نیست.»
درحالی‌که هنوز موعد ثبت‌نام از داوطلبان نامزدی در انتخابات فرا نرسیده و خاتمی در انتخابات ثبت‌نام نکرده، «مهدی کروبی»، دبیر مجمع روحانیون مبارز در تلفن به هاشمی رفسنجانی می‌گوید که انصار حزب‌الله در مشهد علیه خاتمی جلسه و سخنرانی می‌گذارند.
«انصار حزب‌الله»، شبه‌نظامیان لباس شخصی هستند که با شروع دوره رهبری آیت‌الله خامنه‌ای قدرت پیدا کردند و به‌طور مداوم تحت حمایت بیت رهبری قرار داشته‌اند. این نیروها در زمانی که نظامیان رسمی برای حمله به سخنرانی‌ها و افراد و بر هم زدن مجالس معذوریت داشتند، وارد عمل می‌شدند و تمایلات آیت‌الله خامنه‌ای را اجرا می‌کردند. در سال‌های اخیر این نیروها قدرت و امکانات وسیعی‌تری هم پیدا کرده‌اند و از نوعی مصونیت قضایی هم برخوردار شده‌اند.
«آقای مهدی کروبی تلفنی از فشارهایی شکایت کرد که انصار حزب‌الله علیه آقای خاتمی در مشهد دارند و در جلسات سخنرانی ایشان مزاحم شده‌اند. آقای مهاجرانی و کرباسچی هم همین شکایت را داشتند. آقای علی‌محمد بشارتی تلفنی گفت دستور داده است جلوی تعرض انصار حزب‌الله علیه اجتماعات انتخاباتی را بگیرند. اخیرا به اجتماعات آقای خاتمی متعرض می‌شوند.»
«محمد موسوی‌خوئینی‌ها»، رهبر دانشجویانی که سفارت آمریکا را به اشغال خود درآورند از نزدیکان محمد خاتمی و مدیر روزنامه سلام بود. براساس یادداشت‌های هاشمی رفسنجانی، با شناختی که موسوی‌خوئینی‌ها از آیت‌الله خامنه‌ای داشت نگران مواضع او به نفع ناطق نوری بوده است. «آقای موسوی‌خوئینی‌ها… آمد از احتمال موضع‌گیری رهبری در انتخابات به نفع یک جریان و نیز از احتمال رد مصوبه مجلس در مورد حضور نماینده یا نامزدهای انتخابات سر صندوق‌ها از سوی شورای نگهبان اظهار نگرانی کرد.»
آیت‌الله خامنه‌ای در یک سخنرانی عمومی از مردم ایران خواسته بود در انتخابات پیش‌رو به نامزد «اصلح» رای بدهند. طرفداران آقای خامنه‌ای به‌سرعت وارد عمل شدند و گفتند که منظور از اصلح، علی‌اکبر ناطق نوری است.
بعد از سخنرانی خامنه‌ای نزدیکان خاتمی به دیدار هاشمی رفته بودند: «آقایان موسوی‌خوئینی‌ها، کروبی، (محسن) نوربخش (وزیر اقتصاد)، (غلامحسین) کرباسچی (شهردار تهران) و (حسین) مرعشی (رییس دفتر رییس‌جمهور) آمدند. از صحبت‌های دیروز رهبری در مورد انتخابات اظهار نگرانی کردند و گفتند که آقای خاتمی استعفا خواهد داد و آن‌ها هم کنار خواهند رفت. نصیحتشان کردم که چنین کاری نکنند. قرار شد با رهبری مطرح کنم. شب میهمان رهبری بودم. مطالب روحانیون مبارز را مطرح کردم. ایشان به‌کلی منکر یکسو بودن صحبت‌ها هستند. قرار شد به آقای خاتمی که درخواست ملاقات کرده وقت بدهند و قانعشان کنند.»
هم‌زمان با تلاش افراد و نهادهای نزدیک به آیت‌الله خامنه‌ای برای تبلیغات به نفع علی‌اکبر ناطق نوری، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هم در حال مجوز دار کردن دخالت‌های انتخاباتی خود بود «آقای شمخانی… آمد و گفت بعضی از عناصر سپاه تلاش می‌کنند که از رهبری اجازه دخالت در انتخابات را بگیرند ولی هنوز موفق نشده‌اند. آقای رضایی (فرمانده کل سپاه پاسداران) موافق نیست و خودش می‌خواسته نامزد (انتخابات ریاست‌جمهوری) شود که رهبری اجازه نداده است.»
هاشمی رفسنجانی در یادداشت روز هفدهم اردیبهشت از حضور «قاسم سلیمانی» در دفترش نوشته است: «عصر سردار قاسم سلیمانی از کرمان آمد. از اوضاع و دخالت سپاه در انتخابات و خطر دودستگی اظهار نگرانی کرد و از دلسرد شدن آقای محسن رضایی گفت و برای علاج کمک خواست.»
هم‌زمان اطرافیان خاتمی هرروز بیشتر از حمایت آشکار آیت‌الله خامنه‌ای از نامزدی ناطق نوری نگران می‌شدند: «آقایان کروبی، خوئینی‌ها، کرباسچی، نوربخش و (محمدعلی) نجفی (وزیر آموزش‌وپرورش) آمدند و به‌شدت از اظهارات رهبری در ملاقات با کارکنان صداوسیما راجع به انتخابات و تبلیغات و نیز تفسیرهایی که از آن می‌شود و اقداماتی که ائمه جمعه و بسیج و اطلاعات و سپاه و صداوسیما براساس آن دارند اظهار نگرانی کردند. پیشنهاد کناره‌گیری خاتمی را داشتند و البته بعضی‌ها مخالف بودند. گفتند وضع آقای ری‌شهری هم‌چنین است. گفتم که کنار نروند و به خاطر صریح نبودن اظهارات رهبری گفتم آن‌ها هم می‌توانند به نفع خودشان تفسیر کنند.»
هاشمی رفسنجانی جمعه ۲۶ اردیبهشت در آخرین جمعه پیش از انتخابات در نماز جمعه تهران حاضر شد و درباره احتمال تقلب در انتخابات گفت و خبر داد که وزارت کشور در برابر چنین وضعی خواهد ایستاد. او در یادداشت‌های این روز نوشته که طرفداران ناطق نوری از این اظهارات ناراضی بودند و «توقع داشته‌اند تابع همان جوی باشم که بعد از صحبت رهبری درست کرده‌اند.»
دراین‌بین، ملاقاتی بین خامنه‌ای و خاتمی در اوج نگرانی او انجام شده بود و هاشمی می‌گوید که خاتمی را «تشویقش کردم که کناره‌گیری نکند زیرا در این صورت به انتخابات آسیب جدی وارد می‌شود.»
این دوره تبلیغات انتخاباتی و شمارش معکوس برای روز انتخابات شروع شده بود. برخی از وزرای کابینه هاشمی از ناطق نوری و برخی از خاتمی حمایت می‌کردند اما دفتر آیت‌الله خامنه‌ای اینجا به نفع ناطق وارد شد و از وزرایی که به نفع خاتمی در فیلم‌های تبلیغاتی حاضر شده بودند خواسته بود این کار را نکنند:
«دکتر محمدعلی نجفی وزیر آموزش‌وپرورش… خبر داد که به حمایت از آقای خاتمی برای نوار تبلیغاتی که بناست از صداوسیما پخش شود صحبت کرده ولی دفتر رهبری به او گفته است که بهتر است پس بگیرد و در مقابل استدلال او که گفته چرا آقای ولایتی که وزیر است همین کار را برای آقای ناطق نوری کرده؟ جواب دادند که به خاطر وسعت و فراوانی نیروهای انسانی موجود آموزش‌وپرورش قابل‌مقایسه با وزارت امور خارجه نیست. درعین‌حال گفته‌اند این دستور نیست بلکه نظر است.»
جالب‌توجه‌ترین بخش یادداشت‌های روزانه هاشمی رفسنجانی در این سال، تصورات آیت‌الله خامنه‌ای از پیروزی ناطق نوری در سی‌ام اردیبهشت یعنی سه روز پیش از رای‌گیری است: «شب مهمان آیت‌الله خامنه‌ای بودم. درباره انتخابات صحبت شد. ایشان هنوز ناطق را جلو می‌داند اما فکر می‌کنند که به مرحله دوم می‌رسد ولی حساسیتی روی پیروزی احتمالی آقای خاتمی نشان ندادند... گفتند بنا ندارند فردا حمایت صریحی از کسی داشته باشند. گفتند فیلم تبلیغاتی دیشب آقای خاتمی خیلی قوی تهیه شده بود.»
پس از شکست ناطق نوری در انتخابات، آیت‌الله خامنه‌ای خواستار باقی ماندن او در جایگاه ریاست مجلس شورای اسلامی بود. او این موضوع را در اولین دیداری که با هاشمی رفسنجانی پس از انتخابات داشت، به‌صراحت گفته بود:
دوم خرداد شب آقای دکتر حسن روحانی آمد. درباره نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری و علل شکست جناح آقای ناطق نوری و ضررهای حمایت وسیع علما و منسوب کردن آن به رهبری و نیز ریاست مجلس صحبت شد: «درباره ریاست مجلس از من خواستند که برای ادامه ریاست آقای ناطق کمک کنم. آقایان مهاجرانی و مرعشی آمدند و گفتند از دفتر رهبری به آن‌ها هم گفته‌اند که ترجیح دارد آقای ناطق نوری در ریاست مجلس بماند من هم تایید کردم و قرار شد بروند و بر سر هیات رییسه بر این اساس توافق کنند.»
هاشمی رفسنجانی در ادامه خاطراتش پس از روشن شدن نتایج انتخابات از نگرانی‌های محمد خاتمی از مواضع رهبر و واکنش‌های قوه قضاییه نوشته و گفته هر دو پیشنهاد او را برای حضور هاشمی در جلسات با رهبر و پذیرفتن ریاست قوه قضاییه رد کرده است.
کتاب ۸۰۰ صفحه‌ای «انتقال قدرت» هفدهمین دفتر منتشرشده از خاطرات روزانه هاشمی رفسنجانی است. او از سال ۱۳۶۰ تا یک روز پیش از فوت خاطرات روزانه خود را یادداشت کرده است. با این حساب ۱۳ دفتر دیگر از روزنوشت‌های او باقی‌مانده که خانواده‌اش وعده داده‌اند به‌مرور طی سال‌های آینده منتشر خواهد شد. آیت‌الله خامنه‌ای این یادداشت‌ها را پیش از انتشار می‌بیند و گفته‌شده که یادداشت سال‌های بعدی هم برای بازبینی در اختیار او قرار گرفته است.
در سال ۱۳۷۶ برای اولین بار در دوره رهبری آیت‌الله «علی خامنه‌ای» قرار بر تغییر ریاست جمهوری بود. جایگاهی که هنوز در برابر آقای خامنه‌ای و دفتر رهبری از قدرت برخوردار بود.
یادداشت‌های روزانه هاشمی رفسنجانی در بهار آن سال نشان می‌دهد که نه‌تنها آیت‌الله علی خامنه‌ای طرفدار ریاست جمهوری «علی‌اکبر ناطق نوری» بود و برای این پیروزی تلاش‌هایی کرده که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هم رسما خواهان دخالت در انتخابات بوده و با آقای خامنه‌ای این موضوع را مطرح کرده بوده است.
براساس یادداشت‌های روزانه هاشمی رفسنجانی، آیت‌الله خامنه‌ای تا فاصله چند ساعت مانده به برگزاری انتخابات، ناطق نوری را پیروز و رییس‌جمهور بعدی ایران تصور می‌کرده است.
بااینکه در اسفند سال قبل آیت‌الله خامنه‌ای هاشمی رفسنجانی را به ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب کرده بود در یادداشت‌های او در سال ۱۳۷۶ نگرانی درباره آینده‌اش پس از دوران ریاست جمهوری مشهود است. در جلسه کنفرانس اسلامی (بعدها به سازمان همکاری‌های اسلامی تغییر نام داد) که میزبانی پاکستان برگزار شده بود به امیر عبدالله ولیعهد عربستان سعودی گفته بود «از طریق مجمع تشخیص مصلحت نظام، اعمال‌نظر می‌کنم.»
در این دیدار ولیعهد عربستان از هاشمی تقاضای مذاکره خصوصی کرده و به نوشته رییس‌جمهور وقت ایران «پس از رفتن دیگران، درباره انفجار الخُبَر گفت که چهار نفر از عاملان انفجار به ایران آمده و سپس دو نفرشان به لبنان رفته‌اند و یک نفرشان به کانادا رفته که تحت تعقیب آمریکا و عربستان است و به‌زودی دستگیر می‌شود و یکی هم در ایران است که اصرار نمود چون تبعه عربستان است، او را تحویل آن‌ها بدهیم.»
چهارم تیر ۱۳۷۵ انفجار یک کامیون بمب‌گذاری‌شده در پایگاه نیروهای آمریکایی در شهر خُبَر عربستان، ۱۹ سرباز آمریکایی کشته و حدود ۴۰۰ تن زخمی شدند در ابتدا اف‌بی‌آی ایران را مسئول این بمب‌گذاری دانست.
مقام‌های ایرانی گفته بودند که آمریکا به‌تلافی این عملیات، در حال ارزیابی حمله نظامی به ایران هم‌زمان با انتخابات ریاست جمهوری بود اما آن را به بعد از روشن شدن نتایج موکول کرده بود.
در روزهای فروردین ۱۳۷۶ مقام‌های مختلف حکومت در دیدار با هاشمی نگرانی علی‌اکبر ناطق نوری از نتایج احتمالی انتخابات را به او انتقال می‌دادند. «دکتر حسن روحانی آمد. راجع به انتخابات ریاست‌جمهوری صحبت شد. گفت گروه آقای علی‌اکبر ناطق نوری از نتایج انتخابات نگران‌اند و به فکر چاره‌اند».
در دهمین روز نوروز این سال «علی شمخانی»، فرمانده نیروی دریایی «خواست که به سپاه بی‌توجه نباشم گرچه آن‌ها در انتخابات مجلس (پنجم) بد عمل کرده‌اند.» چند روز بعد در بیست‌ویکم فروردین یکی از نمایندگان استان گیلان به هاشمی گفت «سفر رهبری به مازندران و کمک‌های زیاد به آنجا برای مردم گیلان قدری سنگین آمده به‌خصوص که می‌بینند بناست رییس‌جمهور آینده هم احتمالا از مازندران باشد و گیلانی‌ها هم با استان مازندران رقابت دارند.»
علی‌اکبر ناطق نوری اهل شهر نور استان مازندران است.
در همین ماه «آقای یزدی (رییس قوه قضاییه) گزارش داد... از پیشرفت کارهای آقای سید محمد خاتمی با توجه به تایید کارگزاران سازندگی از ایشان نگران هستند و از آقای سید رضا زواره‌ای و محمد محمدی‌ری‌شهری که با نامزدی در انتخابات باعث تجزیه آرای ایشان شده‌اند گله‌مندند و توقع دارند که من کمکشان کنم و با توجه به اینکه بخشی از مردم کارگزاران را هماهنگ با من می‌دانند به نحوی آن را علاج کنم.»
«رضا زواره‌ای»، از اعضای شورای نگهبان و «محمد محمدی نیک ری‌شهری» وزیر اطلاعات پیشین، به همراه محمد خاتمی و علی‌اکبر ناطق نوری نامزد انتخابات ریاست جمهوری بودند.
سوم اردیبهشت شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز تهران که خود هاشمی عضوی از آن‌ها بود و از نامزدی ناطق نوری حمایت کرده بودند در دفتر او در محل کار رییس‌جمهور ایران جلسه داشتند: «آقای ناطق نوری و دوستانش از نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری نگران‌اند و روحیه آن‌ها ضعیف است. فکر می‌کنند که رقیب اصلی‌شان آقای خاتمی برنامه تبلیغاتی بهتری دارد. از عدم تحرک دبیرخانه شکایت دارند. اختلافات رو شده در جامعه مدرسین (حوزه علمیه قم) و تایید حمایت از آقای ناطق وضع خراب را بدتر کرده است. از من درخواست داشتند که کمکشان کنم. گفتم اعلان بی‌طرفی کرده‌ام ولی می‌توانند از اسم من که از اعضای جامعه هستم استفاده کنند. مقداری روحیه دادم با توضیح امکانات که از طریق حوزه‌ها و علما و مساجد و برنامه‌های محرم دارند.»
این وضعیت از دید محمد خاتمی پنهان نمانده بود چنانکه تقلب در انتخابات را محتمل می‌دیده است: «آقای سید محمد خاتمی آمد و در مورد سیاست تبلیغاتی توضیح داد و از من نظر خواست. فکر می‌کند که اکثریت را دارد و درعین‌حال از عدم دست‌کاری در روند کاری رای‌گیری مطمئن نیست.»
درحالی‌که هنوز موعد ثبت‌نام از داوطلبان نامزدی در انتخابات فرا نرسیده و خاتمی در انتخابات ثبت‌نام نکرده، «مهدی کروبی»، دبیر مجمع روحانیون مبارز در تلفن به هاشمی رفسنجانی می‌گوید که انصار حزب‌الله در مشهد علیه خاتمی جلسه و سخنرانی می‌گذارند.
«انصار حزب‌الله»، شبه‌نظامیان لباس شخصی هستند که با شروع دوره رهبری آیت‌الله خامنه‌ای قدرت پیدا کردند و به‌طور مداوم تحت حمایت بیت رهبری قرار داشته‌اند. این نیروها در زمانی که نظامیان رسمی برای حمله به سخنرانی‌ها و افراد و بر هم زدن مجالس معذوریت داشتند، وارد عمل می‌شدند و تمایلات آیت‌الله خامنه‌ای را اجرا می‌کردند. در سال‌های اخیر این نیروها قدرت و امکانات وسیعی‌تری هم پیدا کرده‌اند و از نوعی مصونیت قضایی هم برخوردار شده‌اند.
«آقای مهدی کروبی تلفنی از فشارهایی شکایت کرد که انصار حزب‌الله علیه آقای خاتمی در مشهد دارند و در جلسات سخنرانی ایشان مزاحم شده‌اند. آقای مهاجرانی و کرباسچی هم همین شکایت را داشتند. آقای علی‌محمد بشارتی تلفنی گفت دستور داده است جلوی تعرض انصار حزب‌الله علیه اجتماعات انتخاباتی را بگیرند. اخیرا به اجتماعات آقای خاتمی متعرض می‌شوند.»
«محمد موسوی‌خوئینی‌ها»، رهبر دانشجویانی که سفارت آمریکا را به اشغال خود درآورند از نزدیکان محمد خاتمی و مدیر روزنامه سلام بود. براساس یادداشت‌های هاشمی رفسنجانی، با شناختی که موسوی‌خوئینی‌ها از آیت‌الله خامنه‌ای داشت نگران مواضع او به نفع ناطق نوری بوده است. «آقای موسوی‌خوئینی‌ها… آمد از احتمال موضع‌گیری رهبری در انتخابات به نفع یک جریان و نیز از احتمال رد مصوبه مجلس در مورد حضور نماینده یا نامزدهای انتخابات سر صندوق‌ها از سوی شورای نگهبان اظهار نگرانی کرد.»
آیت‌الله خامنه‌ای در یک سخنرانی عمومی از مردم ایران خواسته بود در انتخابات پیش‌رو به نامزد «اصلح» رای بدهند. طرفداران آقای خامنه‌ای به‌سرعت وارد عمل شدند و گفتند که منظور از اصلح، علی‌اکبر ناطق نوری است.
بعد از سخنرانی خامنه‌ای نزدیکان خاتمی به دیدار هاشمی رفته بودند: «آقایان موسوی‌خوئینی‌ها، کروبی، (محسن) نوربخش (وزیر اقتصاد)، (غلامحسین) کرباسچی (شهردار تهران) و (حسین) مرعشی (رییس دفتر رییس‌جمهور) آمدند. از صحبت‌های دیروز رهبری در مورد انتخابات اظهار نگرانی کردند و گفتند که آقای خاتمی استعفا خواهد داد و آن‌ها هم کنار خواهند رفت. نصیحتشان کردم که چنین کاری نکنند. قرار شد با رهبری مطرح کنم. شب میهمان رهبری بودم. مطالب روحانیون مبارز را مطرح کردم. ایشان به‌کلی منکر یکسو بودن صحبت‌ها هستند. قرار شد به آقای خاتمی که درخواست ملاقات کرده وقت بدهند و قانعشان کنند.»
هم‌زمان با تلاش افراد و نهادهای نزدیک به آیت‌الله خامنه‌ای برای تبلیغات به نفع علی‌اکبر ناطق نوری، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هم در حال مجوز دار کردن دخالت‌های انتخاباتی خود بود «آقای شمخانی… آمد و گفت بعضی از عناصر سپاه تلاش می‌کنند که از رهبری اجازه دخالت در انتخابات را بگیرند ولی هنوز موفق نشده‌اند. آقای رضایی (فرمانده کل سپاه پاسداران) موافق نیست و خودش می‌خواسته نامزد (انتخابات ریاست‌جمهوری) شود که رهبری اجازه نداده است.»
هاشمی رفسنجانی در یادداشت روز هفدهم اردیبهشت از حضور «قاسم سلیمانی» در دفترش نوشته است: «عصر سردار قاسم سلیمانی از کرمان آمد. از اوضاع و دخالت سپاه در انتخابات و خطر دودستگی اظهار نگرانی کرد و از دلسرد شدن آقای محسن رضایی گفت و برای علاج کمک خواست.»
هم‌زمان اطرافیان خاتمی هرروز بیشتر از حمایت آشکار آیت‌الله خامنه‌ای از نامزدی ناطق نوری نگران می‌شدند: «آقایان کروبی، خوئینی‌ها، کرباسچی، نوربخش و (محمدعلی) نجفی (وزیر آموزش‌وپرورش) آمدند و به‌شدت از اظهارات رهبری در ملاقات با کارکنان صداوسیما راجع به انتخابات و تبلیغات و نیز تفسیرهایی که از آن می‌شود و اقداماتی که ائمه جمعه و بسیج و اطلاعات و سپاه و صداوسیما براساس آن دارند اظهار نگرانی کردند. پیشنهاد کناره‌گیری خاتمی را داشتند و البته بعضی‌ها مخالف بودند. گفتند وضع آقای ری‌شهری هم‌چنین است. گفتم که کنار نروند و به خاطر صریح نبودن اظهارات رهبری گفتم آن‌ها هم می‌توانند به نفع خودشان تفسیر کنند.»
هاشمی رفسنجانی جمعه ۲۶ اردیبهشت در آخرین جمعه پیش از انتخابات در نماز جمعه تهران حاضر شد و درباره احتمال تقلب در انتخابات گفت و خبر داد که وزارت کشور در برابر چنین وضعی خواهد ایستاد. او در یادداشت‌های این روز نوشته که طرفداران ناطق نوری از این اظهارات ناراضی بودند و «توقع داشته‌اند تابع همان جوی باشم که بعد از صحبت رهبری درست کرده‌اند.»
دراین‌بین، ملاقاتی بین خامنه‌ای و خاتمی در اوج نگرانی او انجام شده بود و هاشمی می‌گوید که خاتمی را «تشویقش کردم که کناره‌گیری نکند زیرا در این صورت به انتخابات آسیب جدی وارد می‌شود.»
این دوره تبلیغات انتخاباتی و شمارش معکوس برای روز انتخابات شروع شده بود. برخی از وزرای کابینه هاشمی از ناطق نوری و برخی از خاتمی حمایت می‌کردند اما دفتر آیت‌الله خامنه‌ای اینجا به نفع ناطق وارد شد و از وزرایی که به نفع خاتمی در فیلم‌های تبلیغاتی حاضر شده بودند خواسته بود این کار را نکنند:
«دکتر محمدعلی نجفی وزیر آموزش‌وپرورش… خبر داد که به حمایت از آقای خاتمی برای نوار تبلیغاتی که بناست از صداوسیما پخش شود صحبت کرده ولی دفتر رهبری به او گفته است که بهتر است پس بگیرد و در مقابل استدلال او که گفته چرا آقای ولایتی که وزیر است همین کار را برای آقای ناطق نوری کرده؟ جواب دادند که به خاطر وسعت و فراوانی نیروهای انسانی موجود آموزش‌وپرورش قابل‌مقایسه با وزارت امور خارجه نیست. درعین‌حال گفته‌اند این دستور نیست بلکه نظر است.»
جالب‌توجه‌ترین بخش یادداشت‌های روزانه هاشمی رفسنجانی در این سال، تصورات آیت‌الله خامنه‌ای از پیروزی ناطق نوری در سی‌ام اردیبهشت یعنی سه روز پیش از رای‌گیری است: «شب مهمان آیت‌الله خامنه‌ای بودم. درباره انتخابات صحبت شد. ایشان هنوز ناطق را جلو می‌داند اما فکر می‌کنند که به مرحله دوم می‌رسد ولی حساسیتی روی پیروزی احتمالی آقای خاتمی نشان ندادند... گفتند بنا ندارند فردا حمایت صریحی از کسی داشته باشند. گفتند فیلم تبلیغاتی دیشب آقای خاتمی خیلی قوی تهیه شده بود.»
پس از شکست ناطق نوری در انتخابات، آیت‌الله خامنه‌ای خواستار باقی ماندن او در جایگاه ریاست مجلس شورای اسلامی بود. او این موضوع را در اولین دیداری که با هاشمی رفسنجانی پس از انتخابات داشت، به‌صراحت گفته بود:
دوم خرداد شب آقای دکتر حسن روحانی آمد. درباره نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری و علل شکست جناح آقای ناطق نوری و ضررهای حمایت وسیع علما و منسوب کردن آن به رهبری و نیز ریاست مجلس صحبت شد: «درباره ریاست مجلس از من خواستند که برای ادامه ریاست آقای ناطق کمک کنم. آقایان مهاجرانی و مرعشی آمدند و گفتند از دفتر رهبری به آن‌ها هم گفته‌اند که ترجیح دارد آقای ناطق نوری در ریاست مجلس بماند من هم تایید کردم و قرار شد بروند و بر سر هیات رییسه بر این اساس توافق کنند.»
هاشمی رفسنجانی در ادامه خاطراتش پس از روشن شدن نتایج انتخابات از نگرانی‌های محمد خاتمی از مواضع رهبر و واکنش‌های قوه قضاییه نوشته و گفته هر دو پیشنهاد او را برای حضور هاشمی در جلسات با رهبر و پذیرفتن ریاست قوه قضاییه رد کرده است.
