«قبرستان دیپلمات ها» در برلین , مدفن بسیاری از مشاهیر مشروطه و قاجار
رأی دهید
در یکی از مناطق برلین به نام نوی-کُلن (Neuköln)، نزدیک به فرودگاه قدیمی تمپلهوف (Tempelhof)، مسجدی وجود دارد که حیات و قبرستان آن یادآور بخشی از تاریخ دوران مشروطه و قاجار در ایران است. این مسجد که به نام شهدا (Şehitlik) معروف است، روی محوطه ای بنا شده که در گذشته «قبرستان شهدا» یا «قبرستان دیپلمات ها» نامیده می شد.
تاریخچه «قبرستان دیپلمات‌ها»
بر اساس اطلاعاتی که روی وبسایت مسجد شهدا (تحت حمایت اتحادیه مساجد ترکیه «دیتیب» DITIB) منتشر شده، علت نامگذاری این محل با عنوان قبرستان دیپلمات‌ها، تدفین مقامات و فرستادگان دولت عثمانی در قرن هجدهم میلادی است که برای انجام مأموریت به برلین در دوران حکومت سابق پروس ها اعزام شده بودند. برای اولین بار سلطان سلیم سوم، علی عزیز افندی را به عنوان سفیر دولت عثمانی در برلین برگزید. وی در روز ۲۹ اکتبر ۱۷۹۸ جان سپرد و پیکر او را در نزدیکی همین مکان دفن کردند. این قطعه زمین متعلق به پادشاه پروس ها، فریدریش ویلهلم سوم بود که به همین منظور به دولت عثمانی فروخته شده بود. پس از آن در سال ۱۸۰۴ نیز یکی دیگر از بستگان سفیر عثمانی را در آنجا دفن کردند. در سال های بعد به علت اشغال برلین توسط فرانسوی ها این مکان فراموش شد، اما دوباره در سال ۱۸۳۶ قبرها در این مکان کشف شدند و ویلهلم سوم خود دستور بازسازی آن را صادر کرد. چند سال بعد به دلیل توسعه ی اردوگاه نظامی، این قبرستان معدوم شد و در نهایت در سال ۱۸۶۶ طی مراسمی مذهبی بقایای استخوان های سفیر سابق عثمانی و دیگر اعضای خانواده او به مکان فعلی، یعنی در محل همین مسجد منتقل شدند و سلطان عبدالعزیز عثمانی دستور داد، روی آنها بنای یادبودی ساخته شود. سال ۱۹۲۱ وزارت دفاع ترکیه ۷۰۰ متر دیگر به این قطعه زمین اضافه کرد تا مساحتی حدود ۲ هزار و ۲۰۰ متر را در اختیار گیرند.
گفته می شود، که دو قطعه قبرستان به جا مانده در حیات مسجد شهدا دست نخورده باقی مانده اند و در طول زمان، این مکان علاوه بر اعضای سفارت و بستگان فرستادگان دولت عثمانی، محل دفن سایر مسلمانان اهل سنت، شیعه و همچنین تعدادی از بهائیان از سرزمین ایران، کشورهای عربی، تونس، افغانستان، پاکستان و غیره بوده است.
ساختمان فعلی مسجد شهدا طی سال های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۵ با ظرفیت هزار و ۵۰۰ نمازگزار و ۳۶۵ متر مکعب ساخته شده است.
مشاهیر ایرانی در قبرستان دیپلمات ها
از بین ایرانی تبارهایی که در این قبرستان به خاک سپرده شده اند، چند چهره معروف و موثر از عهد قاجاریه و دوران مشروطه به چشم می خورند. البته تعدادی از قبرها به علت گذشت زمان و فرسایش سنگ ها قابل خوانش و تشخیص نیستند. اما با توجه به شباهت سنگ های این قبرها ممکن است شخصیت های معروف دیگری نیز در این مکان وجود داشته باشند.
عباس میرزا فرمانفرمائیان (سالار لشکر)
این شاهزاده قاجاری سال ۱۸۹۰ میلادی در تبریز متولد شد. عباس میرزا نوه ی مظفرالدین شاه و فرزند دوم عبدالحسین میرزا فرمانفرمائیان (نخست وزیر ایران در دوران سلطنت احمد شاه قاجار) بود. باقر عاقلی در جلد دوم از کتاب «شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران» (صفحه ۱۱۰۰) درباره او می نویسد: «عباس میرزا به همراه پدر خود که مظفرالدین شاه او را به بغداد تبعید کرده بود، راهی عراق شد. وی از آنجا به کالجی در بیروت رفت و در ادامه برای ادامه تحصیل در یک کالج نظامی راهی لندن شد و مدتی نیز در قشون فرانسه تعلیم دید. عباس میرزا در بازگشت به ایران لقب «سالار لشکر» که از القاب سابق پدرش بود، دریافت کرد و حکومت همدان را به او سپردند. مدتی معاونت وزارت عدلیه را تصدی می کرد و پس از آن در کابینه ی سپهدار رشتی (فتح الله اکبر) ابتدا به وزارت تجارت و فوائد عامه و بعد در ترمیم همان کابینه به وزارت دادگستری رسید. وی مدتی نیز کرمانشاه را اداره می کرد. در کودتای ۱۲۹۹ به همراه برادرش نصرت‌الدوله دستگیر و زندانی شد. سالارلشکر در ادوار پنجم و ششم و هفتم مجلس شورای ملی به عنوان نماینده مراغه به نمایندگی فعالیت می کرد. عباس میرزا یکی از مالکین بزرگ ایران به شمار می رفت. او پس از پایان سلطنت قاجاریه و اعلام حکومت رضا شاه به علت عدم همراهی با این حکم، از مناسب حکومتی کنار گذاشته شد. عباس میرزا سال ۱۹۳۵ به علت بیماری سرطان در برلین درگذشت و در قبرستان دیپلمات ها به خاک سپرده شد.»
آقا میرزا علی محمد محلوجی
میرزا علی محمد محلوجی سال ۱۹۳۳ در انتخابات دور نهم مجلس شورای ملی به عنوان یکی از نمایندگان نطنز-کاشان انتخاب شد. طبق اسنادی که سال ۱۳۰۸ هجری شمسی در «مجله تجارتی قلم آزاد» منتشر شده است، وی به همراه برادران خود صاحب یکی از تجارتخانه های معروف در تهران بوده است. علاوه بر این، او یکی از نخستین موسسان «اتاق تجارت تهران» بود. این اتاق اکنون با عنوان «اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی» شناخته می شود. هیات نمایندگان اتاق تجارت تهران را که سال ۱۳۰۵ تشکیل شد، افراد دیگری نیز چون حاج میرزا ابوطالب اسلامیه، میرزا عبدالحسین نیکپور، فقیه التجار و آقا شیخ حسین حریری تشکیل می دادند.
میرزا فضلعلی آقا مجتهد تبریزی
میرزا فضلعلی آقا تبریزی ملقب به صفا، فرزند حاج میرزا عبدالکریم ملاباشی آذربایجانی در سال ۱۸۶۲ میلادی در تبریز متولد شد. او دو دوره (قبل و بعد از فوت پدر) برای تحصیل به عراق رفت و پس از تکمیل تحصیلات دینی و اخذ درجه اجتهاد در سال ۱۸۸۴ به تبریز بازگشت و به کار تدریس و تالیف مشغول شد. در سال ۱۹۰۶ پس از صدور فرمان مشروطیت و تشکیل اولین مجلس شورای ملی به عنوان نماینده انتخابی علماء از تبریز راهی تهران شد.
