کاهش نقش زنان و افزایش اهمیت دین در کتاب‌های درسی ترکیه

دو دختر از خانواده‌های پناهجویان سوری در کلاس درس در ترکیه وزرات آموزش ترکیه در سال تحصیلی ۲۰۱۷- ۲۰۱۸ دست به انجام اصلاحات در کتاب‌ها و برنامه‌های درسی این کشور زد. در تحقیقی در این باره آمده که حاصل این اصلاحات کاهش نقش زنان و افزایش اهمیت دین در کتب درسی بوده است.
 
انجمن "آموزش تطبیقی" ترکیه با حمایت بنیاد فریدریش نویمان آلمان از دو محقق به نام‌های دکتر سزن بایهان و دکتر جانان آراتمور جیمن خواسته بود تغییرات موجود در کتاب‌ها و برنامه‌های درسی ترکیه پس از اصلاحات آموزشی در این کشور را بررسی کنند.
 
این دو محقق کتاب‌های درسی کلاس‌های اول، پنجم و نهم را بررسی کردند و آن را در گزارشی با نام "سکولاریسم و برابری جنسیتی در پی اصلاحات در کتاب‌های درسی" منتشر کردند. این دو ۱۶ کتاب درسی را که در ارتباط با زبان ترکی، علوم اجتماعی، تاریخ و دین‌شناسی بودند، بررسی کردند.
 
جانان آراتمور جیمن و سزن بایهان می‌خواستند ببینند که محتویات این دروس در مقایسه با دوران قبل از اصلاحات آموزشی در سال ۲۰۱۶ میلادی چه تغییری کرده‌ است.
 
کاهش نقش زنان
 
این دو محقق از جمله به این نتیجه رسیدند که در کتاب درسی علوم اجتماعی کلاس پنجم از زنانی که به کاری اشتغال دارند به ندرت نام برده می‌شود، در حالی‌ که در کتاب‌های درسی رشته علوم اجتماعی در سال ۲۰۱۶ میلادی در "معرفی حرفه‌ها" از زنان مهندس و دامپزشک نام برده شده است. همچنین در کتاب‌های درسی جدید تاریخ اثری از زنان در مقام‌های تاثیرگذار اجتماع نیست.
 
دکتر سزن بایهان در گفت‌وگو با دویچه وله گفته است که او بیشتر از همه از افزایش واژه "غیرت" در کتاب‌های درسی تعجب‌زده شده است. او می‌گوید: «من فکر می‌کنم کتاب‌های درسی جدید با اسلام سیاسی انطباق داده شده‌اند.»
 
سزن بایهان در ادامه می‌گوید: «کتاب‌های تاریخ از نو نوشته شده‌اند و در آنها کاملا مشخص است که دولت با زنان مشکل دارد.»
دکتر جانان آرتمور جیمن، کارشناس امور آموزشی در ترکیه جانان آراتمور جیمن به نکته‌ای دیگر اشاره می‌کند. او می‌گوید در مقایسه با کتاب‌های درسی سال ۲۰۱۶ کتاب‌های اصلاح شده کنونی نقش کاملا ویژه‌ای برای دین در نظر گرفته‌اند. در این کتاب‌ها دین عاملی است برای ادامه زندگی مشترک اجتماعی.
 
به عنوان مثال در این کتاب‌ها زیر عنوان "نقش و اهمیت دین برای زندگی بشر" از جمله آمده است: «دین مطابق با طبیعت انسانی است و نیازهای انسانی به ایمان را برآورده می‌کند و با قوانین روشن خود، زندگی مشترک انسانی را سامان می‌بخشد. به این ترتیب دین در ایجاد سیستم اجتماعی اهمیت ویژه‌ای دارد.»
 
اهمیت دین
 
نه تنها دین بلکه شهادت توجیه شده در اسلام نیز در کتاب‌های درسی پس از اصلاحات آموزشی در ترکیه بیشتر خودنمایی می‌کنند.
 
گسترش این اصطلاحات بخصوص پس از حوادث اخیر ترکیه دیده می‌شوند. خانم جانان چیمن می‌گوید: «بسیاری از ماجراهای تاریخی به جنگ‌های آزادی‌بخش یا به کودتای ناموفق ۱۵ ژوئیه در ترکیه می‌پردازند.»
 
در کتاب‌های درسی پس از اصلاحات آموزشی از کودتا استفاده ابزاری شده تا ملتی جدید و هویت ملی جدیدی را تحکیم بخشد. نمونه‌ای از کتاب درسی تاریخ برای کلاس نهم: «وظیفه مقدس خلق ما از جنگ‌های صلیبی گرفته تا حمله مغول‌ این بوده که تا آخرین قطره خون خود بجنگند.»
دکتر سزن بایهان، کارشناس امور آموزشی در ترکیه در ادامه این مطلب آمده است: «اما حملات به کشور ما همواره از خارج نبوده است. اقدام قهرمانانه مردم در شب پانزدهم ژوئیه از اهمیت بسیاری برخوردار است که به تاریخ پیوسته و به نسل‌های بعدی نیز منتقل خواهد شد.»
 
"تفکری نامستقل"
 
تغییرات در کتاب‌های درسی برای برخی از والدین پذیرفتنی نیستند. بی‌سبب نیست که "جنبش برای تحقق آموزش علمی و سکولار" در برابر این "نسخه ایدئولوژیک" مقاومت می‌کند و به افزایش روزافزون مدارس تربیت روحانی اعتراض می‌کند.
 
مدارس عادی نیز از فرایند اسلامی شدن روزافزون ناراضی هستند. یکی از مخالفان در گفت‌وگو با دویچه وله می‌گوید: «ما با استفاده از این سیستم آموزشی می‌خواهیم با جهان رقابت کنیم، اما این امر ناممکن است.»