ظروف مسی بیمارتان نکنند

امروزه در اغلب رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی و همچنین بنا بر توصیه اطرافیان و گاهی طب سنتی استفاده از ظروف مسی برای طبخ غذا تبلیغ و سفارش می‌شود؛ ظروفی که معلوم نیست واقعاً مزیتی برای بدن دارند و سالم هستند یا خیر.

برای رسیدن به اتفاق نظر علمی در خصوص فواید و مضرات ظروف مسی، نظرات متخصصان و کارشناسان و پرسش و پاسخ‌های مطرح شده در این باره را آورده‌ایم تا به نتایج قانع‌کننده‌ای برسیم، با ما همراه باشید...
 
در ابتدا باید این مساله را ذکر کنیم که به طور کلی تمام ظروف فلزی با جنس‌های مختلف در اثر استفاده مکرر، شست‌وشو و در مجاورت با حرارت‌های بسیار بالا مقداری از فلز خود را در مواد غذایی رها کرده و می‌توانند تهدیدکننده سلامت شوند و ظروف مسی هم از این قاعده مستثنا نیستند.
ادعای تأمین املاح بدن با ظروف مسی
مدتی است تولیدکنندگان به واسطه تبلیغ بهتر ظروف مسی، خانواده‌ها را به خرید این ظروف به عنوان بهترین تأمین‌کننده املاح و مس بدن ترغیب می‌کنند. همچنین در برخی منابع ناموثق طب سنتی که در شبکه‌های مجازی هم در حال انتشار است طبخ غذا با کفگیرهای آهنی معروف به حسوم به عنوان درمان‌کننده کم‌خونی توصیه شده است.
ملجایی می‌گوید: ادعایی که پیرامون این ظروف می‌شود این است که مس و آهن موجود در این ظروف برای بدن مفید است و اثر درمانی دارد؛ در حالی که آهن، مس و روی موجود در این ظروف به شکل اکسید شده بوده و به هیچ عنوان نمی‌تواند مورد استفاده بدن قرار گیرد و حتی می‌تواند در کبد و سیستم عصبی تجمع کرده و زیان‌آور باشد. مطالعات نشان می‌دهد افرادی که به طور مستمر و طولانی‌مدت در این ظروف غذا طبخ می‌کنند در خطر مسمومیت با این املاح قرار دارند که می‌تواند موجب بروز تهوع و سردرد و عوارضی چون آلزایمر شود. خانم‌های باردار و کودکان و سالمندان به میزان زیادی در معرض خطر مسمومیت با این ظروف قرار دارند.
ظروف مسی بهترین برای پخت، بدترین برای سلامت
شفیعی می‌گوید: تنها مزیت ظروف مسی این است که با توزیع و انتشار مطلوب حرارت به قسمت‌های مختلف ظرف باعث پخت خوب و با کیفیت غذا می‌شود. اما در مقابل آثار زیانباری برای سلامت دارد. مس، روی و آهن از جمله عناصر دو ظرفیتی هستند که قابلیت اکسید شدن بالایی دارند و در ترکیب با غذاهای اسیدی و نمک‌دار به سرعت وارد واکنش‌های خطرناک می‌شوند. سطح این ظروف لزوماً باید با لایه‌ای از قلع یا فولاد ضدزنگ (استیل) یا نیکل پوشانده شود. ظروف مسی اگر پوشش مناسب نداشته باشد و جدارشان آسیب‌دیده باشد با آزاد کردن محتوای فلزی باعث آسیب به سیستم عصبی و کبد می‌شوند. نکته مورد توجه این‌که در صورت مسمومیت با قلع در مقایسه با مس خطرات بیشتری سلامت را تهدید می‌کند. بنابراین استفاده از ظروف مسی را به حداقل برسانید.
دستبندهای مسی خواص درمانی دارند؟
مدت زمان زیادی است که از دستبند و النگو و انگشتر مسی به جهت تأمین مس بدن برای درمان دردهای التهابی و مفاصل استفاده می‌شود. مدعیان معتقدند داروهای داروخانه‌ای نمی‌توانند کمبود مس بدن را جبران کنند. شفیعی بیان می‌کند مس از طریق پوست به طور موقت دردهای آرتریتی و مفصلی و استخوانی را بهبود می‌بخشد، اما چون دردهای ناشی از این بیماری‌ها مزمن و طولانی‌مدت هستند این وسایل و ابزارها اثرات درمانی طولانی‌مدت و مؤثر ندارند. میزان نیاز بدن ما به مس اندک است و وقتی همین میزان به راحتی از مواد غذایی تأمین می‌شود نیازی به استفاده از این دستبندها و ظروف نیست.
مس یا سرب؟
زارع بیدکی با بیان اینکه در سال‌های اخیر شاهد تبلیغ استفاده از ظروف مسی از طرف افراد با این تصور که می‌تواند نیاز بدن به مس را تأمین کند، گفت: مس مورد نیاز بدن «یون مس» است که در جگر، غذاهای دریایی، حبوبات، گوشت، قارچ، نارگیل و سیب وجود دارد. یون مس برای سلامتی افراد ضروری است و در فرآیند خونسازی و متابولیک بدن نقش اساسی دارد و باعث بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن فرد می‌شود. فلز مس از نظر شیمیایی بسیار فعال و واکنش‌پذیر است و در غذا به‌خصوص غذاهای اسیدی (ترش‌مزه) به ذرات غذا واکنش نشان می‌دهد و منجر به حل و اضافه شدن به مواد غذا خواهد شد.
آنچه باید بدانید این است که ظروف مسی در مجاورت هوا به‌مرور اکسید و ترکیب بسیار خطرناک، اکسید مس را تولید می‌کنند. برای پیشگیری از اکسید شدن مس از گذشته داخل این ظروف را با لایه‌ای از قلع به‌اصطلاح سفید می‌کردند. آن لایه با سرعت کمتری ولی در نهایت در غذا حل می‌شود. در صورت از بین رفتن آن لایه، اکسید مس تولیدشده به غذا اضافه و به‌مرور سبب تأثیر نامطلوب بر اندام‌های داخلی و رسوب این ماده در کبد و از کار افتادن این عضو می‌شود.

نکته بسیار قابل تأمل اینکه بررسی‌های دقیق نشان می‌دهد در حال حاضر به‌جای قلع از ترکیب سرب و قلع برای سفید کردن مس استفاده می‌شود، در این حالت بدون شک سرب مصرف‌شده به‌تدریج در غذا حل و وارد بدن می‌شود و همان طور که می‌دانید مسمومیت با سرب به‌مراتب از مسمومیت با قلع و مس خطرناک‌تر است و موجب آسیب جدی به سیستم عصبی، استخوان، کم‌خونی حاد و ... می‌شود.
مراجع علمی دنیا از جمله سازمان غذا و داروی آمریکا استفاده از ظروف مسی را رد کرده‌اند و استفاده از این ظروف در کشورهای صنعتی برای پخت و مصرف غذا منسوخ شده است.
و اما چرا افزایش مس خطرناک است؟
دکتر کشاورز می‌گوید: استفاده از ظروف مسی که در آنها روکش قلع به کار نرفته و مواد غذایی مستقیماً در تماس با مس هستند، می‌تواند سلامتی انسان را به خطر اندازد و زمینه ابتلا به برخی از بیماری‌ها را در دراز مدت فراهم کند. در واقع در صورتی که ظروف مسی با روکش قلع پوشانده نشده باشند، هنگام قرار دادن مواد غذایی در این ظروف، مس زیادی آزاد می‌شود که احتمال مسمومیت را افزایش می‌دهد.
مس مانع از جذب آهن و روی در بدن می‌شود و در نتیجه سبب کم‌خونی و فقر آهن، اختلالات باروری و رشد غده‌های جنسی می‌شود و بر کوتاهی قد نیز اثر می‌گذارد.
نگهداری غذاهای ترش و اسیدی در ظروف مسی ممنوع
اگرچه خوردن آب در ظروف مسی بدون روکش قلع خطری ندارد اما پخت و پز و نگهداری مواد غذایی در این ظروف موجب آزاد شدن بیش از اندازه مس می‌شود، علاوه بر آن مواد غذایی ترش و اسیدی، مس را در خود حل می‌کنند که در نهایت موجب بروز مشکلات مذکور برای سلامت فرد می‌شود، به همین دلیل تاکید می‌شود که از ظروف فلزی بویژه ظروف فلزی فاقد قلع برای نگهداری مواد غذایی ترش و اسیدی استفاده نشود.
با چسبندگی ظروف مسی چه کنیم؟
گفته می‌شود در هنگام استفاده از ظروف مسی باید از قاشق پلاستیکی و چوبی استفاده شود. با توجه به این‌که در این ظروف غذا می‌چسبد و باید از اسکاچ و سیم ظرفشویی استفاده شود دیگر چه لزومی به مصرف قاشق غیرفلزی است. شفیعی معتقد است ظروف مسی استاندارد که با پوشش مناسب تهیه شده باشند قاعدتاً چسبندگی کمی دارند. متأسفانه اغلب ظروف موجود در بازار به طریقه سنتی تهیه شده و پوشش استانداردی ندارند و بهتر است به دلیل ظرفیت اکسیداسیون بالای مس از خط و خش‌دار شدن آن اجتناب و برای افزایش ضریب نچسبیدن غذا از ظروف دیگر استفاده یا اقدام به خرید ظروف مسی از نوع استاندارد کرد. توصیه می‌شود برای ترکیب کردن یا برداشتن غذا از این ظروف از قاشق‌های غیرفلزی استفاده شود و هرگز برای شست‌وشوی آن سیم ظرفشویی به کار نبرید.
علت بروز لکه‌های سیاه روی ظروف مسی
برخی ظروف مسی موجود در بازار حین پخت یا در تماس با رطوبت دچار تغییر رنگ و لکه‌های سیاه رنگ می‌شوند که گاهی به واسطه شست‌وشو با سیم ظرفشویی تا حدودی ناپدید و مجدد ظاهر می‌شوند. شفیعی می‌گوید مس به دلیل ظرفیت بالای اکسیداسیون و قابلیت ترکیب بالا با مواد غذایی به شدت سلامت غذا را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در صورتی که پوشش مناسب و استاندارد روی آن انجام نگرفته باشد این آسیب‌زایی دوچندان شده و چنین واکنش‌هایی بروز می‌کند. در صورت مشاهده چنین نشانه‌هایی ظرف را به مرکز عرضه‌کننده عودت دهید.
سفید کردن مس را فراموش نکنید
علت سفیدرنگ بودن داخل برخی از ظروف مسی وجود قلع در آن است. به ظروف مسی حداقل سالی یکبار باید قلع اضافه کرد یا به اصطلاح آن را سفید کرد تا مشکلی برای پخت و پز و سلامتی ایجاد نشود. در گذشته هم که از این ظروف زیاد استفاده می‌شد هر چند وقت یکبار آن را سفید می‌کردند؛ بنابراین باید ضمن دقت در انتخاب ظروف مسی، به منظور حفظ سلامتی و بهره مندی از خواص استفاده از این ظروف، سفید کردن آن فراموش نشود.
در نهایت این که
بهترین ظرف برای تهیه و صرف غذا ظروف شیشه‌ای و استیل هستند که کمترین میزان حلالیت در غذا را داشته باشند.