چرا تنها هفت فرودگاه ایران رادار دارند؟

ایران یکی از کشورهایی است که شمار بالایی سانحه هوایی منجر به مرگ سرنشینان دارد، اما رادار تنها در هفت فرودگاه آن نصب است. مسئولان در ایران رادار را برای همه ۵۰ فرودگاه الزامی نمی‌دانند و یا می‌گویند نصب آن غیر ممکن است
 
پس از برخورد هواپیمای مسافربری ای تی آر ۷۲ متعلق به شرکت هواپیمایی آسمان با کوه دنا، در تاریخ ۲۹ بهمن ماه گذشته در مسیر تهران–یاسوج که منجر به مرگ همه سرنشینان آن شد، موضوع تعداد فرودگاه‌های مجهز به رادار در ایران مطرح و مشخص شد فرودگاه یاسوج رادار ندارد.
 
محمدعلی ایلخانی مدیرعامل اسبق شرکت فرودگاه‌های کشور به ایلنا گفته‌است: « به دلیل ارتفاعات اطراف فرودگاه یاسوج، اساسا قابلیت نصب رادار اپروچ در این فرودگاه وجود ندارد. تعداد فرودگاه‌هایی که با این مشکلات مواجه هستند در کشورمان زیاد است. یکی از مهم‌ترین دلایل عدم نصب رادار در فرودگاه‌های ایران منطقه سوق ‌الجیشی فرودگاه‌ها و ارتفاعات اطراف آن‌ها است.»
 
با وجود رشته کوه‌های البرز و زاگرس که در مناطق وسیعی از ایران گسترده شده‌اند، نبود رادار، پرواز هواپیماها به ویژه در فصل‌های سرد را با چالش اساسی مواجه می‌کند. بنا بر گفته مسئولان ایرانی تنها هفت فرودگاه در ایران مجهز به رادار هستند.
 
سرپرست مدیریت ایمنی شرکت فرودگاه‌های ایران نیز علاوه بر تایید وجود رادار در تنها هفت فرودگاه، در یک برنامه تلویزیونی گفته‌است «در کنار آن شبکه راداری فعال است که آسمان ایران را تحت کنترل دارد و هواپیماها را هدایت می‌کند».
 
سرپرست مدیریت ایمنی شرکت فرودگاه‌ها در زمینه سانحه برخورد ای تی آر به دنا، با بیان اینکه «کنترل ترافیک هوایی در یاسوج اگر به رادار دسترسی داشت نیز تنها مدیریت فاصله میان موانع با هواپیما در اختیار خلبان بود» اظهار داشته: «در این شرایط رادار صرفا یک وسیله‌است که فاصله بین پروازها در آسمان حفظ شود، از این ‌رو زمانی که رادار نداشته باشیم هدایت هوایی تعطیل نمی‌شود».
 
الهی‌نیا به آمار ایکائو درباره سوانح هوایی اشاره کرده و افزوده‌است «بر اساس این آمار ۷۵ درصد از سوانح هوایی به دلیل عوامل انسانی و تنها ۲۵ درصد به دلیل مشکلات در تجهیزات اتفاق می‌افتد. آمار سازمان هواپیمایی کشوری ایران نیز نشان می‌دهد تا چند سال پیش فقط 25 درصد سوانح به دلیل مشکلات تجهیزات بوده و این آمار با شرایط جهانی هماهنگ است.»
 
وجود ارتفاعات برای ناکارآمد کردن رادارهای فرودگاهی، تنها دلیل نبود رادار نیست. قیمت رادار فرودگاهی چیزی حدود ۲۰ میلیون دلار است. محمدعلی ایلخانی مدیرعامل اسبق شرکت فرودگاه‌های کشور با اعلام این رقم افزوده‌است «اساسا برای فرودگاه‌های کوچک نصب رادار صرفه اقتصادی ندارد. رادار ابروچ برای فرودگاه‌های پرتردد است و برای فرودگاه کم‌تردد مانند یاسوج اساسا نصب این تجهیزات گران‌قیمت اقتصادی نیست». این درحالی است که تعداد زیادی از سوانح هوایی در ایران در محدوده همین فرودگاه‌های کوچک اتفاق می‌افتد.
 
در عین حال مسئولان فعلیِ شرکت فرودگاه‌های ایران اساسا وجود رادار را بی ارتباط با حوادثی همچون برخورد هواپیمای ای‌تی‌آر شرکت هواپیمایی آسمان با کوه دنا می‌دانند. برای نمونه رحمت الله مه ‌آبادی مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری ایران، که رادار را ابزاری برای افزایش ظرفیت فضای پروازی دانسته و گفته‌است: «هدف اصلی ما از تجهیز کردن فرودگاه‌ها به رادار اجرای مراقبت پرواز و جلوگیری از برخورد هواپیماها است».
 
وی راه حلی برای فرودگاه‌های بدون رادار عنوان کرده‌است؛ اینکه «در یک فرودگاه یا باید رادار نصب شود یا اینکه از افزایش ترافیک مازاد جلوگیری شود.» با توجه به اذعان مسئولان پروازی ایران مبنی بر کم تردد بودن فرودگاه یاسوج، و از طرفی نبود رادار در این فرودگاه، اما باز سانحه رخ داد. که این موضوع، راه حل مطرح شده را ناکارآمد نشان می‌دهد.
 
در حالی که مدیرعامل شرکت فرودگاه‌های ایران می‌گود رادار در تمام فرودگاه لازم نیست، از طرفی به تاثیر تحریم‌ها در فقر تجهیزات فرودگاهی ایران اذعان کرده و گفته‌است: « در حال حاضر ما در حال توسعه سامانه‌های راداری هستیم و در حوزه ناوبری پس از برجام توانستیم اقدامات قابل توجهی انجام دهیم. پیش از برجام حوزه ناوبری هوایی در شرایط تحریم‌ با چالش‌های بسیار جدی مواجه بود اما در سه سال گذشته توانستیم بخشی از نیازهای خود در این حوزه را تامین کنیم.»
 
با وجود اینکه مسئولان هوایی ایران نداشتن رادار را بی تاثیر در سوانح هوایی می‌دانند و از مسئولیت شانه خالی می‌کنند اما کارشناسان نظر دیگری دارند. کاپیتان هوشنگ شهبازی از خلبانان ایرانی در گفت‌وگویی با رادیو تلویزیون دولتی ایران گفته‌است «اگر فرودگاهی پوشش راداری نداشته باشد شرکت هوایی و خلبان نباید به فرودگاه پرواز انجام دهد».