شهرداری تهران : بودجه نهادهای مذهبی پنج برابر محیط زیست

در سه سال اخیر که شهروندان تهران، در هوای آلوده و شهری با بحران‌های زیست محیطی زندگی کرده‌اند، شهرداری تهران، حدود پنج برابر بودجه‌ای را که به "بهبود محیط زیست" اختصاص داده، برای "گسترش فرهنگ دینی، ملی و ارز‌ش‌های انقلاب اسلامی" هزینه کرده است.
 
بودجه نهادهای مذهبی در دوران محمدباقر قالیباف حدود شش برابر بودجه "کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی" بوده است، که مربوط به رسیدگی به خیابان‌خواب‌ها، معتادان و افراد آسیب‌پذیر است.
 
در بودجه پیشنهادی محمدعلی نجفی، شهردار جدید، بودجه نهادهای مذهبی در سال آینده تا حدودی کاهش یافته است. اما همچنان بیش از یک‌سوم بودجه فرهنگی اجتماعی در پایتخت صرف "گسترش فرهنگ دینی، ملی و ارز‌های انقلاب اسلامی" می‌شود.
 
برای مقایسه، نمودار زیر بودجه این ردیف را در سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۷ (لایحه بودجه سال آینده) با سه ردیف دیگر بودجه شهرداری مقایسه می‌کند. بیشتر بودجه دینی به نهادهایی رسیده است که ارتباطی با شهرداری و وظایف شهرداری تهران نداشته‌اند. در عوض ردیف‌های مقایسه شده، ارتباط مستقیم با وظایف شهرداری تهران دارند.
 توضیح: دلیل مقایسه بودجه چهار سال اخیر، دسترسی بی‌بی‌سی فارسی به جزئیات بودجه شهرداری تهران در این مدت است و امکان مقایسه جزئیات بودجه سال‌های قبل وجود نداشته است.
'بصیرت افزایی' میلیاردی
 
بودجه نهاد‌های مذهبی، امسال در لایحه بودجه دولت هم خبرساز شده بود. همزمان با اقدام بی‌سابقه شهرداری تهران در انتشار عمومی جزئیات بودجه سال آینده، توجه رسانه‌ها به پولی که شهرداری تهران به نهادهای مذهبی می‌دهد جلب شد و از مسئولان شهرداری هم سوال شد.
 
حجت‌الله میرزایی، معاون برنامه‌ریزی شهرداری تهران در گفتگو با خبرگزاری ایلنا، درباره بودجه نهادهای مذهبی گفته است، کمک‌های شهرداری به این نهادها در بودجه سال آینده (لایحه بودجه ۱۳۹۷) نصف شده است. او همچنین گفته، شهرداری در کمک به این نهادها "نه مجبور است و نه جزوی از عرف محسوب می‌شود."
 
نگاهی به لایحه بودجه سال آینده شهرداری تهران، و مقایسه با سال‌های قبل (تا ۱۳۹۴) کاهش قابل توجه بودجه نهادهای مذهبی را تایید می‌کند، اما همچنان سرازیر شدن منابع شهرداری تهران به این نهادها ادامه دارد. جدول زیر بعضی از ردیف‌های زیرمجموعه بخش "گسترش فرهنگ دینی، ملی و ارز‌های انقلاب اسلامی" را در سه سال آخر دوران شهرداری محد باقر قالیباف و اولین بودجه شهرداری "اصلاح‌طلب" تهران مقایسه می‌کند. مجموع پولی که برای ردیف‌های جدول بالا خرج شده، برابر با ۱۱۴۰ میلیارد تومان است. برای مقایسه این عدد بیش از ۳۰ برابر کل پولی است که شهرداری سال آینده برای خرید تجهیزات و توسعه امکانات آتش نشانی تهران اختصاص داده است (تملک دارایی‌های سرمایه‌ای ۳۸ میلیارد تومان) و بیش از ۳۰ برابر پولی است که در سال ۱۳۹۷ برای خرید اتوبوس‌های شهری اختصاص یافته (توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی غیر ریلی، ۳۷ میلیارد تومان).
چراغی که به مسجد رواست مسجد ۷۲ تن، در محدوده میدان آزادی (غرب تهران) تاکنون بیش از ۲۸ میلیارد تومان هزینه داشته است. برای مقایسه بودجه نوسازی اتوبوس‌های تهران در یک سال ۳۸ میلیارد تومان است نمودار زیر، تغییر بودجه نهادهای مذهبی را در چهار سال اخیر نشان می‌دهد و همانطور که مشخص است، شهردار جدید تهران، محمد علی نجفی، بودجه این نهادها را کاهش داده است. همین نمودار نشان می‌دهد که محمدباقر قالیباف، شهردار سابق تهران که در سال ۱۳۹۶ نامزد ریاست جمهوری هم بود، در دو سال آخر دوره تصدی‌، بودجه نهادهای مذهبی را به طور محسوس افزایش داده بود.
برای نمونه، در این چهار سال، محمد باقر قالیباف کمک‌های کم سابقه‌ای به ساخت مسجد و اماکن مذهبی در مناطق مختلف شهر تهران کرده است. در همین دوره، بودجه‌ای هم به "حمایت از توسعه و تجهیز مدارس" اختصاص داده شده است. برای مقایسه، این دو عدد، کنار بودجه ردیف "کاهش و مقابله با آسیب‌های اجتماعی" در نمودار زیرقرار داده شده است که نشان می‌دهد که بودجه ساخت مسجد، بیش از پنج برابر بودجه برای مدارس و حدود دو برابر بودجه آسیب‌های اجتماعی بوده است.
این درحالی است که دولت هرسال بودجه جداگانه‌ای برای حمایت از مکان‌های مذهبی اختصاص می‌دهد و توسعه این مراکز در حالی که نهادهای زیادی متولی آن هستند، جزو وظایف اصلی شهرداری تهران نیست. اما سوال اینجاست که از چه زمانی شهرداری کمک به نهادهای مذهبی را با این ابعاد آغاز کرده است؟
کمک به هیات‌های مذهبی، مداحان و حسینیه‌های تهران در سال آخر شهرداری محمد باقر قالیباف بیش ۵۰ میلیارد تومان برای شهروندان تهران هزینه داشته است هرچند حمایت از فعالیت فرهنگی در مساجد و مکان‌های مذهبی از وظایف نهادهای زیر نظر شهرداری است و در تمام دوره‌ها وجود داشته، اما نگاهی به روند تخصیص بودجه در شهرداری تهران نشان می‌دهد که از آغاز دوران شهرداری محمد باقر قالیباف، بودجه مذهبی رشد چشمگیری داشته و بین سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۶ به اوج رسیده است.
 
تحقیقی که تحت عنوان "سند تحویل و تحول شهرداری تهران" به دستور شهردار جدید تهران محمد علی نجفی تهیه شده، هزینه‌های بخش فرهنگی شهرداری در دوران محمد باقر قالیباف تفکیک کرده است. در این گزارش آمده که در دوره ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۶، بودجه فرهنگی که بیش از ۶۰ درصد آن به بخش مذهبی می‌رسد، چهار برابر شده در حالی که کل بودجه شهرداری در این بازه زمانی حدود دو برابر شده است.
 
برای نمونه، در این دوران شهرداری درحالی به توسعه مسجدها کمک کرده است که بودجه کمک به توسعه فضاهای ورزشی، که آن هم در حوزه مسئولیت شهرداری است، افزایش قابل توجهی نداشته و حتی در دوران اوج تخصیص بودجه به بخش مذهبی، بودجه‌اش کم شده است. این درحالی است که سرانه فضاهای ورزشی برای شهروندان تهران، کمتر از یک متر مربع برای هرنفر است.
 
نمودار زیر روند تغییر بودجه‌های مذهبی و ورزش شهرداری تهران را در دوران مسئولیت محمدباقر قالیباف (از شهریور ۱۳۸۴) نشان می‌دهد. عددها از "سند تحویل و تحول شهرداری تهران" استخراج شده است.
 'جذب هوادار'؟
 یکی از بخش‌های پرحاشیه بودجه شهرداری تهران، کمک‌های مالی شهرداری به بعضی هیأت‌های مذهبی، حسینیه‌ها و مداحان است. در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶، فهرست بلندبالایی از حسینیه‌ها، کانون‌های مذهبی، هیات‌ها و حوزه‌های علمیه از شهرداری تهران کمک گرفته‌اند. تنها در سال ۱۳۹۶، سال آخر شهرداری محمد باقر قالیباف این موسسات مذهبی بیش از ۷۰ میلیارد تومان کمک مالی گرفته‌اند. البته به دلیل شفاف نبود هزینه‌های شهرداری این رقم دستکم گرفته شده و با اطلاعات موجود بی‌بی‌سی قادر به محاسبه دقیقتر این رقم نیست.
 
صرف هزینه‌های زیاد در شهرداری تهران برای تبلیغات مذهبی، در "سند تحویل و تحول شهرداری تهران" هم مورد انتقاد قرار گرفته است.
 
این سند که با دسترسی به اطلاعات مالی شهرداری تهران در ۱۲ سال اخیر، یعنی دوران شهرداری محمد باقر قالیباف تهیه شده، ابعاد وسیع‌تری را از حمایت‌های مالی شهرداری تهران، از نهادهای مذهبی نشان می‌دهد و می‌گوید: "نکته حائز اهمیت در این باره، حاکم بودن سلیقه بر نظام تخصیص بودجه است که بیشتر کارکرد سیاسی و جنبه هوادارخری دارد."
 
امسال شهرداری تهران در لایحه بودجه ۱۳۹۷ کمک به بیشتر این نهادهای مذهبی را حذف کرده اما همچنان برخی ردیف‌های بودجه را نگه داشته است؛ از جمله کمک ۲۰۰ میلیون تومانی به مداحان.
 
در بودجه معاونت‌های شهرداری تهران هم، ردیف‌هایی برای موسسات و فعالیت‌های مذهبی وجود دارد. برای نمونه سال آینده ۸ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان برای اجرای برنامه راهیان نور (سفر به خط مقدم جنگ هشت‌ساله) و برنامه‌های فرهنگی مربوط به جنگ تخصیص داده شده است.
 
موسسات فرهنگی غیرمذهبی هم مانند خانه سینما، خانه تئاتر، موسیقی، خانه شاعران و انجمن نابینایان در مجموع ۵۰۰ میلیون تومان از شهرداری بودجه می‌گیرند، که البته بودجه همه این موسسات با بودجه کمک به موسسه 'نشر و ترویج آثار امام خمینی ' برابر است. در همین بخش از بودجه ۳۰۰ میلیون تومان هم به هیات مذهبی "رزمندگان اسلام" تخصیص داده شده است که در سه سال آخر شهرداری آقای قالیباف ردیف مشخصی در بودجه داشته است.