مقاومت به آنتی‌بیوتیک یعنی چه؟

در چند روز اخیر خبری منتشر شد از آنتی‌بیوتیک تازه‌ای که تاثیر معجزه‌آسا خواهد داشت. اهمیت این آنتی‌بیوتیک که ساخت آن در حال حاضر در مرحله پژوهشی قرار دارد، مقابله با باکتری‌های مقاوم شده به آنتی‌بیوتیک‌های فعلی ذکر شده است.
 
موضوع این داروی جدید و مقاومت به آنتی‌بیوتیک سوال‌های زیادی را برای مخاطبان ما به وجود آورده است که در اینجا به برخی از این سوال‌ها پاسخ می‌دهیم.
مقاومت به آنتی‌بیوتیک چه معنایی دارد؟
 برخی تصور میکنند مقاومت به آنتی بیوتیک به این معناست که بدن انسان به آنتی بیوتیک مقاوم می‌شود. این برداشت نادرستی است. مقاومت به آنتی بیوتیک یعنی میکروب سپری دفاعی اختراع کرده که آنتی بیوتیک بر آن بی تاثیر است.
 
اما چطور چنین چیزی پیش می‌آید؟ فرض کنید آنتی‌بیوتیک بمبی است که بر روی ارتش دشمن (میکروب) ریخته می‌شود. آنتی‌بیوتیک مخصوصا اگر وسیع الطیف باشد، یعنی این که مثل بمباران کور هر میکروبی را که دم دستش بیاید می کشد. البته که تمام میکروب‌های بدن مضر نیستند. برخی از این میکروب‌ها نه تنها بیماری‌زا نیستند بلکه مفید هم هستند. بنابراین آنتی‌بیوتیک میکروب‌های خوبی را هم که دشمن میکروب‌های بیماری‌زا هستند از بین می‌برد. میکروب‌ها برای زنده ماندن و رشد و تکثیر به منابع غذا و انرژی نیاز دارند و باکتری‌های خوب و بد با هم بر سر این منابع رقابت میکنند. بنابراین اگر آنتی‌بیوتیک دقیق و درست مصرف نشود، میکروب‌های خوب را که با میکروب‌های بد در رقابتند از بین می‌برد.
 
حال تصور کنید که آنتی‌بیوتیک تمام میکروب‌های بد و خوب را کشته است اما کافی است یک میکروب بد جهش ژنتیکی پیدا کرده باشد، اتفاقی کاملا طبیعی که بسیار پیش می‌آید.. اگر این جهش باعث بی‌اثر شدن آنتی‌بیوتیک شود مثل این است که شما بمبی دارید که دیگر بر دشمن کارگر نیست. بنابراین شما حجم و میزان بمباران را هر چه بیشتر کنید نتیجه بدتر است، دوستان کشته می‌شوند و جا برای دشمنان بازتر می شود.
 
میکروب‌ها در انتقال اطلاعات شاید از انسان‌ها پیشرفته‌تر باشند. همانطور که در شبکه‌های اجتماعی ناگهان یک خبر به سرعت تکثیر می‌شود و همه از آن مطلع می‌شوند، میکروب‌ها نیز ژنی را که باعث مقاومت آنها می‌شود به سرعت همرسان می‌کنند. درست مثل اینکه شما موبایل و لپ‌تاپ‌تان را آپدیت می‌کنید تا بر علیه ویروس‌های جدید محافظت شود، میکروب‌ها هم مرتب خود را آپدیت می‌کنند.
 
حال اگر بمب قدیمی کارگر نباشد باید به سراغ بمب جدید رفت. اما همانطور که گفته شد میکروب‌ها بالاخره راه دفاع را یاد گرفته و آن را همرسان می‌کنند. نتیجه آنکه دائم میکروب‌های خوب که می توانند در رقابت با میکروب‌های بد عرصه را بر آنها تنگ کنند از بین می‌روند و جا برای رشد و تکثیر میکروب‌های بد بازتر می‌شود. آنچه امروز سبب نگرانی است وجود میکروب‌هایی است (که به آنها ابرمیکروب می‌گویند) که هیچ یک از سلاح‌های ما (آنتی‌بیوتیک) بر آنها کارگر نیست. آنتی‌بیوتیک تازه‌ای که پژوهشگران بر روی توسعه آن کار می‌کنند، به منظور مقابله با این میکروب‌ها ساخته شده است.
داستان این آنتی‌بیوتیک چه معنایی برای زندگی روزمره ما دارد و باید چه کار کنیم؟
 اول آنکه آنتی‌بیوتیک را فقط عامل سلامت ندانیم. تردیدی نیست که آنتی بیوتیک‌ها برای بقای بشر در روزگار کنونی اهمیت حیاتی دارند اما باید همیشه در یاد داشته باشیم که آنتی بیوتیک میکروب‌های خوب بدن را هم می‌کشد و راه را برای میکروب‌های بد باز می‌کند. بیایید از مثال جنگ استفاده کنیم.
 
فرض کنیم ما می‌دانیم که منطقه‌ای در کنترل دشمن است (مثل اینکه برخی میکروب‌های دشمن مثلا در روده ما باشد). اگر برای کشتن نیروهای نظامی دشمن تمام شهر را از بالا بمباران کنیم، بسیاری از مردم محلی که مخالف دشمن و دوست ما هستند از بین خواهند رفت. نتیجه اینکه مقاومت محلی علیه دشمن کم می شود و همه می‌دانیم که این چقدر خطرناک است.
 
بنابراین خوردن آنتی بیوتیک اگر کاری حساب شده و به دقت فکر شده نباشد نه فقط به ما بلکه به تمام انسان‌ها لطمه خواهد زد. به این معنا که میکروب‌هایی را مقاوم خواهد کرد که می‌توانند باعث بیماری انسان‌های دیگر شوند.
 
آیا به نظر شما منطقی است که برای مبارزه با دشمن هر یک از ما راسا و شخصا تعدادی بمب را به صلاحدید خود به سمت نیروهای دشمن پرتاب کنیم؟ بعید است کسی این کار را منطقی بداند. اگر این کار لازم باشد ما آن را به متخصصان نظامی و امنیتی واگذار می کنیم. همین استدلال هم در مورد آنتی بیوتیک صادق است. تجویز آنتی بیوتیک را به پزشک واگذار کنید.
 
اگر پزشک برای شما آنتی بیوتیک تجویز کرد حتما سوال کنید که این آنتی بیوتیک در بدن شما چه خواهد کرد و از همه مهمتر چقدر نیاز به آنتی بیوتیک وجود دارد؟ اگر مصرف آنتی بیوتیک الزامی نیست (مثل بسیار از موارد سرماخوردگی و گلودرد که ویروسی هستند و آنتی بیوتیک بر آن بی‌تاثیر است) بهتر است مصرف نکنیم. در این موارد نه تنها ویروس هیچ آسیبی نمی‌بیند بلکه فقط میکروب‌هایی که دوست ما هستند کشته می‌شوند.
آنتی‌بیوتیک جدید را چطور می‌شود تهیه کرد؟
 این سوالی بسیار عجیب است. مثل این است که گفته شود یک بمب جدید اختراع شده و مردم عادی به دنبال این باشند که چطور آن را بخرند. اینکه آنتی‌بیوتیک جدید کی وارد بازار می شود و در چه مواردی استفاده می‌شود و فواید و مضرات آن چیست موضوعی است که باید به متخصص یعنی پزشک واگذار شود.
 
بنابراین موضوع آنتی بیوتیک مثل مبارزه با دشمن است:
 
۱- از بمباران کور و بی ملاحظه و بدون در نظر گرفتن تمام جوانب پرهیز کنید؛ یعنی سرخود آنتی‌بیوتیک نخورید. اگر چنین کنید احتمال رشد و تکثیر میکروب های دشمن را در بدنتان زیاد می‌کنید.
 
۲- بمباران سراسری (مصرف آنتی‌بیوتیک) را فقط به عنوان آخرین راه در نظر بگیرید و حتما با متخصصان به دقت مشورت کنید. به این فکر کنید که آنتی بیوتیک میکروبهای دوست را هم می‌کشد.
 
آنتی‌بیوتیک هایی که ما امروزه در اختیار داریم موشک‌های هدایت شده دقیقی نیستند که فقط میکروب‌های دشمن را هدف قرار دهند. به احتمال قریب به یقین بشر روزی چنین آنتی‌بیوتیکهایی را خواهد ساخت اما فعلا آنتی‌بیوتیک‌های ما مثل بمباران کور است که تمام منطقه تحت نفوذ دشمن را بمباران می‌کند به این امید که تمام دشمنان کشته شوند، اما بی‌تردید دوستان زیادی هم کشته خواهند شد.