چند نوع گواتر داریم؟
رأی دهید
اگر از بیشتر افراد بپرسید گواتر چه بیماری‌ای است، پاسخ می دهند نوعی بزرگی غده تیروئید در جلوی گردن است. گرچه این پاسخ درست است، ولی کامل نیست و افزایش اطلاعات و آگاهی عمومی نسبت به آن از برخی جهات ضروری است. از جمله این که برجستگی در جلوی گردن به شرطی گواتر تلقی می‌شود که ناشی از التهاب یا تومور نباشد.
از سوی دیگر، طبیعی بودن تست‌های تیروئید در آزمایش خون دلیلی بر نداشتن گواتر نیست. به بیان دیگر در گواتر ساده، تست‌های تیروئید طبیعی هستند و طبیعی بودن تست‌ها به معنای فقدان گواتر نیست. به همین علت، این بیماری حتما باید با معاینه پزشکی تشخیص داده شود و تست‌های آزمایشگاهی فقط برای تشخیص نوع گواتر استفاده می‌شوند.
دکتر علیرضا استقامتی، متخصص غدد درباره این بیماری می گوید: گواتر در هر سنی دیده می‌شود و در مناطقی که کمبود ید رایج تر است و نواحی اندمیک محسوب می‌شوند، بیشتر شیوع دارد. البته این بیماری در سنین نوجوانی شایع‌تر است، ولی در حال حاضر که در برخی مناطق دنیا کمبود ید از بین رفته است، گواتر در هر سنی می‌تواند رخ دهد. اگرچه افزایش نیاز‌های فیزیولوژیک زمان رشد و بلوغ ممکن است در آن نقش داشته باشد.
علت گواتر
علت گواتر بخوبی مشخص نشده است. با این حال، هنوز هم در مناطقی از دنیا که کمبود ید وجود دارد، این موضوع اصلی ترین عامل بروز گواتر است. البته در برخی نواحی مصرف برخی مواد گواترزا (گواتروژن) مانند ترکیبات حاوی تیو سیانات یا پرکلرات یا برخی میکروب‌ها در آب به عنوان علل گواتر شناخته شده‌اند.
ولی امروزه معتقدند برخی ایمونوگلوبولین‌ها (از مولکول‌های خون که در سیستم ایمنی فعال هستند) که محرک رشد غده تیروئید هستند، می‌توانند در بروز گواتر‌های غیر اندمیک نقش داشته باشند.
انواع گواتر
از نظر عملکردی، گواتر به سه نوع گواتر ساده، کم‌کار و پرکار تقسیم می‌شود. شایع‌ترین نوع گواتر، گواتر ساده است که در این نوع فقط اندازه غده تیروئید بزرگ می‌شود، ولی میزان هورمون‌های تیروئید طبیعی است. لذا علامت چندانی بجز بزرگی غده ندارد.
علائم گواتر کم‌کار و پرکار
کم‌کاری ملایم تیروئید ممکن است علامت چندانی نداشته باشد و فقط در یک بررسی اتفاقی آزمایشگاهی تشخیص داده شود یا علائم غیراختصاصی مثل ضعف و بی‌حالی یا خستگی داشته باشند.
کم‌کاری تیروئید در همه اعضای بدن ممکن است علامت ایجاد کند. احساس سرما، خشکی پوست، ریزش و زبری مو، شکنندگی ناخن، یبوست، افزایش مختصر وزن، اختلال در عادت ماهانه، تغییر اشتها، تغییرات خلق و افسردگی یا حتی کندی ضربان قلب و فشار خون از علائم کم‌کاری تیروئید محسوب می‌شوند.
اما در پرکاری، برعکس علائم کم‌کاری دیده می‌شود، یعنی فرد دچار اضطراب و بی‌قراری، تپش قلب، تعریق، احساس گرما، عصبانیت و تحریک‌پذیری، کاهش وزن شدید و افزایش اشتها، افزایش دفعات اجابت مزاج، اسهال، تغییر در عادت ماهانه در خانم‌ها، بی‌نظمی ضربان قلب، افزایش فشار خون و ریزش مو‌ها و تغییراتی در بستر ناخن‌ها یا بیرون زدن کره چشم یا خیرگی در نگاه، در موارد پیشرفته دوبینی و اشک ریزش و اختلال در دید ممکن است گردد.
هر فشاری در جلوی گردن، گواتر نیست
گواتر ساده فقط در موارد پیشرفته علائم فشاری در گردن ایجاد می‌کند و جز برجستگی غده در جلوی گردن، علامت دیگری ندارد.
احساس خفگی که شکایت شایعی میان مردم است در اغلب موارد، ارتباطی به گواتر ندارد. البته باید توجه داشت وقتی تیروئید رشد می‌کند بیماری گواتر ایجاد می‌شود که معمولا رشد آن یکدست و یکنواخت است، اما در عده‌ای ممکن است این رشد به صورت غیریکنواخت و جزیره‌ای رخ دهد و ایجاد یک یا چند گره در بافت تیروئید کند که به آن گواتر چند گره‌ای گفته می‌شود.
نکته مهم اینجاست که به دلیل تداوم رشد غده در این حالت ممکن است تکثیر غیر عادی یعنی افزایش خطر سرطانی شدن رخ دهد.
پیشگیری با استفاده از نمک ید‌دار
آزمایش های تشخیصی گواتر
پزشک می تواند به سادگی غده تیروئید بزرگ شده را با لمس گردن تان تشخیص دهد. همچنین در برخی موارد، وی قادر به لمس گره ها نیز می باشد.
مراحل تشخیص گواتر می تواند شامل موارد زیر شود:
- آزمایش هورمونی: آزمایش خون می تواند میزان هورمون های تولید شده توسط تیروئید و هیپوفیز را تعیین کند. اگر تیروئید شما کم کار باشد، سطح هورمون های آن پایین خواهد بود. در همان زمان، سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) بالا خواهد بود، زیرا هیپوفیز سعی می کند با تحریک غده تیروئید منجر به تولید بیشتر هورمون ها شود. گواتر مرتبط با تیروئید پر کار معمولاً با سطح بالایی از هورمون های تیروئیدی در خون و TSH کمتر از حد نرمال همراه می باشد.
- تست آنتی بادی: یکی از علل گواتر تولید آنتی بادی های غیر طبیعی می باشد. آزمایش خون می تواند حضور این آنتی بادی ها را تایید کند.
- سونوگرافی: تصاویر سونوگرافی نشان دهنده ی اندازه ی غده تیروئید شما و ندول های غیر قابل لمس توسط پزشک می باشند.
- اسکن تیروئید: اسکن تیروئید اطلاعاتی درباره ی ماهیت و اندازه ی غده ی تیروئید فراهم می کند، اما این روش نسبت به سونوگرافی تهاجمی تر، گران تر و وقت گیرتر می باشد.
- نمونه برداری (بیوپسی) :بیوپسی توسط یک سوزن ریز برای برداشتن یک نمونه ی کوچک از بافت یا مایع برای آزمایش انجام می شود که برای هدایت آن به سمت غده ی تیروئید، از سونوگرافی کمک می گیرند.
درمان گواتر
در گواتر کم‌کار یا ساده از قرص لوتیروکسین برای درمان استفاده می‌کنیم و در پرکاری نیز از دارو یا ید رادیو اکتیو یا در مواردی جراحی بهره گرفته می‌شود.
در واقع در گواتر‌های حجیم و بسیار بزرگ و یا در مواردی که پرکاری تیروئید به درمان طبی پاسخ نمی‌دهد یا در تومور‌های تیروئید، جراحی توصیه می‌شود. البته یکی دیگر از موارد جراحی، خواست خود بیمار از نظر زیبایی است.
