واکسن ۵گانه جای واکسن ۳گانه را گرفت

شاید بسیاری ندانند که از این پس واکسن پنج گانه یا «پنتاوالان» که چهار جزء آن یعنی دیفتری، سیاه سرفه، کزاز و هپاتیت «ب» است ، در کنار جزء پنجم یا واکسن هموفیلوس آنفلوآنزا به نوزادان دو تا شش ماهه تزریق می شود. اما تزریق واکسن جدید به کودکان، به چه دلایلی اهمیت دارد؟
 
به گفته رئیس سازمان غذا و دارو، توزیع و تزریق واکسن «پنتاوالان»، از دو سال قبل در برنامه واکسیناسیون ملی کشور قرار گرفته است. این واکسن به جای واکسن سه گانه و واکسن هپاتیت ب (که قبلا تزریق می شدند) بعلاوه واکسن هموفیلوس آنفلوآنزا ، به نوزادان دو تا شش ماهه تزریق می شود.
 
دکتر فیروزه ساجدی، متخصص اطفال با تاکید بر این که باکتری هموفیلوس آنفلوآنزا با ویروس آنفلوآنزا تفاوت دارد، می گوید:
 
این باکتری، عامل ابتلا به بیماری هایی مانند مننژیت و عفونت های تنفسی است. هموفیلوس آنفلوآنزا مانند بیماری های ویروسی در شرایط خاص یعنی با تضعیف سیستم ایمنی بدن و بروز التهابات مزمن مانند آلرژی ها فعال می شود. البته اغلب مبتلایان به بیماری ناشی از این باکتری، کودکان بالاتر از دو ماه هستند، گرچه اغلب بیماری های تهاجمی در سنین سه ماهگی تا سه سالگی بروز پیدا می کنند.
چه زمانی دچار عفونت هموفیلوس می شوید؟
عفونت هموفیلوس، گسترش جهانی دارد و بیماری هایی چون الکلیسم (اعتیاد حاد به مصرف مشروبات الکلی)، بیماری های نقص تولید آنتی بادی، کم خونی داسی شکل (یک اختلال خونی ژنتیکی که با هموگلوبین معیوب شناخته می شود)، برداشتن طحال و بیماری های ریوی مزمن از عوامل زمینه ساز عفونت هموفیلوس هستند.
 
حدود 60 تا 90 درصد کودکان و 5 درصد بالغین، ناقل باکتری هموفیلوس آنفلوآنزا در گلو یا بینی و حلق هستند که هنگام صحبت کردن، عطسه یا سرفه، عامل میکروبی هموفیلوس را در هوا پراکنده کرده و از طریق استنشاقی به دیگران منتقل می کنند.
مننژیت، شدیدترین شکل بیماری
گرچه شایع ترین شکل ابتلا به عفونت هموفیلوس، بیماری های عفونی تنفسی است، ولی گاهی این عامل میکروبی به بروز بیماری های خطرناک تری نیز منجر می شود.
 
دکتر ساجدی با اشاره به این مساله می گوید: هموفیلوس آنفلوآنزا ممکن است عفونت هایی مانند عفونت خون، ریه و مننژیت ایجاد  کند. گاهی نیز موجب عفونت پوست، حنجره، استخوان و مفصل می شود. حتی برخی گونه های این عامل میکروبی موجب عفونت گوش، ریه، التهاب ملتحمه و سینوزیت در کودکان می شود.
 
مننژیت حاد نیز شدیدترین فرم بیماری هموفیلوس آنفلوآنزاست که شایع ترین علت مرگ کودکان، از سه ماهگی تا سه سالگی است. البته مننژیت به ندرت در کمتر از سه ماهگی دیده می شود و در کودکان بالاتر از سه سال نیز غیر شایع است. علائم مننژیت به شکل تب، سردرد شدید، تهوع، استفراغ و سفتی گردن است.
هموفیلوس و خطر عفونت حنجره
گرچه مننژیت از تظاهرات شدید و حاد عفونت هموفیلوس است که معمولا در کودکان بالای سه سال، کمتر بروز می کند، اما عفونت حنجره از دیگر بیماری های ایجادشده بر اثر آلودگی با میکروب هموفیلوس است که در کودکان سه تا پنج سال دیده می شود، یعنی نسبت به مننژیت در سنین بالاتری بروز می کند.
 
در واقع، یکی از اورژانس های طب اطفال مربوط به عفونت حنجره است که شروع حاد و پیشرفت سریع و بدخیم دارد. خوب است بدانید  که عفونت حنجره ناشی از هموفیلوس،  تورم قابل توجهی در گلو ایجاد می کند که همراه با انسداد راه هوایی است و نیاز به اقدامات اورژانسی دارد.
 
عفونت خون با هموفیلوس آنفلوآنزا نیز در کودکان شش ماهه تا سه ساله مبتلا به کم خونی داسی شکل یا در موارد طحال برداری دیده می شود.
 
عفونت گوش میانی نیز از تظاهرات شایع هموفیلوس آنفلوآنزاست. البته گاهی هموفیلوس آنفلوآنزا علت شایع عفونت چرکی مفصل و ریه در کودکان نیز محسوب می شود.
سلولیت یا عفونت پوستی
شاید بسیاری ندانند که عامل میکروبی که شایع ترین شکل تظاهرش آنفلوآنزاست ممکن است منشا عفونت پوستی نیز باشد.
 
دکتر ساجدی با اشاره به این که از تظاهرات میکروب هموفیلوس آنفلوآنزا، سلولیت یا عفونت پوستی است، می گوید:
 
سلولیت یا عفونت پوست نیز در کودکان، طی سه ماهگی تا سه سالگی و بندرت در بالغین دیده می شود.
 
پوست ناحیه گونه ها مهم ترین کانون سلولیت هموفیلوس آنفلوآنزاست، اما نواحی اطراف چشم و اندام های فوقانی نیز از محل های ابتلا محسوب می شوند.
 
علائم سلولیت یا عفونت پوست معمولا به شکل حاد شروع می شود که همراه با تورم، درد و تغییر رنگ پوست به کبودی در محل ابتلاست.
 
هموفیلوس آنفلوآنزا به بسیاری از آنتی بیوتیک ها مقاوم است و در موارد شدید عفونت برای مهار آن باید از آنتی بیوتیک های بسیار قوی استفاده  شود و صرفا در موارد غیرشدید می توان از آنتی بیوتیک های معمولی مانند آمپی سیلین برای از بین بردن این عامل عفونی استفاده کرد.
پیشگیری با تزریق واکسن

آنچه درباره خطرناک بودن عامل عفونی هموفیلوس گفتیم، ضرورت پیشگیری از بیماری های ناشی از این عامل میکروبی را مشخص می کند که فقط با انجام واکسیناسیون امکان پذیر است.
 
دکتر ساجدی با اشاره به ورود واکسن هموفیلوس آنفلوآنزا به برنامه واکسیناسیون ملی کشور می گوید:
 
تزریق واکسن های موثر، علیه هموفیلوس آنفلوآنزا از اوایل دهه 1990 برای کودکان زیر پنج سال و بیماران بدون طحال از سوی سازمان بهداشت جهانی مورد تاکید قرار گرفته است. واکسن پنتاوالان در مقابل پنج بیماری دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، هپاتیت ب و هموفیلوس آنفلوآنزا، ایمنی ایجاد می کند.
 
 البته دیفتری، کزاز، سیاه سرفه و هپاتیت ب قبلا جزو برنامه واکسیناسیون کودکان در کشور بوده است و اکنون واکسن هموفیلوس آنفلوآنزا نوع ب، جزء جدید و پنجم برنامه واکسیناسیون عمومی کودکان در کشور تلقی می شود. به این ترکیب، یعنی پنج نوع واکسن در کنار هم، واکسن پنجگانه یا پنتاوالان گفته می شود.
 
این واکسن بی خطر است و در کاهش شیوع عفونت های هموفیلوس آنفلوآنزا در کودکان موثر است. تزریق این واکسن از دو ماهگی آغاز می شود و به ترتیب در چهار و شش ماهگی نیز به نوزاد تزریق خواهد شد. البته کودکانی که مبتلا به نقص مادرزادی یا اکتسابی تولید آنتی بادی هستند، از تزریق واکسن هموفیلوس آنفلوآنزا سودی نمی برند و باید به جای آن تزریقات مکرری از ایمونوگلوبین را دریافت کنند.