ستارگان ورزش در زمستان ۵۷: «ما ساواکی نیستیم»

در واپسین هفته‌های باقی‌مانده تا پیروزی انقلاب سال ۱۳۵۷، اعلامیه‌هایی بدون امضا منتشر ‌شد که برخی ستارگان ورزش، موسیقی و سینما را به عنوان ساواکی معرفی می‌کرد.

 

صفحه نیازمندی‌ها در روزنامه‌های زمستان ۵۷ پر بود از آگهی‌ چهره‌های ورزشی و فرهنگی که هرگونه همکاری با حکومت مستقر را تکذیب کرده و با مجاهدین انقلاب، اعلام همبستگی می‌کردند. حتی افراد عادی پرشماری نیز با درج آگهی، تصادفی بودن تشابه اسمی خود با مسئولان دولتی شهر و دیارشان را یادآور شده‌اند!

 

شش روز پیش از خروج شاه از کشور، پدر حسن روشن مهاجم تیم ملی که به تازگی با گلزنی از جام جهانی بازگشته بود اعلام کرد که «فرزندم ساواکی نیست».

 

بنا بر اعلام پدر حسن روشن، او نصف حقوق یک استوار بازنشسته را از سازمان تاج دریافت می‌کرد. حتی وقتی بخش آگهی‌های مجله تاج را به او سپردند که از نامش استفاده کنند، پس از رونق مجله و جذب آگهی، حقوقش را ندادند و عذرش را خواستند تا اقوام خود را بر سر کار بیاورند.

 

روشن پس از پیروزی انقلاب هم مدت‌ها گرفتار اتهام همکاری با ساواک بود. او که در الاهلی امارات بازی می‌کرد، در تهران خود را به کمیته سعدآباد معرفی کرد و گفت: «حاضرم در هر دادگاهی حاضر شوم تا اگر کوچک‌ترین مدرکی درباره همکاری من با ساواک باشد پای جوخه اعدام به سزای عملم برسم.»

 

انقلابیون آن زمان رشد فوتبال ایران را «عامل استعمار برای تحمیق توده‌ها» می‌دانستند، نگرشی که به مطبوعات نیز تسری یافته بود.

 

روزنامه آیندگان در شماره ۱۹ دی‌ماه خود مقاله‌ای منتشر کرد که تیتری درشت و طولانی داشت: «ملتی را با شعار شش تایی‌ها، سه تایی‌ها، لنگی‌ها سرگرم می‌کردند و قهرمانان به صورت عروسک‌های خیمه‌شب‌بازی به بازی گرفته می‌شدند.»

 

یادداشت دیگری زیر همین گزارش، به مسئولان ورزش اختصاص یافته بود و تیتر قاطعی داشت: «فقط خوردند و بردند، همین.»

 

در واکنش، محمد نصیری قهرمان وزنه‌برداری المپیک گفت که ناجوانمردی است که او را ساواکی بنامند و از نام ننگ، بیشتر از مردن می‌ترسد.

 

خسرو نیاکیان بازیکن تیم ملی والیبال از صفحه آگهی‌های روزنامه کیهان استفاده کرد. ناصر حجازی و حبیب روشن‌زاده نیز برای تنویر افکار عمومی راهی دفتر روزنامه آیندگان شدند.

 

هجدهم دی‌ماه ۵۷ خبرنامه جبهه ملی نوشت: «بی گمان ناصر حجازی دروازه‌بان دروازه ایران با آن چهره صمیمی را این تهمت سخت گران آمده و او را رنجه داشته است.»

 

روزنامه آیندگان در حمایت از این دو نفر نوشت: «قهرمانان جرات خارج شدن از خانه ندارند، وحشت در خانه‌شان بیداد می‌کند. به لجن کشیدن قهرمانان ملی، مذبوحانه‌ترین تلاش نوکران استعمار است.»

 

با این حال، همین روزنامه تاکید کرد: «زمزمه در شهر بسیار بود که بسیاری پاطلایی‌ها و سرطلایی‌ها در جیب خود کارت ویژه دارند و با اداره‌های خفیه در تماس هستند.»

 

سرطلایی لقب همایون بهزادی بود که پس از انقلاب با ضرب و جرح توسط پرویز بادپا بوکسور تیم ملی بازداشت و به کمیته منتقل شد، اما وقتی اتهام مشخصی علیه او به اثبات نرسید، پس از چند ماه آزاد شد.

حبیب روشن‌زاده در یادداشتی سوگند یاد کرد که عضو ساواک نیست. «عده‌ای ناانسان با روش‌های ناجوانمردانه تیشه به ریشه خدمتگزاران صادق میهن می‌زنند. این امکان وجود دارد نیرنگ‌های ضد انسانی موجب تحریک بعضی از هموطنان عزیز شود. در طول بیست سال فقط در خدمت ورزش و رادیو تلویزیون بوده‌ام.»

 

رسانه‌ها در آن فضای ملتهب و احساسی سایه اتهام را بالای سر ورزش نگه داشته بودند. آیندگان در شماره ۲۴ دی، اهدای قالیچه و خاویار به مسئولان جهانی ورزش را معادل تاراج بیت‌المال دانسته و تاکید کرد کمیته المپیک ایران با این کار «خندید به ریش ملت ستمدیده‌ای که علیه ظلم و اسراف قیام کرده‌اند.»

در شرح عکس مسئولان کمیته المپیک ایران که اصغر پیروی نایب رئیس و داوود نصیری دبیر کمیته و از بنیانگذاران ورزش مدرن ایران حضور داشتند، از عبارت «قوم چپاولگر» استفاده شده بود.

 

حسن رسولی دبیر کمیته تشکیلات بازی‌های آسیایی در موج بازداشت‌های دولت ارتشبد ازهاری، به اتهام سوء استفاده از بیت‌المال در سلول شماره شش پادگان جمشیدیه به سر می‌برد.

 

در ادامه همین روند و پیش از وقوع انقلاب، به نقل از دادستانی تهران در خصوص تخلف مسئولان سابق و فعلی ورزش اعلام شد نادر جهانبانی ۲۲۹ میلیون تومان، سپهبد خسروانی ۵۷ میلیون، سپهبد حجت ۴۷ و کامبیز آتابای معادل ۳۲ میلیون تومان ارز را در دو ماه گذشته از کشور خارج کرده‌ و ممنوع‌الخروج هستند.

 

یک روز بعد پرویز خسروانی به دادستانی اعلام کرد که «تقاضای مکتوب مکرر» او برای اعلام نتیجه تحقیقات نسبت به صحت و سقم لیست منتشر شده تاکنون به نتیجه نرسیده. خسروانی تاکید کرد اگر طی ۳۰ سال گذشته به هر مقدار و تحت هر عنوان ارز خارج کرده، اعلام نمایند.

 

نامه‌ای هم به قلم سپهبد کاشانی در روزنامه کیهان منتشر شد که غیر از ۱۵ هزار تومان به منظور «مشرف شدن خود و همسرم به مکه» ارز دیگری خارج نکرده و از همان مبلغ نیز پنج هزار تومان باقی‌مانده را به بانک ملی برگردانده.

 

حجت که تا المپیک مونترال رئیس سازمان تربیت بدنی بود، یادآور شد: «منکر سوء جریانات مالی در عرصه ورزش نیستم. در کشور خواهم ماند و مهیا هستم نسبت به کلیه اتهامات در هر مرجع قانونی پاسخگو باشم.»

 

مجله فردوسی از وجود زیرسیگاری با قیمت پنج رقمی در دفتر رئیس سازمان ورزش خبر داد و پس از درج خبر محاکمه سپهبد حجت، از کشیده شدن پای غارتگران بیت‌المال به دستگاه عدلیه ابراز خشنودی کرد.

سپهبد علی حجت کاشانی چنان چه اعلام کرده بود در کشور ماند اما کمتر از سه ماه بعد در زندان قصر اعدام شد. اتهامات او از سوی دادستانی حکومت پهلوی اعلام شده بود اما محاکمه سریع و اعدام در نخستین هفته‌های انقلاب اسلامی صورت گرفت.

 

روزنامه آیندگان در شماره ۲۶ دی با اشاره به استعفای رئیس سازمان ورزش «جهانبانی»، تاراج و خودکامگی را به او نسبت داد که بودجه ورزش را «چاپیده و حالا می‌خواهند بزنند به چاک محبت».

 

یک ماه پس از انقلاب، سپهبد نادر جهانبانی به حکم صادق خلخالی روی پشت بام مدرسه علوی تیرباران شد.

 

مرکز اسناد انقلاب اسلامی، مدارکی تحت عنوان "گزارش‌های ساواک" را علیه خسروانی منتشر کرد، اما هیچ مدرکی علیه جهانبانی به افکار عمومی ارائه نشد.

 

روزنامه آیندگان مطلبی با عنوان «آقای خادم، ساعت خواب!» را منتشر کرد و به نقل از "محافل پنهان" نوشت: «در روزهایی که سراسر کشور را موج اعتصاب فرا گرفته، او کنگره سالیانه فدراسیون کشتی را تشکیل داده و برای آنهایی که از شهرستانها آمده بودند کلاس کشتی تشکیل داد. شاید منظورش این بوده که حزب تشکیل بدهد!»

 

محمد خادم حقیقت از خوشنام‌ترین مدیران ورزش ایران، از جمله بازداشت‌شدگان پس از انقلاب بود اما پس از چند ماه بی آنکه حتی یک ریال تخلف در پرونده مالی فدراسیون کشتی پیدا شود، خادم نیز آزاد شد تا خانه‌نشینی اختیار کند.

 

یک ماه مانده به پیروزی انقلاب، روزنامه‌ها گاهی مطالبی در تایید اعلامیه‌های بی‌امضا منتشر می‌کردند. آیندگان مطلبی با عنوان «نصیری رئیس سابق ساواک هم ساواکی نبوده است» را با امضای "یادداشتی از یک همکار" منتشر کرد.

 

در این یادداشت آمده: «نام جماعتی از ورزشکاران و عمله طرب آمده. عملجات طرب مذکوره از طبقه نسوان و مخدرات بیشتر مورث شگفتی گردید که با زدن ماسک در ردیف دژخیمان، در اوج لذت، برادران و خواهران مبارز را شکنجه می‌دادند. نه برای پول و ویسکی و بزم خیام و حافظ و تریاک و هروئین، بلکه این کار برایشان نوعی سرگرمی و تفریح بود.»

 

روز ۲۵ دی‌ماه، امان‌نامه آیت‌الله طالقانی به علی پروین منتشر شد. ذیل نامه استمداد برای رفع اتهام از پروین، طالقانی با دستخط خودش نوشته شده بود: با تحقیقاتی که از کار و وضع روحی و اخلاقی ایشان شد چنین اتهامی شایسته این جوان نیست.

 

مادر علی پروین هم گفت: پسر من با کمک دوستانش نمایشگاه اتومبیل در محله قدیمی‌مان دست و پا کرده و سرش توی زندگی است. اصلاً من نمی‌دانم ساواک یعنی چه؟

 

اتهام همکاری با ساواک یا ایفای نقش در حکومت پهلوی، تا مدت‌ها پس از انقلاب نیز ادامه داشت.

امامعلی حبیبی ملقب قهرمان جهان و المپیک مدتی بازداشت بود.

 

رضا سوخته‌سرایی نایب قهرمان فوق سنگین کشتی جهان نیز پس از دستگیری، در دفتر نخست وزیری توسط ناصر نبوی که خود دروازه‌بان سابق تیم ملی فوتبال بود شناسایی شد تا از بند زندان رهایی یابد.