همه مورچه‌ها سختکوش نیستند

از مورچه‌ها بعنوان موجوداتی سختکوش و اجتماعی نام برده می‌شود و شواهد علمی نشان می‌دهند این حشرات در هر دو صفت بارز هستند. اما یک پژوهش تازه که در نشریه رفتارشناسی زیست‌جمعی منتشر شده نشان می‌دهد گروه بزرگی از افراد در جمعیت‌های مورچه‌ از کار گروهی کناره می‌گیرند و تنها تعداد مشخصی از مورچه‌ها هستند که کارهای لانه را سر و سامان می‌دهند.

 

دو حشره شناس دانشگاه آریزونا در مطالعه‌ای سه ماهه بر روی ۵ جمعیت مورچه و با استفاده از تصویربرداری ویدئویی و نشانه گذاری مورچه‌ها به این نتیجه رسیدند که ۷۱.۹ درصد مورچه‌های کارگر در لانه در نیمی از این دوران سه ماهه غیرفعال بودند و۲۵.۱ درصد آن‌ها نیز هرگز در حال انجام هیچ فعالیتی دیده نشدند. بنابراین تمام امور لانه توسط ۲.۶ درصد مورچه‌های کارگر انجام می‌‌شده است.

 

مورچه‌های مورد مطالعه از گونه‌ای با نام علمی Temnothorax rugatulus بودند که زیستگاه آن‌ها امریکای شمالی‌ست. از نظر زیستی هر جمعیت مورچه دارای یک ملکه است ولی در لانه‌های گونه مورد مطالعه بطور معمول تعداد ملکه‌ها می‌تواند بیشتر از یکی باشد.

 

مورچه‌های گونه T. rugatulus از نظر جثه جزو مورچه‌های ریز محسوب می‌شوند و لانه‌هایی که می‌سازند علاوه بر گستردگی دارای حجره‌های تو در توی بسیار زیاد است. غذای این گونه مورچه نیز متنوع است و شامل انواع دانه‌های گیاهی می‌شود. اگرچه در خانواده این گونه از مورچه انواع نیش‌دار نیز وجود دارد اما مطالعات رفتارشناسی نشان می‌دهند افراد این گونه رفتار تهاجمی ندارند و جزو گونه‌هایی نیستند که حشرات دیگر را شکار کنند.

 

علاوه بر این، مورچه‌های گونه T. rugatulus قادرند در محیط‌های مختلف شامل خاک، تنه درختان پوسیده و زیر تخته سنگ‌ها لانه‌سازی کنند و همین ویژگی باعث می‌شود بتوان جمعیت‌های آن‌ها را در محیط‌های دست‌ساز آزمایشگاهی برای انجام مطالعه نیز نگهداری کرد.

پژوهشگران دانشگاه آریزونا می‌گویند آمار بیکاره‌گی و غیرفعال بودن گروه بزرگی از مورچه‌های یک لانه که در جریان مشاهدات آن‌ها به دست آمده خلاف این تصور عمومی‌ست که مورچه‌های کارگر در یک جمعیت مورچه را به سختکوشی و هماهنگی گروهی می‌شناسیم.

 

وظایف مورچه‌های کارگر در یک لانه عبارت است از نگهداری از لاروها، جمع آوری غذا، و ساخت و توسعه لانه. برای انجام چنین وظایفی مورچه‌های کارگر در دستجات مختلف قرار می‌گیرند و در سنین مختلف در مشاغل متفاوت لانه مشغول به کار می‌شوند. هماهنگی میان گروه‌های مختلف مورچه‌ها برای حفظ نظم لانه با استفاده از ترشح هورمون‌های ترشح شده از مورچه ملکه انجام می‌شود و عمر ۳۰ ساله مورچه ملکه امکان تنظیم برنامه درازمدت حفظ و نگهداری لانه را در طی چندین نسل فراهم می‌کند.

 

پژوهشگران برای ثبت فعالیت‌های مورچه‌ها هر چهار ساعت یکبار از آن‌ها ۵ دقیقه ویدئو تهیه می‌کردند. ساعات تصویربرداری عبارت بودند از ۴ صبح، ۸ صبح، ۱۲ ظهر، ۴ بعدازظهر، ۸ شب و ۱۲ شب. تفاوت ساعات برای این منظور صورت گرفته بود که اگر در جمعیت مورچه‌های لانه‌ها نوبت‌کاری وجود داشته باشد بتوان مورچه‌های درگیر در نوبت‌های کاری مختلف را از راه تفاوت رنگ‌هایی که به بدن آن‌ها مالیده شده شناسایی کرد. سه ماه مطالعه نشان داد مورچه‌هایی که بکلی کار نمی‌کردند در هیچ ساعتی از شبانه‌روز وظیفه‌ای بعهده نمی‌گرفتند و در نتیجه فقط گروه کوچکی از مورچه‌های کارگر بودند که بطور نوبتی امور لانه را انجام می‌دادند.

 

مطالعه جدید پرسش تازه‌ای در مورد جمعیت مورچه‌ها مطرح می‌کند. این که اگر تنها گروه کوچکی از مورچه‌ها تمام امور لانه را بعهده دارند و سایر مورچه‌ها کاری انجام نمی‌دهند پس چرا تعداد مورچه‌هایی که توسط مورچه ملکه تولید می‌شوند زیادتر از تعداد مورد نیاز است؟ پژوهشگران می‌گویند این معمایی‌ست که هنوز برای آن پاسخی ندارند.