میوه‌های رنگ شده در سبد خانواده‌ها
چند سالی است که دیدن پرتقال و نارنگی زرد و نارنجی در اواخر تابستان و اوایل پائیز، به امری عادی تبدیل شده است. میوه‌هایی که البته بر خلاف رنگ و روی غلط‌اندازشان، کال و ترش است. اما سوال این‌جاست که چرا این مرکبات قبل از فصل برداشت با این رنگ و لعاب وارد بازار می شود و این رنگ زرد از کجا می آید؟
«رنگ شده» اصطلاحی است که درباره مرکبات خوشرنگ اما کال این روزهای بازار میوه به کار می‌رود. میوه‌هایی که بدون هیچ نظارتی وارد بازار می‌شود و با قیمت بالا هم به فروش می‌رسد. اغلب مردم هم دلخوش به رنگ گرم و زرد رنگ میوه‌ها، به خیال خود نوبرانه‌های پاییزی را خریده و به خانه می‌برند ولی بعد از پوست کندن میوه متوجه کال بودن آن می‌شوند. انگار که این رنگ زرد و نارنجی، رنگ طبیعی پرتقال نیست.
نکته‌ای که رئیس اتحادیه باغداران ایران هم به‌صورت تلویحی، آن را تایید کرده است. «مجتبی شادلو» گفته: «در چند سال اخیر عده‌ای سودجو قبل از فصل برداشت، پرتقال را از باغداران خریداری می‌کنند و با استفاده از دستگاه‌هایی پرتقال را رنگ‌آوری می‌کنند و رنگ پرتقال را از سبز به زرد و یا نیمه زرد و سبز تبدیل می‌کنند.»
به گفته رئیس اتحادیه باغداران این گونه میوه‌ها برای سلامتی ضرر دارند. زیرا میوه پرتقال، خودش اسید دارد و بر اثر گرمادهی میزان اسید آن بالاتر رفته و علاوه بر از بین رفتن خاصیت آن، برای دستگاه گوارش بسیار خطرناک است. اما رنگ‌آمیزی میوه‌ها و یا سبززدایی (Degreening) به دو صورت انجام می‌شود که شیوه رنگ آمیزی با «گاز اتیلن» در کشور ما کاربرد بیشتری دارد.
گاز می‌زنند تا گاز بزنی
میوه‌های کال چیده‌شده را می‌توان در محیط و فضای کنترل شده‌ای به شرایط مصرف رساند. این، همان کاری است که موجب سوء استفاده برخی برای فروش میوه‌های کال و با رنگ مصنوعی شده‌است. آن‌ها میوه‌های کال چیده‌شده را در معرض گاز اتیلن قرار می‌دهند. اتیلن، رنگدانه‌های کلروفیل سبزرنگ را تخریب و رنگدانه زرد رنگ را که زیر کلروفیل محصور شده است را آزاد می‌کند. به این ترتیب میوه سبزرنگ کال، ظاهری شبیه میوه‌های رسیده می‌گیرد تا رنگ و روی جذاب آن، مشتری بیشتری در بازار میوه‌های نوبرانه پیدا کند. استفاده از اتیلن بیشتر در میوه‌هایی نظیر موز، خرمالو و گوجه‌فرنگی کاربرد دارد.
از رنگ‌کردن گنجشک تا رنگ کردن میوه
شاید مناسب‌ترین تشبیه برای این روش، همان ضرب المثل «گنجشک را رنگ می‌زنند و جای قناری می‌فروشند» باشد. میوه‌های کال را به دو روش رنگ می‌کنند.
در روش اول ابتدا با گاز اتیلن، رنگ میوه‌ها را برمی‌گردانند و بعد در محلول رنگی غوطه‌ور می‌کنند تا رنگ میوه‌ها مجلسی‌تر و براق‌تر شود.
روش دوم اما کمی متفاوت است. در این روش، خبری از گاز اتیلن نیست و از همان ابتدا مرکبات در محلول‌های رنگ با غلظت بالاتر غوطه‌ور می‌شود. میوه‌ها در آب 50 درجه سانتی‌گراد به مدت 20 دقیقه غوطه ور می‌شوند تا رنگ، جذب پوست میوه و یکدست شود.
بعد از آن نیز میوه‌ها سرد شده و واکس زده می‌شوند. البته این روش در کشور ما کمتر انجام می‌شود. اما می‌شود ردپای آن را در میوه‌های وارداتی دید. در این روش ممکن است مواد شیمیایی به داخل میوه نیز نفوذ کرده و موجب مسمومیت و حتی ابتلا به سرطان شوند.
مرکبات نارس، ارزش غذایی چندانی ندارند. چه برسد به اینکه بعد از گذراندن این مراحل وارد بازار شوند. میوه‌های پاییزی و به‌ویژه مرکبات به‌دلیل دارا بودن ویتامین C در سبد غذایی پاییزی و زمستانی خانواده‌ها قرار دارد. میوه‌هایی که البته برای پیشگیری و درمان بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی‌هم مفید است. اما رنگ‌کردن و عجله سودجویان برای فتح بازار میوه و فروش بیشتر، سبب شده تا یکی از سالم‌ترین خوراکی‌ها در سبد غذایی خانواده به مواد شیمیایی آلوده شود.
شاید بهترین کار برای دوری از میوه‌های رنگ شده، این باشد که عجله نکرد و برای مصرف هر میوه‌ای منتظر فصل طبیعی و معمول آن بود. با این روش، کسی نمی‌تواند با میوه‌های رنگ شده، شما را هم رنگ کند.
میوه‌های چسبناک یا براق سمی‌اندمیوه‌های رنگ شده
رییس اداره بهداشت کشاورزی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هشدار داد هرچند باقیمانده سموم روی میوه‌ها علامت خاصی ندارد اما چسبناک یا براق بودن، نشانه باقیماندن سموم روی آن‌ها است.
رضا عزتیان افزود: همچنین برخی میوه‌های آغشته به باقیمانده سموم، دارای بو و طعم مواد شیمیایی مانند نفت است.
وی خاطرنشان کرد اگر میوه‌ای، طعم و بویی غیر طبیعی داشته باشد بطور قطع از مواد شیمیایی برای رشد و به عمل آوری آن‌ها استفاده شده است.
رییس اداره بهداشت کشاورزی وزارت بهداشت از مردم خواست مراقب سموم باقیمانده در میوه‌ها و سبزی‌ها باشند.
عزتیان درباره نظارت بر استفاده از آفت‌کش‌ها در میوه‌ها نیز گفت: دستگاه‌های مربوطه، ناظر بر اجرای قوانین در این زمینه هستند اما اگر مردم و تولید کنندگان، نسبت به شرح وظایف خود آشنا شوند به پیشگیری از مسمومیت‌های ناشی از سموم باقیمانده روی میوه‌ها کمک می‌کنند.
وی خاطرنشان کرد مهم‌ترین اقدام وزارت بهداشت در این زمینه، حفظ ارتباط با جهاد کشاورزی است و ما تکالیف و وظایف قانونی در رابطه با کاربرد آفت کش‌ها در میوه‌ها را با برگزاری نشست‌های بهداشت کشاورزی و کمیته ملی کشاورزی بررسی می‌کنیم.
به گفته رییس اداره بهداشت کشاورزی وزارت بهداشت، میزان مجاز استفاده از آفت کش‌ها بصورت استانی ابلاغ می‌شود.
عزتیان یادآور شد برای پیشگیری از مسمومیت‌های ناشی از سموم باقی مانده روی میوه‌ها، مصرف‌کنندگان و کشاورزان به عنوان تولید‌کننده باید از نظر فرهنگی آماده پذیرش و رعایت استانداردها باشند.
