بعد از اسیدپاشی چه باید کرد؟

او خودش را به شمشادهای کنار خیابان می‌کود و فریاد می‌زند: «سوختم، سوختم.»  مردم دورش جمع شده‌اند اما  کسی نمی‌داند باید چه کند. نگاه ها مستاصل‌اند؛ چه طور به کسی که روی صورت و بدنش اسید پاشیده شده باید کمک کرد.

پدر «ندا» یکی از قربانیان اسیدپاشی‌های اخیر در اصفهان این روایت را از مردمی که شاهد اسیدپاشی دخترش بوده‌اند، شنیده است: «ندا از مردم کمک می‌خواسته اما متاسفانه دیگران نمی‌دانستند چه گونه باید به او کمک کنند.»

 دو روز است که خبر اسیدپاشی‌های شهر اصفهان در صدر اخبار کشور قرار گرفته است. روایت خانواده‌ها از اتفاقی که برای فرزندان و عزیزانشان افتاده، تلخ و دردناک است. آن ها از فریادهای فرزندان خود در خیابان حرف می‌زنند و آدم‌هایی که مبهوت ایستاده‌اند و نمی‌دانند چه کاری از دست‌شان برمی‌آید. ماجرا زمانی تلخ‌تر می‌شود که آموزش کمک به  افراد مورد حمله اسیدپاشان حالا باید جزو آموزش‌های کمک‌های اولیه قرار گیرد.

معمولا نخستین برخورد با بیمارانی که با مواد شیمیایی سوخته‌اند، در اورژانس بیمارستان ها است. اولین کاری که آن ها برای این افراد انجام می‌دهند، شست وشو با آب فراوان و سرم فیزیولوژیک است.

دکتر «ارسلان عزیزپور»، متخصص طب اورژانس به «ایران وایر» می‌گوید: « سوختگی با مواد شیمیایی شامل سوختگی با مواد اسیدی و قلیایی است. در هر دو مورد باید لباس‌های بیمار را در آورده و بدنش با آب فراوان شسته شود. هرچه این کار سریع‌تر انجام گیرد، به نفع بیمار است. بنابراین، اگر افراد حاضر در صحنه پیش از رساندن فرد بیمار به مراکز درمانی این کار اولیه را انجام دهند، کمک بزرگی کرده‌اند.»

او تاکید می‌کند که لازم نیست مردم منتظر سرم فیزیولوژیک بمانند و بهترین راه این است که فرد را  هرچه سریع تر با همان آب معمولی در دسترس شست‌و شو دهند.

در بیمارستان، پرسنلی که  لباس بیماران را در می‌آورند و آن ها را  شست‌و شو می‌‌دهند، لباس مخصوص می‌پوشند. گان، ماسک، دستکش و عینک حداقل چیزهایی هستند که پرسنل هنگام شست وشوی بیمار باید از آن استفاده کنند. دکتر عزیز پور می‌گوید: «استفاده از این لباس‌ها برای این است که فرد شست وشو دهنده خودش آلوده نشود. یعنی اسید روی خودش نپاشد.»

اما در خیابان چه طور؟ مردمی که قرار است بیمار را شست‌و شو دهند چه گونه باید امنیت خود را تامین کنند؟ او در پاسخ به این سوال می‌گوید:«در صحنه حادثه هم بدون دست‌کش نباید لباس‌های فرد را از بدنش خارج کنند. باید به او بگویند اگر می‌تواند لباس‌هایش را خودش درآورد. اگر دست‌کش موجود نیست و فرد توانایی خارج کردن لباس‌هایش را ندارد، فقط او را بشویند بدون این که لباس را از بدنش خارج کنند و سریع او را به بیمارستان انتقال دهند. بهترین مراکز درمانی برای این بیماران، بیمارستان های دارای اورژانس‌های سوانح سوختگی است.»

در منابع پزشکی، حداقل زمان شست‌وشو با آب برای بیماران سوختگی با مواد شیمیایی 30 دقیقه توصیه شده است.ارسلان عزیز پور می‌گوید پس از شست وشو حتما باید روی این بیماران پتو انداخته شود تا هایپوترم نشوند؛ هایپوترمی یعنی کاهش دمای مرکزی بدن.
در این بیماران به دلیل از دست دادن لایه‌های پوست (اپیدرم)، عروق زیر پوستی در مجاورت هوا قرار می‌گیرند و گرمای بدن از دست می‌رود، در نتیجه بیمار دچار لرز می‌شود.

یکی دیگر از کارهایی که در بیمارستان برای این بیماران انجام می‌دهند،«سرم تراپی» است: « برای این که با از بین رفتن لایه‌های پوست، عروق در معرض هوا قرار می‌گیرند و مایع از دست می‌دهند.»

تجویز مسکن قوی برای بیمار نیز جزو اقدامات اولیه بیمارستانی است. این بیماران بعدها توسط جراحان پلاستیک ویزیت می‌شوند. دکتر «م .فدایی»، متخصص جراحی پلاستیک به «ایران وایر» می‌گوید: «کار جراحان پلاستیک برای این بیماران، فقط ترمیم زیبایی از دست رفته نیست.»  

او انجام عمل جراحی «اسکاروتومی» را یکی دیگر از کارهای جراحان در رابطه با بیماران سوختگی عنوان می کند. این عمل جراحی زمانی انجام می‌شود که «سندرم کمپارتمان» ایجاد شود. این سندرم  یکی از عوارض سوختگی‌های شدید است: « هرزخمی که در بدن به وجود می آید، بافت ترمیمی و جوش‌گاه آن زخم، اسکار نام دارد. گاهی اسکار این قدر بزرگ است که باعث بدشکلی عضو درگیر و سبب ایجاد سندرم کمپارتمان می‌شود. این سندرم در اثر افزایش فشار ناشی از بافت ترمیمی زخم ایجاد  و موجب اختلال در خون‌رسانی آن عضو و اعصاب و کارکرد آن ناحیه می شود.»

به زبان ساده تر، سوختگی در بعضی از اندام ها آن قدر شدید است که باعث انقباض و جمع شدن پوست و بافت های زیر جلدی شده و در نتیجه آن، عضو با اختلال خون‌رسانی رو به رو می‌شود. جراحان با  انجام عمل اسکاروتومی و ایجاد برش در اسکارهای ایجاد شده، باعث رفع فشار و حفظ عضو می‌شوند.دکتر فدایی می‌گوید: «اگر این عمل انجام نشود، عضو از بین می‌رود و باید قطع شود.»

نابینایی و کم بینایی یکی دیگر از مشکلات افرادی است که صورت‌شان با مواد شیمیایی می‌سوزد. آن ها معمولا پس از مراجعه به بیمارستان های عمومی و یا سوانح سوختگی، راهی مراکز تخصصی چشم می‌شوند. یکی از پزشکان مرکز تخصصی چشم فارابی که بارها با چنین افرادی سرو کار داشته هم مهم‌ترین اقدام اولیه برای جلوگیری از آسیب‌های جدی چشم را شست‌و شوی سریع می‌داند.

او در این زمینه به «ایران وایر» می‌گوید: «افرادی که در محل حاضر هستند، باید کمک کنند تا هر چه سریع‌تر چشم های فرد شسته شود. حتی توصیه شده اگر آب استریل در محل موجود نیست، با  آب شیر یا هر مایع غیرشیمیایی و غیرسمی که در محل وجود دارد، چشم‌های فرد مورد حمله قرار گرفته را بشورند.»

در شرایط بیمارستانی، هر چشم حداقل با دو لیتر سرم فیزیو لوژیک شسته می‌شود: «در مواردی که ماده قلیایی به چشم رسیده باشد، شرایط وخیم تر است.»

او آهک و مواد شست وشو مثل «وایتکس» را  به عنوان مواد قلیایی مثال می‌زند و می‌گوید: «در هر دو مورد، سوختگی با مواد اسدی و یا قلیایی، چشم باید خیلی با دقت شسته شود. معمولا متخصصان پلک ها را برمی‌گردانند و با سرم فراوان می‌شویند.»

در این سوختگی‌ها اغلب سطح چشم و سطح قرنیه آسیب می‌بیند:«میزان بینایی باقی‌مانده بستگی به درصد سوختگی دارد.»

حالا یکی از چشمان ندا از بین رفته و چشم دیگرش 20 تا 30 درصد شانس بینایی دارد. پدرش می‌گوید: «کاش همان وقت یکی چشمان دخترم را شست‌و شو می‌داد.»