چرا ایران پدافند هوایی پیشرفته‌تر از اس-۳۰۰ را نمی‌خواهد؟‌‎

سامانه پدافند هوایی آنتی-۲۵۰۰

محمدرضا یزدان پناه

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی گفته است که ایران تمایلی برای جایگزینی سیستم پدافند هوایی و دفاع موشکی آنتی-۲۵۰۰ به جای اس-۳۰۰ ندارد.
 

آقای ظریف روز پنجشنبه ۲۶ دی، در گفت‌وگو با خبرگزاری اینترفکس گفت که ایران قصد داشته تا سامانه اس-۳۰۰ را از روسیه تحویل بگیرد و حالا که نتوانسته، کارشناسان نظامی دو کشور باید با یکدیگر گفت‌و‌گو و مشورت کنند تا ببینند چه کاری در این زمینه می‌توان انجام داد.
 
حسین آرین، کارشناس مسائل نظامی به رادیو فردا می‌گوید با توجه به اینکه سیستم پدافند هوایی آنتی-۲۵۰۰ از اس-۳۰۰ هم پیشرفته‌تر و قدرتمندتر است و سیستم‌های دفاع موشکی موجود در نیروهای مسلح ایران نیز قابلیت و توان هیچ کدام از این دو سیستم را ندارند، سخنان آقای ظریف «منطقی به نظر نمی‌رسد.»
 
تجهیزات و سیستم‌های نظامی در اختیار نیروهای مسلح ایران که در دوران جنگ با عراق مورد استفاده قرار گرفتند، تماما در دوران حکومت محمدرضا شاه پهلوی از آمریکا خریداری شده بودند.
 
با وقوع انقلاب اسلامی و حمله دانشجویان مسلمان پیرو خط امام به سفارت ایالات متحده آمریکا در تهران و گروگان‌گیری پرسنل این سفارت‌خانه، آمریکا تحریم‌های گسترده‌ای را علیه ایران اعمال کرد که تحریم صادرات تسلیحات و تجهیزات یدکی آنها، از اصلی‌ترین موارد این تحریم‌ها بود.
 
این مسئله باعث شد مدتی پس از آغاز جنگ، نیروهای ایرانی با کمبود شدید تجهیزات نظامی مواجه شوند تا جایی که تعدادی از هواپیماهای F-۱۴ ایران از سال‌های میانی جنگ به علت تمام شدن موشک‌های هوا به هوای «فینکس» و به علت در اختیار داشتن رادارهای قدرتمند، عملا به عنوان رادار پرنده فعالیت می‌کردند.
 
ایران برای جبران این کمبود، جنگ‌افزار مختلفی را از مرداد ۱۳۶۴ تا اسفند ۱۳۶۵ به طور مخفیانه از اسرائیل و آمریکا خریداری کرد اما این تسلیحات به اندازه‌ای نبودند که پیروزی در جنگ را برای ایران به ارمغان بیاورند بلکه به گفته مقام‌های آمریکایی و اسرائیلی صرفا برای ایجاد توازن میان ایران و عراق کافی بودند.
 
همکاری نظامی با روسیه
 
با پایان جنگ هشت ساله و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، روسیه به بزرگترین شریک سیاسی و نظامی ایران تبدیل شد.
 
خریداری ۳۵ فروند جنگنده برتری هوایی میگ ۲۹ توسط تهران، از اولین همکاری‌های نظامی بزرگ دو طرف بود.
 
جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۷، مجموعه‌ای از سامانه‌های پدافند هوایی «تور ام- یک» به ارزش حدود ۷۰۰ میلیون دلار از روسیه تحویل گرفت اما این سیستم پیشرفته، یک پدافند نزدیک‌برد بود.

ایران برای تکمیل ناوگان پدافند هوایی خود، همچنان نیاز به سیستمی با برد متوسط و بلند بود تا بتواند آنها را جایگزین موشک‌های اس-۲۰۰ خود کند که به علت تکنولوژی قدیمی، توانایی چندانی برای مقابله با هواپیماها و موشک‌های مدرن با قابلیت بالای جنگ و اختلال الکترونیکی ندارند.
 
لذا در همان سال ۲۰۰۷، قرارداد دیگری میان ایران و روسیه به امضا رسید که بر اساس آن روسیه در ازای دریافت ۸۰۰ میلیون دلار، پنج سامانه دفاعی موشک اس-۳۰۰ با برد متوسط و بلند به ایران تحویل می‌داد.
 
این سامانه‌ها قابلیت رهگیری همزمان ۱۰۰ هدف و درگیری همزمان با ۱۲ هدف مانند موشک‌های بالستیک و هواپیماهای بمب‌افکن و جنگنده را دارند.
 
آقای آرین می‌گوید ایران در صورت تحویل گرفتن این سامانه و تلفیق آنها با سیستم پدافندی تور ام-یک می‌توانست آسمان خود را تا حدود زیادی در برابر تهدید هواپیماها و موشک‌های دشمن ایمن کند اما این اتفاق نیفتاد.
 
روسیه علیرغم دریافت پول اس-۳۰۰، آن قدر از تحویل آنها به ایران با بهانه‌های مختلف خودداری کرد تا اینکه شورای امنیت سازمان ملل متحد با صدور قطعنامه ۱۹۲۹ در ژوئن ۲۰۱۰ (خرداد ۱۳۸۹) در رابطه با پرونده هسته‌ای، فروش تسلیحات نظامی به ایران را ممنوع کرد. دولت روسیه اعلام کرد که در پایبندی به تحریم‌های بین‌المللی، سامانه‌های اس-۳۰۰ را به ایران تحویل نمی‌دهد.
 
این مسئله خشم مقام‌های جمهوری اسلامی را به دنبال داشت و باعث شد تا فرماندهان نظامی ایران بگویند که نیروهای‌شان هم سامانه‌ای «بهتر از اس-۳۰۰» می‌سازند و هم علیرغم حسابی که تهران روی روسیه برای حمایت از خود در بحران هسته‌ای باز کرده بود، از این کشور به دادگاه بین‌المللی داوری در ژنو سوییس شکایت کرده و خواستار غرامتی چهار میلیارد دلاری شود.
 
«ناهماهنگی»
 
در شرایطی که به نظر می‌آمد ایران شانس زیادی برای بردن این دعوای حقوقی داشت، مقام‌های روسیه در تابستان امسال اعلام کردند مسکو آماده است تا به شرط انصراف ایران از شکایت خود، سیستم قدرتمند و پیشرفته پدافند هوایی آنتی-۲۵۰۰ را به جای اس-۳۰۰ در اختیار ایران قرار دهد.
 
حسین آرین، کارشناس مسائل نظامی به رادیو فردا می‌گوید: آنتی-۲۵۰۰ سامانه‌ای پیشرفته‌تر از خانواده اس-۳۰۰ به نام اس-۳۰۰ وی‌ام و قدرتمندتر از سامانه پدافند هوایی اس-۳۰۰ پی‌ام‌یو یک است که قرار بود به ایران صادر شود.
 
به گفته آقای آرین، سامانه آنتی ۲۵۰۰ می‌تواند با برد عملیاتی بیشتر از اس-۳۰۰ تا ۲۰۰ کیلومتر و ۳۰ هزار متر ارتفاع، به طور همزمان با ۲۴ هدف درگیر شود.
 
این کارشناس مسائل نظامی معتقد است بین مقام‌های دیپلماتیک و نظامی ایران درباره خرید سیستم پدافند هوایی از روسیه یک «ناهماهنگی» وجود دارد اما حتی توانایی قدرتمندترین موشک‌های ضدهوایی روسیه برای مقابله با موشک‌ها و هواپیماهای مدرن آمریکایی با قدرت بالای جنگ الکترونیکی، محل سوال است.