«دولت اوباما بی‌واسطه پیامش را به تهران می‌رساند»

حدود چهار دهه پیش، حمله و اشغال سفارت آمریکا به قطع روابط واشنگتن با تهران منجر شد. اما حال تنش در روابط تهران و ریاض، و حمله به دفا‌تر دیپلماتیک عربستان سعودی در ایران، موجب تماس‌های متعدد بین وزرای خارجه ایران و آمریکا شده است.

 

جان کربی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا،می گوید تماس‌هایی با هر دو طرف ایرانی و سعودی انجام شده، تا آن‌ها ترغیب به کاهش تنش شوند.

 

گفتگوهای دوجانبه جان کری و محمد جواد ظریف که حدود دو سال پیش در قالب گفتگوهای هسته‌ای آغاز شد، یکی از خبرساز‌ترین تحولات در زمان خود بود اما به مرور، این دیدارهای چندین و چند ساعته، تبدیل به روندی عادی شد تا آنکه ایران و گروه ۵+۱ به توافق هسته‌ای دست یافتند.

 

اما با توجه به نبود رابطه رسمی دیپلماتیک بین ایران و آمریکا، تماس‌های جان کری با همتای ایرانی‌اش، در زمانی که تنش بین رقبای منطقه خاورمیانه شدت گرفته، بار دیگر نظر‌ها را به سوی خود جلب کرده است.

 

 در اتاق خبرنگاران در وزارت خارجه آمریکا، سخنگوی آقای کری، هر روز پاسخگوی ده‌ها سوال در مورد این تماسهاست. اگرچه آمریکا در تلاش است تا با فاصله به تشدید تنش بین ایران و عربستان سعودی بنگرد و سخنگوی وزارت خارجه آمریکا تاکید می‌کند که آمریکا قصد میانجیگری ندارد، اما تماس‌های وزیر خارجه آمریکا با همتای ایرانی‌اش از سوی گروهی از تحلیلگران، مثبت و سازنده ارزیابی می‌شود.

 

سوزان دِ ماجیو مدیر بنیاد آمریکای نو، در نیویورک با اشاره به کانال‌های ارتباطی ایران و آمریکا در زمینه اجرای توافق هسته‌ای می‌گوید: «ما با عادی شدن روابط ایران و آمریکا، بسیار فاصله داریم. اما با این وجود افزایش تنش بین ایران و عربستان سعودی، به وضوح ارزش این خط مستقیم ارتباطی با ایران را نشان می‌دهد خصوصا در زمان بحران. یک چیز را مطمئن هستیم و آن این است که غیر قابل پیش بینی بودن، همچنان بر خاورمیانه حاکم خواهد بود و داشتن چنین کانال ارتباطی‌ای به نفع هر دو کشور ایران و آمریکا خواهد بود».

 

خانم دِ ماجیو که در زمینه برقراری گفتگو بین ایران و آمریکا فعالیت می‌کند، همچنین تاکید می‌کند که اگرچه مخالفت‌ها در آمریکا، همانند آنچه با توافق اتمی شاهد بودیم، ادامه خواهد داشت، اما این ارزش خط ارتباط دیپلماتیک با ایران را کاهش نخواهد داد.

 

وی می افزاید:«به نظرم آنچه که ما در هفته گذشته شاهد آن بودیم، این توانایی دولت اوباماست که بتواند پیامش را بدون واسطه، و مستقیم به تهران برساند و چیزهایی بگوید که احتمالا مسایل سختی بوده‌اند. و به نظرم این مثبت است.

 

این اولین بار است که در حدود ۴ دهه، ما می‌توانیم در چنین سطح عالی‌ای، این کار را انجام دهیم. در نتیجه به نظرم این یک پیشرفت سازنده است. کنایه آمیز است که رفتاری که ما از عربستان سعودی دیدیم، نتیجه‌اش ارتباط بیشتر بین آمریکا و ایران شده‌است ونتیجه عکس برای ریاض داشته است».

 

در تهران، محمدجواد ظریف تاکید می‌کند که ارتباط‌های روزهای اخیر، با همتای آمریکایی‌اش، پیرامون اجرای برجام بوده اما به گفته او طبیعی است که با توجه به خبرسازشدن اقدامات عربستان سعودی، که وزیر امور خارجه ایران آن را «کوته گرانه» خوانده، هر دو دیپلماتی که با هم صحبت می‌کنند، در این زمینه هم تبادل نظری داشته باشند اما این به معنای مذاکره در این زمینه نیست.

 

وزیر امور خارجه ایران، پیش‌تر نیز خصوصا در حاشیه نشست‌های سوریه، دیدارهای دو جانبه‌ای با همتای آمریکایی خود داشت که در آن زمان هم موضوع این دیدار‌ها توافق اتمی عنوان شد.
 

 رویکردی که باربارا اسلاوین، تحلیلگر ارشد شورای آتلانتیک در واشنگتن درباره آن به رادیوفردا می‌گوید: «به نظر من این‌گونه اظهار نظر را دیگر کسی باورنمی کند. سیاست رسمی دولت ایران این است که خواستار عادی سازی روابط با آمریکا نیست. اما در این سطح خیلی بالا، ما به نوعی شاهد یک رابطه عادی هستیم. در زمانی که کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، سفرای خود را از تهران فرا می‌خوانند یا سفارت خود در تهران را می‌بندند، ما شاهد یک نزدیکی جالب بین ایران و آمریکا هستیم حتی اگر سفارتی در تهران نداشته باشیم؛ موضوعی که به نظرم طعنه آمیز است.»

 

 

این سطح عالی از روابط دیپلماتیک بین دو وزیر خارجه ایران و آمریکا در حالی انجام می‌شود که تنها حدود یکسال از ریاست جمهوری باراک اوباما باقیست و این احتمال می‌رود که رویکرد دولت بعدی آمریکا نسبت به گفتگو با تهران، تغییراتی کند.

 

از همین رو تحلیلگرانی چون باربارا اسلاوین موقعیت کنونی را فرصتی برای تهران می‌دانند.

 

وی می گوید:«من مطمئن نیستم که آنچه امروز می‌بینیم، پایدار باشد اما اگر جای ایران بودم، تلاش می‌کردم از نارضایتی واشنگتن از ریاض استفاده کنم. به نظرم این یک فرصت استراتژیک برای ایران است اما مطمئن نیستم که آن‌ها بتوانند از این فرصت استفاده کنند، خصوصا پیش از انتخاباتی که در پیش روست.» سوزان دِماجیو در نیویورک هم با اشاره به محدودیت‌های ایران برای گفتگو با آمریکا در این زمینه می‌گوید: «احتیاج به زمان داریم تا ببینیم که با گذشت زمان، این محدودیت‌ها کمتر خواهد شد یا خیر. با توجه به اتفاقات منطقه خاورمیانه، شاید آن زمان زود‌تر از آنچه که منتظر بودیم، فرا برسد».

 

رهبر جمهوری اسلامی ایران، به عنوان عالیترین مقام تصمیم‌گیرنده در تهران، در ماههای اخیر بار‌ها بر مخالفتش با مذاکره با آمریکا تاکید کرده و از جمله گفته است «مذاکره با آمریکا ممنوع است به خاطر ضررهای بی‌شماری که دارد و منفعتی که اصلاً ندارد.»