'سی دقیقه پس از نیمه شب'؛ آیا سیا برای یافتن بن لادن شکنجه کرده است؟

آیا شکنجه زندانیان باعث شد ایالات متحده آمریکا بتواند ردپای بن لادن را پیدا کند؟

این سوالی است که با آغاز پیش نمایش فیلم "سی دقیقه پس از نیمه شب"، ساخته کاترین بیگلو، کارگردان آمریکایی و برنده جایزه اسکار۲۰۱۰ برای فیلم «مهلکه» (Hurt locker) مطرح شده است.

فیلم "سی دقیقه پس از نیمه شب" که از هم اکنون در محافل سینمایی هالیوود از آن به عنوان یکی از نامزدهای احتمالی جوایز اسکار ۲۰۱۳ نام برده می شود، درباره حمله به محل اختفای «بن لادن» در پاکستان و کشته شدن او، با استفاده از پژوهش های گسترده در پرونده های موجود از این واقعه در سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) ساخته شده است.

بخش هایی از فیلم به تماشاگر نشان می دهد که چگونه استفاده از روش های مختلف شکنجه توسط «سیا» توانسته است رهیابی به وقایعی را که نهایتا سال گذشته در پاکستان به کشتن بن لادن، این تروریست بین المللی انجامید، امکان پذیر کند.

هرچند نمایندگان سنای آمریکا از حزب دموکرات شدیدا با گسترش چنین نظریاتی مخالفند اما درام هالیوودی "سی دقیقه پس از نیمه شب" در روزهای گذشته در آمریکا یک بار دیگر به آتش یکی از حساس ترین منازعات سیاسی در واشنگتن دامن زده است. منازعه ای که مسئله «ارزش های شیوه های مختلف بازجویی» در مرکز آن قرار گرفته است.

دست اندرکاران فیلم "سی دقیقه پس از نیمه شب" از جمله کاترین بیگلو می گویند که هیچ قصد خاصی برای مطرح کردن چنین مبحثی نداشته اند و از آنجایی که این یک فیلم «مستند» به شمار نمی رود، در آن به سادگی به این مسئله اشاره شده است که: «شکنجه می تواند در به دست آوردن «اطلاعات سودمند» موثر باشد.»

با این همه فیلم "سی دقیقه پس از نیمه شب" به اعتقاد منتقدان می تواند مسئله «شکنجه» را از دیدگاه تماشاگران آمریکایی (خارج از دایره سنای آمریکا) نیز به شکل تازه و نامطبوعی جلوه گر کند.

فیلمنامه "سی دقیقه پس از نیمه شب" را مارک بوآل – ژورنالیست آمریکایی و فیلمنامه نویس فیلم«مهلکه»- بر اساس تجربیات چند ساله خود در زمینه خبرنگاری در مناطق جنگ زده و حساس جهان نوشته است.

داستان فیلم ماجرای شکار موفقیت آمیز بن لادن از طریق تعقیب کاراکتری به نام «مایا»، یک مامور زن در رده متوسط «سیا» (با بازی جسیکا چستین) است.

«مایا» هشت سال پیش از واقعه کشته شدن بن لادن در سفارت آمریکا در «اسلام آباد» پاکستان در کنار یکی از خشن ترین ماموران بازجویی که در دوران سیاست های سخت جورج دبلیو بوش به کار تحقیقات تروریستی اشتغال داشته مشغول به کار می شود.

در دوران زمامداری بوش، قوانین تازه ای وضع شد که طبق آن «سیا» اجازه داشت از هرگونه شیوه ای برای به حرف آوردن زندانیان و به دست آوردن اطلاعات مورد نظر خود استفاده کنند. شیوه هایی که به زبانی دیگر درمجموع می توانست «شکنجه» محسوب شود.

البته فیلم "سی دقیقه پس از نیمه شب" پیچ و خم های زیادی را طی می کند تا نهایتا به ماجرای شبیخون زدن نیروهای ویژه آمریکایی به مقر زندگی رهبر القاعده در«ابوت آباد» پاکستان برسد.

اما پیش از وقوع این واقعه، چند روز به کارگیری شیوه های خشونت بار علیه یکی از زندانیان از جمله قفل کردن او در یک جعبه تنگ و تاریک، کتک زدن شدید این زندانی و ریختن مداوم آب روی صورت او در فیلم نشان داده می شود که نهایتا باعث شد تا زندانی نام رابطی را که «سیا» را به محل اختفای بن لادن راهنمایی کرد به زبان بیاورد.

نقش یا بی نقشی شکنجه

آغاز نمایش فیلم "سی دقیقه پس از نیمه شب" که هفته گذشته نامزد دریافت ۴ جایزه گلدن گلوب شد در لس آنجلس و نیویورک همزمان است با گزارش ۶۰۰۰ صفحه ای از کمیته اطلاعات سنای آمریکا از طرف حزب دموکرات که می کوشد ثابت کند که «شکنجه» نقش اساسی در راهیابی به بن لادن و محل اختفای او نداشته است.

حزب جمهوریخواهان آمریکا روز پنج شنبه هفته گذشته ضمن مردود شناختن یافته های کمیته مذکور، این گزارش را «وسیله ای برای تبلیغات برای حزب دموکرات» خواند و به این مسئله که این تحقیقات تنها بر اساس اسناد و مدارک و نه گفتگو با شاهدان عینی انجام گرفته اعتراض کرد.

دو سناتور دموکرت، دایان فاینستاین و کارل لوین که از قانونگذاران کلیدی در تهیه این گزارش به شمار می روند، می گویند «ابو احمد ال کویتی» - زندانی که اطلاعات مربوط به رابطی را که محل اختفای بن لادن را می دانست در اختیار «سیا» گذاشت پیش از اعمال شکنجه این اطلاعات را در اختیار ماموران قرار داده است.

هرچند مقام های «سیا» بر این نکته که اطلاعات مهمی را از طریق بازجویی های سخت به دست آورده اند اصرار می ورزند اما خانم فاینستین در جلسه هفته پیش سنای آمریکا گفت:«من شدیدا معتقدم که ایجاد اماکن «تاریک» یا محل اعمال «شیوه های پیشرفته بازجویی» از زندانیان یکی از بزرگ ترین اشتباه ها بوده است. »

مارک باودن نویسنده کتاب «پایان کار» (The Finish) که درکتاب خود درباره «عملیات بن لادن» نوشته است، این هفته در یک مصاحبه تلفنی با روزنامه لس آنجلس تایمز گفته است که به اعتقاد او « راه دستیابی به مقر بن لادن در ابوت آباد بدون استفاده از شکنجه امکان پذیر نبوده است.»

درماه مه گذشته، لئون پانتا، رئیس وقت سازمان اطلاعات آمریکا (سیا) در نامه ای خطاب به سناتور جمهوریخواه، جان مک کین نوشت: «برخی از زندانیانی که اطلاعات جامع و قابل استفاده ای درباره واسطه ای که سیا را به محل بن لادن رساند در اختیار ما گذاشتند تحت روش های پیشرفته بازجویی بوده اند.»

پانتا در همین نامه اضافه کرده است که « با این همه لازم به تذکر است که هیچ یک از این زندانیان تحت بازداشت و مواخذه توسط «سیا»، نام و جزئیات مربوط به رابط بن لادن را در اختیار ماموران ما نگذاشتند. بلکه این اطلاعات از طرق دیگری به دست ما رسیده است.»

بنا بر ایمیل هایی که «سیا» تحت قانون «آزادی دستیابی به اطلاعات در آمریکا» منتشر کرده است، آقای مارک بوآل، ضمن انجام پژوهش های خود برای نوشتن فیلمنامه "سی دقیقه پس از نیمه شب" دسترسی آزادنه ای نه تنها به اسناد و مدارک «سیا» بلکه به ایجاد ارتباط با مقامات بالای این سازمان برای دریافت هرگونه اطلاعاتی در این مورد داشته است.

درطول مدت زمانی که کاترین بیگلو و مارک بوآل به کار پژوهش و تحقیقات درباره عملیات «سیا» دررابطه با قتل بن لادن اشتغال داشته اند، قانونگذاران جمهوریخواه در واشنگتن به شدت نگران گستردگی مقدار اطلاعاتی که کابینه اوباما در اختیار فیلمسازان فیلم "سی دقیقه پس از نیمه شب" گذاشته است بوده اند.

روز چهارشنبه ۱۹ دسامبر درنتیجه انتشار نقدهای اولیه فیلم "سی دقیقه پس از نیمه شب"، تنها چند ساعت پیش از اکران عمومی آن، سیاستمداران حزب دموکرات هم نگران بودند که مبادا فیلم "سی دقیقه پس از نیمه شب" اعتباری باشد برای کسانی که معتقدند عملیات دستیابی به مقر بن لادن بدون بازجویی های سخت همراه با شکنجه امکان پذیرنبوده است.

این مسئله بیش از همه پیتر برگن، مامور اطلاعاتی «سیا» را که درطول ساختن فیلم "سی دقیقه پس از نیمه شب" به عنوان رایزن و مشاور با کارگردان فیلم همکاری داشته است نگران می کند. برگن معتقد است که خانم بیگلو در نمایش مسائل مربوط به «شکنجه» در فیلم زیاده روی کرده است.

برگن در ایمیلی به خبرنگاران نوشته است: «این یک فیلم استثنائی است اما متاسفانه تماشاگر با این تفکر غلط که مقر بن لادن از طریق استفاده از شکنجه کشف شده سینما را ترک خواهد کرد.»