سریال سلطان سلیمان؛ طرفداران بسیار و دشمنان فراوان

پارلمان ترکیه به زودی به لایحه‌ای رسیدگی می‌کند که هدف آن توقف پخش سریال "عصر پرشکوه" است. این سریال پرطرفدار به زندگی سلیمان اول، سلطان پرافتخار عثمانی می‌پردازد، اما بسیاری عقیده دارند که این سریال واقعیات تاریخی را به شدت تحریف کرده است.

اوکتای سارال، نماینده استانبول از حزب حاکم "عدالت و توسعه" با ارائه لایحه‌ای به پارلمان ترکیه توقف پخش سریال "عصر پرشکوه" (که در ایران با عنوان "حریم سلطان" شناخته می شود) را خواستار شده است. آقای سارال عقیده دارد که این سریال "توهین به ارزش‌های ملی و موازین اخلاقی" است. او به شبکه خبری الجزیره اطمینان داده که نمایندگان پارلمان به طرح او رأی خواهند داد و پخش سریال در سال ۲۰۱۳ متوقف خواهد شد.

به گفته اوکتای سارال پارلمان ترکیه در اولین روزهای سال آینده درباره ممنوعیت پخش سریال سلطان سلیمان تصمیم خواهد گرفت. او همچنین گفته است که ممنوعیت پخش این سریال "باید به فیلمسازان ما درسی بدهد تا در کارهای خود به موازین خانوادگی و ارزش‌های اخلاقی" احترام بگذارند.

پیش از این رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه به شدت از این سریال انتقاد کرده بود، اما آقای سارال گفته است که لایحه پیشنهادی او به انتقادات نخست وزیر ترکیه ارتباطی ندارد بلکه به خاطر ناخرسندی گسترده از سریال در میان مردم، تدوین شده است. به گزارش رسانه‌های جمعی در ترکیه هزاران نفر علیه این سریال به دادگاه شکایت کرده‌اند.

گفته می‌شود که غیر از نمایندگان اسلام‌گرای وابسته به "حزب عدالت و توسعه" بسیاری از نیروهای ملی‌گرا نیز با ممنوع شدن سریال "عصر پرشکوه" موافق هستند، زیرا عقیده دارند که این سریال تصویری مخدوش از سلطان عثمانی ارائه داده است.

انتقاد نخست وزیر

پخش سریال "عصر پرشکوه" نزدیک دو سال پیش از پنجم ژانویه سال گذشته شروع شده و تاکنون بیش از صد قسمت از آن پخش شده است. پخش سریال از آغاز با انتقادات فراوان روبرو بود. رسانه‌های جمعی ترکیه درباره جنبه‌های گوناگون این سریال پرخرج و جنجالی مطالب بیشماری منتشر کردند. تنها با انتقادات اخیر رجب طیب اردوغان، نخست وزیر بود که پخش این سریال به موضوعی سیاسی بدل شد.

رجب طیب اردوغان روز ۲۵ نوامبر در انتقاد از این سریال گفت: «ما هرگز چنین پدرانی نداشتیم و سرزمین ما هم هرگز چنین سلطانی نداشته است.»

آقای اردوغان که در مراسم گشایش "هفته نوسازی" سخن می‌گفت، سازندگان سریال را به ناآگاهی از تاریخ ترکیه متهم کرد و افزود: «برخی مدعی هستند که ما در تاریخ کشورمان جز جنگ و لشکرکشی و توطئه و متأسفانه یک حرمسرای بزرگ چیزی نداشته‌ایم. بیگانگان می‌توانند تاریخ ما را هرجور که دلشان خواست تعریف کنند، اما ما باید تاریخ و تمدن خودمان را درست بشناسیم و درست معرفی کنیم. این تاریخ باید راهنمایی برای ساختن آینده باشد.»

آقای اردوغان وعده داد که برای جلوگیری از ادامه نمایش سریال "حریم سلطان" تصمیمی قانونی گرفته شود. او هشدار داد: «این باید درسی باشد برای کسانی که ارزش‌های ما را به بازی گرفته‌اند.»

برخی از گروه‌های سیاسی و محافل فرهنگی آقای اردوغان را متهم کردند که با دخالت در عرصه‌های فرهنگی، قصد دارد آزادی بیان هنری را محدود کند. پاره‌ای از مخالفان او گفتند که او با دفاع از سلطان سلیمان عثمانی بر آن است که اهداف سیاسی خود را در جامعه مطرح کند.

اما بسیاری از گروه‌ها و افراد نیز، به ویژه از دیدگاهی سنت‌گرایانه، از موضع نخست وزیر حمایت کردند. آخرین نمونه از این حمایت‌ها اقدام خطوط هوایی ترکیه است که به تازگی اعلام کرد پخش این سریال را از برنامه تلویزیونی هواپیماهای خود متوقف می‌کند.

سلطان پرشکوه

سلیمان اول، معروف به "سلطان محتشم" و سلیمان قانونی (۱۴۹۵ – ۱۵۶۶) دهمین امپراتور عثمانی است که از سال ۱۵۲۰ تا ۱۵۶۶ به مدت ۴۶ سال بر آسیای صغیر حکومت راند. بسیاری از پیشرفت‌ها و افتخارات دولت عثمانی حاصل اقدامات و تلاش‌های او بود.

سلیمان در ۱۳ لشکرکشی بزرگ قلمرو عثمانی را از همه سو توسعه داد. در غرب بخش بزرگی از بالکان و شرق اروپا را فتح کرد و در سال ۱۵۲۸ تا دروازه‌های وین پیش رفت. در شرق در نبرد با پادشاهان صفوی، تبریز را فتح کرد و بر بغداد چیره شد.

سلیمان تنها فرماندهی بزرگ نبود، بلکه زمامداری توانمند و حاکمی دوراندیش شناخته می‌شود. او در سرزمین خود خواهان اصلاحات گسترده بود. بسیاری از مظاهر مدرن و ترتیبات نو در آبادانی و رشد و پیشرفت آسیای صغیر، دولت سلف ترکیه امروزی، به نام او ثبت شده است. از دوران حکمرانی او صدها جاده، مسجد، کاروانسرا، شبکه آبیاری و پل به یادگار مانده که بسیاری از آنها تا امروز مورد استفاده است.

او از نظر فرهنگی نیز حاکمی استثنائی بود، به ادبیات عشق می‌ورزید، شعر می‌سرود، به چند زبان سخن می‌گفت و به پیشرفت صنعت و هنر علاقه داشت.

"سلطان" دروغین

به نظر منتقدان سریال "حریم سلطان" تصویر نادرستی از سلیمان ارائه می‌دهد، زیرا بیش از آن که به کارها و دستاوردهای سیاسی و مدنی این "سلطان محتشم" بپردازد، او را مشغول کامرانی و خوش‌گذرانی نشان می‌دهد.

در سریال، مراسم و تشریفات و روابط اشرافی دربار سلیمان کمابیش مشابه دربارهای بزرگ اروپایی آن دوران تصویر شده است. به علاوه، درباریان و اطرافیان سلطان پیوسته در حال توطئه و دسته‌بندی هستند و "خرم سلطان" همسر سلیمان در این ماجراها نقش مرکزی دارد. سریال به این "سلطانه" پروبال زیادی می‌دهد و از ماجرای عشق او و سلطان افسانه‌ها می‌سازد.

سلطان سلیمان مانند همه پادشاهان عثمانی حرمسرایی بزرگ داشت، اما به گواهی تاریخ، آشنایی و ازدواج او با کنیزی "فرنگی" زندگی او را دگرگون کرد. در سریال بسیاری از ماجراهای مرموز و توطئه‌های عجیب دربار به این پریروی فتنه‌انگیز نسبت داده می‌شود.

واقعیت این است که او دختری مسیحی و از تبار اوکراینی یا لهستانی بود به نام رکسانا و با نام تعمیدی آناستازیا یا الکساندرا. او که در جنگی به اسارت گرفته شده بود در استانبول به عنوان کنیزی عادی به دربار سلیمان راه یافت. پادشاه که جوانی ۲۵ ساله بود، به این کنیز زیبا دل بست. کنیز مسلمان شد و "خرم سلطان" نام گرفت. چیزی نگذشت که او به مدد زیبایی خیره‌کننده و البته تیزهوشی و زیرکی دل و دین از شاه ربود، نخست بانوی سوگلی حرمسرای او شد و سپس به عقد شرعی او در آمد و برای او پنج فرزند به دنیا آورد.

به سریال انتقاد می‌‌شود که تصویری فریبنده و دروغین از زنان دربار عثمانی ارائه داده است. در سریال زنان قدرت و نفوذی دارند که حتی در ترکیه امروز نیز به آن نرسیده‌اند.

برخی از دولتمردان و همچنین برخی از مراجع دینی ترکیه انتقاد می‌کنند که سریال از سلطان سلیمان تصویری مخدوش ارائه داده است. گفته می‌شود که او سی سال از زندگی خود را در لشکرکشی و جهانگشایی گذراند و وقت زیادی برای عیش و عشرت نداشت. اما سلطانی که در سریال دیده می‌شود بیشتر در حرمسرا و بزم‌های شاهانه است تا در میدان رزم. به گواهی تاریخ سلطان سلیمان روی هم تنها یک سال و نیم از سلطنت ۴۶ ساله خود را در کاخ حکومتی در استانبول گذرانده است.

طرفداران پرشمار سریال می‌گویند که سریال با فیلم مستند تفاوت دارد و مجبور نیست عین واقعیات تاریخی را بازسازی کند. هدف سریال درس تاریخ نیست، بلکه سرگرم کردن مردم با ماجراهای دوران گذشته است.

برخی از منتقدان مرال اوکای، نویسنده فیلمنامه را متهم می‌کنند که برای جذاب کردن اثر خود از تحریف واقعیات تاریخی هیچ ابایی نداشته است. بدین ترتیب هر هفته میلیون‌ها نفر به تماشای سلطانی می‌نشینند که با این اوصاف هرگز وجود نداشته است!

به سازندگان فیلم خرده می‌گیرند که اگر آنها سریالی پرماجرا درباره پادشاهی خیالی و افسانه‌ای می‌ساختند، هیچ کس به آنها ایراد نمی‌گرفت، اما آنها نام و اعتبار یک قهرمان تاریخی را دستمایه کرده‌اند.

سریال "عصر پرشکوه" نه تنها در ترکیه، بلکه در بیش از سی کشور جنوب شرقی اروپا، آسیای میانه و برخی از کشورهای عربی و از چندین کانال ماهواره‌ای پخش می‌شود. وزارت فرهنگ ترکیه، این سریال را از موفق‌ترین کارهای تلویزیون این کشور می‌داند. برآورد می‌شود که این سریال در سراسر جهان بیش از ۱۵۰ میلیون تماشاگر ثابت دارد.