بحث داغ حریم خصوصی: لطفا مزاحم نشوید!

حریم خصوصی در فرهنگ‌های مختلف به گونه‌ای متفاوت تعبیر می‌شود. در جایی مردم به هنگام صحبت کردن بسیار به هم نزدیک می‌شوند در حالی که در کشوری دیگر این رفتار غیرقابل تصور است. مرزهای حریم خصوصی کجاست؟
 

"من به کمی فاصله نیاز دارم." این جمله از دهان کریستینای کوچک خطاب به مادر مکزیکی‌اش بیرون می‌آید. مادر دخترش را در آغوش می‌کشد و می‌گوید: «هیچ‌ فاصله‌ای نباید بین ما باشد.» این صحنه‌ای از فیلم کمدی "اسپنگلیش" محصول سال ۲۰۰۴ آمریکاست که به طرزی فوق‌العاده درک متفاوت از حریم خصوصی در فرهنگ‌های مختلف را به تصویر می‌کشد.

 
کریستینا همراه با مادرش، مهاجری مکزیکی،‌ در آمریکا ساکن است و داشتن خلوتی برای خود آنگونه که در آمریکا پذیرفته شده در مکزیک معنایی ندارد.
 
خلوت خود را داشتن بدون اینکه از سوی دیگران مزاحمتی ایجاد شود، در فرهنگ‌ غرب به عنوام حق مسلم افراد شناخته و پذیرفته شده است. در آلمان تعریفی که از حریم خصوصی وجود دارد، محدوده‌ای است که یک فرد می‌تواند رفتاری آزاد و اختیاری داشته باشد بدون اینکه دیگران بتوانند او را مشاهده کنند یا بشنوند.
 
در آمریکا حریم خصوصی به حق افراد "برای اینکه تنها گذاشته شوند" (right to be let alone) اطلاق می‌شود.
 

جامعه‌شناسان و روانشاسان حریم خصوصی را نه تنها از لحاظ فرهنگی متفاوت می‌دانند بلکه بر این باورند که هر فرد تعریفی متفاوت از این موضوع دارد

 
فرهنگ‌های مختلف هر کدام تعاریف متفاوتی از حریم خصوصی دارند. جامعه‌شناسان در دسته‌بندی‌های خود برخی جوامع را در رده‌‌ی "فرهنگ جمعی" جای می‌دهند به این معنا که در این‌گونه فرهنگ‌ها "جمع" اهمیت کانونی دارد. در مقابل در جوامع "فردگرا" این فردیت انسان است که در کانون توجه است.
 
پروفسور گرت هوفستده، روانشناس اجتماعی از هلند، چندین دهه را صرف بررسی ارزش‌ها در فرهنگ‌های مختلف در سراسر جهان کرده است. او فهم حریم خصوصی را با فردگرایی یا جمع‌گرایی یک فرهنگ مرتبط می‌داند و اضافه می‌کند: «اینکه حریم خصوصی انسان چه اندازه باشد، به فضا و ثروت او بستگی دارد. هر چند نخست ثروت مطرح می‌شود و فردگرایی پس از آن قرار می‌گیرد.»
 
کشورهای عربی، آمریکای جنوبی و مناطق جنوبی اروپای مشخصا جزو فرهنگ‌های جمعی هستند. در این فرهنگ‌ها نزدیکی انسان‌ها با یکدیگر به ویژه تماس بدنی زیاد است. در حالی‌که در فرهنگ‌های فردگرا نظیر اروپای شمالی، تماس بدنی انسان‌ها تنها در مواقع ضروری مثل امدادرسانی یا کمک به وجود می‌آید.
 
پرفسور هوفستده این ویژگی را "فاصله برای راحتی" می‌نامد به این معنا که شهروندان این جوامع برای اینکه احساس راحتی کنند، آگاهانه چنین فاصله‌ای را اختیار می‌کنند.
 
مهاجران و فرهنگ تازه
 
برای کسانی که به آلمان مهاجرت می‌کنند، به ویژه اگر تا پیش از آن در جامعه‌ای جمع‌گرا زندگی کرده باشند، حریم خصوصی به مسئله‌ای پررنگ در زندگی روزمره‌شان تبدیل می‌شود. لین فو، یک مهاجر چینی که از ۱۳ سال پیش تا کنون در آلمان ساکن شده می‌گوید که این تفاوت فرهنگی را به خوبی در رفتار دختر ۶ ساله‌اش مشاهده کرده است: «او یک تابلوی کوچک درست کرده بود که روی آن نوشته شده بود: لطفا در بزنید. و بعد هم این تابلو را روی در اتاقش نصب کرد.»
 
آنگونه که فو می‌گوید در فرهنگ چینی چنین رفتاری غیرقابل تصور است. با این حال او این موضوع را جالب می‌داند زیرا که این تابلو رفتاری سمبلیک است که می‌توان از پس آن تغییر فرهنگ را بازشناخت.
 

حریم خصوصی و معنای متفاوت آن در فرهنگ‌های مختلف در زندگی کاری نیز بارز است

 

پروفسور گرت هوفستده چنین پدیده‌ای را "پروسه سه نسلی" توصیف می‌کند: «نسل اول در ده سال نخست زندگی‌اش ارزش‌های اساسی را می‌آموزد و تا آخر عمرش نیز آن‌ها را فراموش نمی‌کند. بچه‌های این نسل در نظامی دو ارزشی بزرگ می‌شوند؛ ارزش‌های متفاوت در خانه و در مدرسه. برای همین هم این دسته گاهی احساس گم‌گشتگی می‌کنند. در عوض نسل سوم کاملا با فرهنگ جدید همخوان شده حتی اگر در خانه هنوز کمی رسم و رسوم پیشین باقی مانده باشد.»
 
حریم خصوصی و معنای متفاوت آن در فرهنگ‌های مختلف در زندگی کاری نیز بارز است؛ به خصوص اگر صحبت از ملاقات‌ها میان افراد در صحنه بین‌المللی باشد. الکساندر گروت، سخنرانی حرفه‌ای است که تا کنون در بسیاری از همایش‌های جهانی حضور داشته است و تجربیات فراوانی در این زمینه کسب کرده: «مردان در آرژانتین به هنگام صحبت‌کردن بسیار به آدم نزدیک می‌شوند، به طوری که نفس فرد را روی صورتتان احساس می‌کنید و دائم با نوک انگشتانشان به شما ضربه می‌زنند.» چنین رفتاری برای کسی که از اروپای شمالی می‌آید، بسیار ناخوشایند است.
 
 به گفته ‌الکساندر گروت، در هند حالت دیگری رایج است: «تصور کنید که شما با یک همکار مرد هندی به رستوران می‌روید و او به هنگام راه رفتن دست شما را در دست می‌گیرد. در این هنگام به عنوان یک اروپایی کاملا خیس عرق می‌شوید.»
 
دنیای "آشفته" حریم خصوصی
 
ارتباط و حفظ حریم خصوصی در دنیای تجارت موضوعی داغ و پر بحث است. بسیاری از کارشناسان  فرهنگ‌ حاکم در کشورهای مختلف را به دقت مورد بررسی قرار می‌دهند تا با شناخت دقیق از ظرایف هر فرهنگ، از بروز سوءتفاهم‌ها جلوگیری کنند. در این میان حریم خصوصی مسئله‌ای است که نمی‌توان به راحتی تعریفی استاندارد از آن به دست داد.
 
پروفسور گرت هوفستده در همین رابطه می‌گوید: «حریم خصوصی نکته‌ای نسبتا ظریف به شمار می‌آید و تنها می‌توان آن را به واسطه فاصله بدنی اندازه ‌گرفت.»
 
جامعه‌شناسان و روانشناسان حریم خصوصی را نه تنها از لحاظ فرهنگی متفاوت می‌دانند بلکه بر این باورند که هر فرد تعریفی متفاوت از این موضوع دارد.
 
پروفسور آمریکایی جولی سی. آینس در کتاب تازه خود به نام "خلوت، صمیمیت و انزوا" به این نتیجه رسیده است که: دنیای حریم خصوصی دنیایی به شدت آشفته است.