فصل کرگدن؛ تولدی دیگر برای بهمن قبادی

از چپ به راست، بهروز وثوقی، مونیکا بلوچی، بهمن قبادی، بلچیم بیلگین و آرش لباف

با توجه به شرایط سخت فیلمسازی مستقل در ایران و مشکلات کنترل و سانسور، تعدادی از فیلمسازان ایرانی در کشور های دیگر فیلم می سازند. فصل کرگدن، فیلم جدید بهمن قبادی که در خارج از ایران ساخته شده در جشنواره فیلم تورنتوی کانادا به نمایش درآمد و مورد توجه منتقدین قرار گرفت.

سه سال و نیم پیش، وقتیکه بهمن قبادی، فیلمساز ایرانی، از ایران فرار کرد، با یک پرسش بزرگ رو در رو شد، "من چرا زنده ام؟"

او سرزمین مادری اش را پشت سر گذاشته بود و از دوستان و آشنایانش بریده بود و تیم فیلمسازی اش هم او را همراهی نمی کرد. وزارت اطلاعات ایران او را تهدید کرده بود و به قبادی توصیه کرده بود که بار و بندیلش را ببندد و از ایران برود.

در ماه می سال ۲۰۰۹ قبادی اول به عراق و سپس به ترکیه رفت و به صدها هنرمند و روزنامه نگار ایرانی دیگر پیوست که درجستجوی امنیت و آزادی در جایی دیگر به جز ایران بودند.

قبادی در گفتگویی که با بی بی سی در تورنتو داشت گفت: "شرایطم به قدری سخت شده بود احساس می کردم اگر فیلم نسازم می میرم."

نتیجه این احساسات ساخته شدن فیلم فصل کرگدن بود. اولین فیلم قبادی در تبعید.

این فیلم ۹۶ دقیقه ای قصه صادق کمانگر، شاعر کرد را روایت می کند. کمانگر ۲۷ سال زندانی بود و زمانی که بالاخره آزاد شد، فهمید که به خانواده اش اعلام شده که او مرده است.

قبادی درباره فیلم گفته: "زمانی که من به آقای کمانگر و باقی زندانیان بیگناه ایرانی فکر می کردم قصه فیلم مثل جنینی در وجودم شکل گرفت و رشد کرد. اما ساخت فیلم در عراق و ترکیه آسان نیست. کارگردان به گروهی نیاز دارد که زبان همدیگر را بفهمند."

قبادی مجبور شد برای پیشبرد فیلمش از دوستان ایرانی اش کمک بگیرد و آنها را به ترکیه و عراق آورد. کسانی که بعد از پایان فیلم از قبادی خواستند نامشان را در تیتراژ فیلم ذکر نکند.

موضوع زندان

مخالفین تندروی قبادی او را متهم می کنند که جدایی طلب است و به کردستان مستقل از ایران فکر می کند. بهمن قبادی این اتهام را رد می کند.

آخرین فیلم قبادی در ایران- کسی از گربه های ایرانی خبر ندارد- به زبان فارسی ساخته شد، ولی کماکان با مشکل برخورد کرد. آن فیلم درباره گروه های موسیقی زیرزمینی در ایران بود و ربطی به کردستان نداشت. اما در کشوری که برای ساخت فیلم باید از ابتدا تا انتها مجوز دولتی داشت و از فیلمنامه تا اکران یک فیلم همه چیزش تحت کنترل است، قبادی هرگز نمی توانست فیلمی مثل فصل کرگدن را بسازد.

و حتی ممکن بود که مانند همکارش جعفر پناهی زندانی شود.

قبادی این فیلم را بدون هیچ وحشتی ساخت و به گفته خودش این اولین بار است که فیلمی در آرامش ساخته و مجبور به خودسانسوری نشده است.

او می گوید: "این احساس بسیار خوبی است که یک فیلمساز بتواند در کمال آزادی فیلمش را بسازد و برای هر مجوزی چند سال معطل نشود. و در تمام مدت مجبور نباشد به خطراتی که پشت سرش هستند فکر کند. من احساس می کنم که در این فیلم آرامش جای استرس فیلم های قبلی ام را گرفته است."

مردی که در این فیلم نقش شاعر را بازی می کند- بهروز وثوقی- خودش در سال ۱۳۵۷ و چهار ماه پیش از انقلاب اسلامی در ایران از کشورش خارج شد و دیگر برنگشت.

بهروز وثوقی یکی از موفق ترین و بهترین هنرپیشه های سینمای ایران پیش از وقوع انقلاب بود. او در بیش از ۹۰ فیلم ایفای نقش کرده بود ولی بعد از انقلاب او را متهم کردند که با خانواده سلطنتی در ارتباط نزدیک است و وثوقی دیگر به ایران بازنگشت.

بهروز وثوقی در گفتگوی بعد از نمایش فیلم در تورنتو به خبرنگاران گفت: "من فکر نمی کنم که اگر الان به ایران برگردم زندانی ام کنند ولی مطمئن هستم که اجازه نخواهم داشت کاری را که دوست دارم انجام بدهم."

او معتقد است که با تمام مشکلاتی که سر راه فیلمسازان ایرانی هست، آنها خوب کار می کنند و می گوید: "فقط اگر کمی بیشتر به فیلمسازان ایرانی آزادی داده شود حاصل بسیار خوبی خواهد داشت. آینده سینمای ایران روشن است."

بهروز وثوقی ۷۴ ساله است و در طی ۳۵ سال گذشته چندین و چند فیلمنامه را رد کرده است چون به طور مثال نقش ایرانی تروریست به او پیشنهاد کرده بودند. او از اینکه این ۳۵ سال را صبر کرده خوشحال است و با قصه این فیلم و کاراکتر اصلی آن همذات پنداری دارد. زندگی و خانه وثوقی هم مانند صادق کمانگر از او ربوده شده است.

امید به آینده

در فیلم فصل کرگدن، مونیکا بلوچی ستاره سرشناس سینما در کنار بهروز وثوقی ایفای نقش کرده است. او نقش همسر قهرمان فیلم را بازی می کند و مدتی را در زندان می گذراند. یکی از بازجو ها به او گرایش جنسی دارد و در صحنه ای ماتیک او را می خورد. بازجو به او قول می دهد که اگر از همسرش جدا شود آزادش می کند.

مونیکا بلوچی درباره فیلم به بی بی سی چنین گفت: " بعضی ها فیلم را می بینند چون می خواهند فیلمی بر علیه سیاست های دولت ایران ببینند ولی من فکر می کنم که این فیلم ابعاد دیگری هم دارد. در این فیلم، دوران شاه هم به تصویر کشیده شده و می بینیم که در آن زمان هم علیه مخالفین خشونت وجود داشت. این فیلم در واقع به موضوع قدرت و سواستفاده از آن می پردازد و به عقیده من مفهومی جهانی دارد

فیلم فصل کرگدن فیلم کم دیالوگی است و صحنه های خاکستری فراوانی دارد ولی کارگردان معتقد است که فیلمش ببسیار امید بخش است. او می گوید: "هر بار که می شنوم دوستی در ایران گرفتار شده است سعی می کنم به او بگویم همه درها بسته نشده و راه های دیگری هم هست. فیلمفصل کرگدن این پیغام را در خودش دارد."

بهمن قبادی که ۴۳ ساله شده است، این فیلم را "تولدی دیگر" برای خودش می داند و می گوید: "من فکر می کردم که آدمها فقط یک بار متولد می شوند ولی در این لحظات احساس می کنم که دوباره متولد شده ام و یک زندگی دیگر به من بخشیده شده است. من خودم را مثل کودکی می بینم که پر از انرژی و امید است."